ALGEMENE PSYCHOLOGIE
Kennismaking met de psychologie 3
Een definitie van de psychologie 3
Wetenschappelijke psychologie en intuïtieve mensenkennis 3
Verschillen in het verzameling van gegevens 4
Verschillen in het zoeken naar samenhang 4
De begrijpende methode 5
De correlationele methode 5
De experimentele methode 5
Geschiedenis van de psychologie 6
De verre voorgeschiedenis 6
De meer directe voorgeschiedenis 7
De psychologie als wetenschap van het bewustzijn 7
De behavioristische revolutie 8
Nieuwe klemtonen in Europa 8
Amerika en de herontdekking van het innerlijke 8
Hedendaagse stromingen in de psychologie 9
Studiedomeinen binnen de psychologie 10
Het zenuwstelsel 10
De bouwstenen van het zenuwstelsel 10
Structuur van de neuronen 10
De signaalgeleiding 11
Structuur van het zenuwstelsel 13
Het zenuwstelsel in zijn geheel 13
Verdere indeling van de hersenen 13
Functionele gebieden op de cerebrale cortex 15
Soorten cortexgebieden 15
Primaire zones 16
Associatie Zones 17
Hemisfeerspecialisatie 18
De waarneming 18
Het waarnemingsproces in vogelvlucht 18
De lange weg van prikkel tot waarneming 18
Drie psychologische activiteiten 19
Waarnemen is selecteren 19
De verschillende zintuigen 19
Het waarneembare spectrum 20
De minimum intensiteit van de prikkels 20
De differentiële gevoeligheid 20
De selectieve aandacht 20
Waarnemen is structureren 21
, Figuur en achtergrond 21
Structureringsfactoren 21
Herkennen van gestalten 23
Waarneming Constanties 23
Waarneming Illusies 24
Culturele verschillen in het waarnemingsproces 24
Waarnemen is interpreteren 24
De rol van vroegere ervaringen 25
De dynamisch-affectieve ingesteldheid 25
Invloed vanuit de bredere situatie 25
Het geheugen 25
De vele betekenissen van het woord ‘geheugen’ 25
Automatische en bewuste nawerking van geheugeninhouden 25
Verschillen in tijdsduur en capaciteit 26
De inprenting 27
structurering van het materiaal 28
Passende cues of ophaalaanwijzingen 28
De latentieperiode 29
Beschrijving van het vergeet proces 29
Waardoor vergeten we? 30
Vergeten als probleem en als pluspunt 30
De reproductie 30
Het oproepen van herinneringen 30
Geheugen Vervormingen 31
Leerprocessen 31
soorten leerprocessen 31
Klassieke conditionering 31
Het eigenlijke conditioneringsproces 31
Bijkomende processen 32
Een cognitieve interpretatie van de klassieke conditionering 32
Toepassingen van klassieke conditionering 33
Operante conditionering 34
Leren door gissen en missen 34
Een cognitieve interpretatie van operant leren 34
Operante conditioneringsmechanismen 35
Toepassingen van operante conditionering 35
Modeling 36
Priming 37
?? denken en intelligentie 37
motivatie 37
Emoties 37
De plaats van emoties in het gedrag 37
, Emoties gevoelens en stemmingen 37
Op het snijpunt tussen cognitie en motivatie 38
Autonome lichaamsveranderingen bij emoties 38
De belangrijkste lichaamsveranderingen 38
biologisch nut van de autonome lichaamsveranderingen 39
De psychologische aspecten van emoties 40
Het belevingsaspect van emoties 40
Expressie van emoties 41
Theorieën over emoties 42
De perifere en centrale theorie van de emoties 42
Cognitieve theorieën 42
poging tot synthese 43
Informatie met betrekking tot het examen 43
Algemeen op het examen 44
Inhoudstafel examen 44
Hoofdstuk 1: Inleiding – kennismaking met de psychologie 44
Hoofdstuk 2: Het zenuwstelsel – de hardware van het psychisch functioneren 45
Hoofdstuk 3: De waarneming – constructie van een aangepast wereldbeeld 46
Hoofdstuk 4: Het geheugen – persoonlijke constructie van het verleden 47
Hoofdstuk 5: Leerprocessen – De automatische nawerking van vroegere ervaringen 49
Hoofdstuk 8: Emoties – affectieve reacties die kleur geven aan onze ervaringen. 51
, 1. Kennismaking met de psychologie
1.1. Een definitie van de psychologie
• Psychologie: De wetenschappelijke studie van het gedrag en de mentale activiteiten
van het individu
• Doel: verklaringen zoeken op individueel niveau
• Verklaringen vinden in de persoon zelf of in omgevingsfactoren.
• Onderscheid met biologie: zoeken verklaringen in de biologische processen
• Onderscheid met sociologie: zoeken verklaringen in de maatschappelijke invloeden
• Combinatie van invalshoeken is zinvol omdat vaak ingewikkelde kwesties moeten
worden verklaard
1.2. Wetenschappelijke psychologie en intuïtieve mensenkennis
• Intuïtieve mensenkennis: alle inzichten die we opdoen uit onze eigen ervaringen
• Gebruiken we in onze dagelijkse omgang met de mensen
• Denken we niet over na
1.2.1. Verschillen in het verzameling van gegevens
Intuïtieve inzichten: toevallig, subjectief, alledaagse leven
• Wetenschappelijk: objectief, systematisch, gecontroleerde situaties
• Objectieve vaststellingen:
o Moeten kunnen worden herhaald
o Moeten kunnen worden gecontroleerd
Objectiviteitsbeginsel = de wetenschap moet kunnen vertrekken van
objectieve gegevens
o In de psychologie is het minder evident om hiervoor instrumenten te
gebruiken
o Sommige gegevens niet mogelijk
Intersubjectiviteit = Mate van overeenkomst tussen verschillende
waarnemers
• Technieken die door psychologen worden gebruikt:
o Natuurlijke observatie
o Participerende observatie
o Ongestructureerd interview
o Gestructureerd interview
o Vragenlijsten
o Gebruik van databanken
o Fysiologische metingen
Kennismaking met de psychologie 3
Een definitie van de psychologie 3
Wetenschappelijke psychologie en intuïtieve mensenkennis 3
Verschillen in het verzameling van gegevens 4
Verschillen in het zoeken naar samenhang 4
De begrijpende methode 5
De correlationele methode 5
De experimentele methode 5
Geschiedenis van de psychologie 6
De verre voorgeschiedenis 6
De meer directe voorgeschiedenis 7
De psychologie als wetenschap van het bewustzijn 7
De behavioristische revolutie 8
Nieuwe klemtonen in Europa 8
Amerika en de herontdekking van het innerlijke 8
Hedendaagse stromingen in de psychologie 9
Studiedomeinen binnen de psychologie 10
Het zenuwstelsel 10
De bouwstenen van het zenuwstelsel 10
Structuur van de neuronen 10
De signaalgeleiding 11
Structuur van het zenuwstelsel 13
Het zenuwstelsel in zijn geheel 13
Verdere indeling van de hersenen 13
Functionele gebieden op de cerebrale cortex 15
Soorten cortexgebieden 15
Primaire zones 16
Associatie Zones 17
Hemisfeerspecialisatie 18
De waarneming 18
Het waarnemingsproces in vogelvlucht 18
De lange weg van prikkel tot waarneming 18
Drie psychologische activiteiten 19
Waarnemen is selecteren 19
De verschillende zintuigen 19
Het waarneembare spectrum 20
De minimum intensiteit van de prikkels 20
De differentiële gevoeligheid 20
De selectieve aandacht 20
Waarnemen is structureren 21
, Figuur en achtergrond 21
Structureringsfactoren 21
Herkennen van gestalten 23
Waarneming Constanties 23
Waarneming Illusies 24
Culturele verschillen in het waarnemingsproces 24
Waarnemen is interpreteren 24
De rol van vroegere ervaringen 25
De dynamisch-affectieve ingesteldheid 25
Invloed vanuit de bredere situatie 25
Het geheugen 25
De vele betekenissen van het woord ‘geheugen’ 25
Automatische en bewuste nawerking van geheugeninhouden 25
Verschillen in tijdsduur en capaciteit 26
De inprenting 27
structurering van het materiaal 28
Passende cues of ophaalaanwijzingen 28
De latentieperiode 29
Beschrijving van het vergeet proces 29
Waardoor vergeten we? 30
Vergeten als probleem en als pluspunt 30
De reproductie 30
Het oproepen van herinneringen 30
Geheugen Vervormingen 31
Leerprocessen 31
soorten leerprocessen 31
Klassieke conditionering 31
Het eigenlijke conditioneringsproces 31
Bijkomende processen 32
Een cognitieve interpretatie van de klassieke conditionering 32
Toepassingen van klassieke conditionering 33
Operante conditionering 34
Leren door gissen en missen 34
Een cognitieve interpretatie van operant leren 34
Operante conditioneringsmechanismen 35
Toepassingen van operante conditionering 35
Modeling 36
Priming 37
?? denken en intelligentie 37
motivatie 37
Emoties 37
De plaats van emoties in het gedrag 37
, Emoties gevoelens en stemmingen 37
Op het snijpunt tussen cognitie en motivatie 38
Autonome lichaamsveranderingen bij emoties 38
De belangrijkste lichaamsveranderingen 38
biologisch nut van de autonome lichaamsveranderingen 39
De psychologische aspecten van emoties 40
Het belevingsaspect van emoties 40
Expressie van emoties 41
Theorieën over emoties 42
De perifere en centrale theorie van de emoties 42
Cognitieve theorieën 42
poging tot synthese 43
Informatie met betrekking tot het examen 43
Algemeen op het examen 44
Inhoudstafel examen 44
Hoofdstuk 1: Inleiding – kennismaking met de psychologie 44
Hoofdstuk 2: Het zenuwstelsel – de hardware van het psychisch functioneren 45
Hoofdstuk 3: De waarneming – constructie van een aangepast wereldbeeld 46
Hoofdstuk 4: Het geheugen – persoonlijke constructie van het verleden 47
Hoofdstuk 5: Leerprocessen – De automatische nawerking van vroegere ervaringen 49
Hoofdstuk 8: Emoties – affectieve reacties die kleur geven aan onze ervaringen. 51
, 1. Kennismaking met de psychologie
1.1. Een definitie van de psychologie
• Psychologie: De wetenschappelijke studie van het gedrag en de mentale activiteiten
van het individu
• Doel: verklaringen zoeken op individueel niveau
• Verklaringen vinden in de persoon zelf of in omgevingsfactoren.
• Onderscheid met biologie: zoeken verklaringen in de biologische processen
• Onderscheid met sociologie: zoeken verklaringen in de maatschappelijke invloeden
• Combinatie van invalshoeken is zinvol omdat vaak ingewikkelde kwesties moeten
worden verklaard
1.2. Wetenschappelijke psychologie en intuïtieve mensenkennis
• Intuïtieve mensenkennis: alle inzichten die we opdoen uit onze eigen ervaringen
• Gebruiken we in onze dagelijkse omgang met de mensen
• Denken we niet over na
1.2.1. Verschillen in het verzameling van gegevens
Intuïtieve inzichten: toevallig, subjectief, alledaagse leven
• Wetenschappelijk: objectief, systematisch, gecontroleerde situaties
• Objectieve vaststellingen:
o Moeten kunnen worden herhaald
o Moeten kunnen worden gecontroleerd
Objectiviteitsbeginsel = de wetenschap moet kunnen vertrekken van
objectieve gegevens
o In de psychologie is het minder evident om hiervoor instrumenten te
gebruiken
o Sommige gegevens niet mogelijk
Intersubjectiviteit = Mate van overeenkomst tussen verschillende
waarnemers
• Technieken die door psychologen worden gebruikt:
o Natuurlijke observatie
o Participerende observatie
o Ongestructureerd interview
o Gestructureerd interview
o Vragenlijsten
o Gebruik van databanken
o Fysiologische metingen
