Samenvatting Nederlands 3

Didactiek spelling
De geschiedenis van ons schriftsysteem
Een blik op ons schriftsysteem
Wat is het verschil tussen een logografisch en een syllabisch schriftsysteem?
Bij een logografisch schrift staat elk plaatje voor een woord.
Bij een syllabisch schrift staat elke tekening voor een lettergreep.

In welke landen worden deze schriftsystemen gebruikt?
Logografisch: China
Syllabisch: Japan

Wat is het verschil tussen een foneem en een grafeem?
Foneem = spraakklank die betekenisverschil tussen klankgroepen veroorzaakt.
Grafeem = het teken waarmee we een foneem weergeven.

Bedenk voorbeelden bij de niet-eenduidige foneem-grafeemkoppeling.
/a/ = raam & ramen
/e/ = het & beer & pet



De geschiedenis van onze spelling
Het Middelnederlands heeft verschillende spellingsvarianten. Wat zijn hiervan de oorzaken?
Er waren geen spellingsregels, mensen schreven alles fonetisch, ze schreven wat ze hoorden.

Wat is het WNT?
Woordenboek der Nederlandsche taal = gezamenlijk woordenboek van Vlaams en Nederlands 
grootste historische woordenboek ter wereld (28 delen)

Welke principes liggen ten grondslag aan onze spelling?
- zo veel mogelijk gebaseerd op uitspraak
- zo weinig mogelijk verschillende spelling
- dezelfde soort woorden op dezelfde manier
- vanaf nu ‘aa’ en ‘ij’ in plaats van ‘ae’ en ‘y’



Leerinhoud filmpjes
Spraak = systeem van klanken dat je gebruikt om mondeling met elkaar te communiceren (spreken,
roepen, zingen)

Schrift = systeem van grafische tekens dat je gebruikt om op een zichtbare manier met elkaar te
communiceren (afbeeldingen, letters, lijnen)

Nederlandse taal = afzonderlijke klanken van een woord noteren = alfabetisch schrift
 ook andere systemen om menselijke taal vast te leggen

2 soorten schrift:
 beeldschrift: taal wordt vastgelegd in afbeeldingen = pictografisch schrift (verkeersborden)
 klankschrift

,Logografisch schrift  elk plaatje staat voor een woord

Syllabisch schrift  elk teken staat voor een syllabe/lettergreep

1000 v.C. Feniciërs ontdekten dat je woorden kan ontleden in beperkt aantal klanken  leid tot
ontwikkeling van ons alfabet

Spraakklanken corresponderen met letters, maar niet elke spraakklak heeft een aparte letter
(fonemen = spraakklanken & grafemen = tekens waarmee we fonemen weergeven)

Foneem = spraakklank die betekenisverschil tussen klankgroepen veroorzaakt
Grafeem = het teken waarmee we een foneem weergeven

Nadelen alfabetisch schrift:
 lastig om fonemen te herkennen
 ons alfabet heeft niet genoeg teken om elk foneem weer te geven (26 letters voor 34
fonemen)  eu, ui, oe
 koppeling tussen grafemen en fonemen is niet eenduidig

bv. a in raam of ramen

Voordelen alfabetisch schrift:
 beperkt aantal tekens te leren
 nieuwe woorden zijn makkelijk te schrijven zodra je foneem-grafeemkoppeling kan maken



1150 – 1500  Middelnederlands (is geen standaardtaal, wel een overkoepelende term voor de
verschillende dialecten die gesproken werden)
 geen regels
 fonetische spelling

 belangrijkste schrijftaal was Latijn  bewijs dat je tot hoge kringen behoorde
 later ook interesse voor ‘volkstaal’
 belangrijkste uitvinding: boekdrukkunst


1500 – 1800: opbouw volkstaal
 spelling wordt meer en meer eenvormig, deels vanzelf en deels gestuurd
 men neemt voorbeeld aan Latijn  opnieuw naamvallen in geschreven ‘Nederlands’
 80-jarige oorlog (1568 – 1648) en val van Antwerpen (1585)  start nationaal bewustzijn
 schrijvers: vraag naar regels en grammatica


1804: de spelling siegenbeek
 zo veel mogelijk gebaseerd op uitspraak
 zo weinig mogelijk verschillende spelling
 dezelfde soort woorden op dezelfde manier
 vanaf nu ‘aa’ en ‘ij’ in plaats van ‘ae’ en ‘y’




1863: spelling De Vries en Te Winkel

,  gezamenlijk woordenboek van Vlaams en Nederlands  grootste historische woordenboek
ter wereld (28 delen) = WNT = Woordenboek der Nederlandsche taal
 ‘gh’ wordt ‘ch’ en ‘ey’ wordt ‘ei’
 België accepteert in 1864 - Nederland in 1870


1891 – 1940: de grote spellingstrijd
 Pleidooi voor vereenvoudiging door Kollewijn
 1934: aanpassing door minister Marchant (enkel voor onderwijs):
o Vlaamsch  Vlaams
o Mensch  mens


Na WOII: officiële spelling
 Vlaams-Nederlandse commissie verzorgt nieuwe spelling: in 1947 overal verplicht (zowel
overheid als onderwijs)
 1954: eerste Groene Boekje
 1995: eerste herziening (= voorkeursspelling als algemeen gaan accepteren)
 2005: tweede herziening



TAALUNIE = vertegenwoordigers van alle landen waar Nederlands gesproken wordt

, Beginselen van de Nederlandse spelling
Wat is spelling?
Spelling = stelsel van afspraken waarmee je de klankvormen van een taal systematisch vastlegt met
behulp van grafische symbolen, meer bepaald met letters.

Die afspraken/conventies zijn nodig om datgene wat anderen opgeschreven hebben, te kunnen
lezen.

Als je schrijft, geef je datgene wat je hoort (= de klankvormen) schriftelijk weer. Je zet dus een
klanksysteem om in een schriftsysteem.

In het Nederlands doen we dat door een grafeem aan een foneem te koppelen, maar hiervoor
bestaat er geen één-op-één-verhouding. Voor het foneem /aa/, bestaan twee grafemen: aa in taak
en a in taken.

Die klankvormen worden systematisch vastgelegd: het Nederlands steunt op een aantal principes.



Beginselen van onze Nederlandse spelling
Basisbeginsel van onze spelling = standaarduitspraak
 wordt ingeperkt door twee andere beginselen:
 de gelijkvormigheid
 de etymologie

Het basisbeginsel: de standaarduitspraak
= je spelt een woord met de klanken die je hoort in de standaarduitspraak van dat woord.

 geen rekening houden met regionale verschillen, leeftijdsverschillen, specifieke kenmerken …
die eigen zijn aan een bepaalde spreker

= fonologisch principe  elk foneem wordt door apart grafeem weergegeven

Dit principe is het eerste wat kinderen moeten beheersen wanneer ze leren spellen. De eerste
woordjes die ze schrijven zijn klankzuivere woorden (maan, roos, vis).

Mogelijke problemen:
o kinderen die een andere moeder- of thuistaal hebben dan het Nederlands
o kinderen die moeite hebben met het onderscheid dialect – Standaardnederlands
o kinderen die taalzwak zijn en/of de klankletterkoppeling heel moeizaam verloopt



Het beginsel van de gelijkvormigheid
= je spelt een woord of woorddeel zo veel mogelijk op dezelfde wijze.

‘bloed’: je hoort een t maar schrijft en d want je zegt ‘bloeden’
‘web’: je hoort een p maar schrijft een b want je zegt ‘webben’

 je gaat na hoe een bepaald woord of woorddeel in andere woorden klinkt