VAN LEERTHEORIE NAAR ONDERWIJSPRAKTIJK
Inhoudsopgave
VAN LEERTHEORIE NAAR ONDERWIJSPRAKTIJK .............................................................................................. 1
Hoofdstuk 1 Leren: een complex en onzichtbaar proces........................................................................ 2
Hoofdstuk 2 leersoorten en leerstijlen ................................................................................................... 6
Hoofdstuk 3 Leren volgens het behaviorisme....................................................................................... 11
Hoofdstuk 4 handelingspsychologie en leren ....................................................................................... 15
Hoofdstuk 5 Cognitieve psychologie en leren ....................................................................................... 19
Hoofdstuk 6 constructivistische opvattingen over leren ...................................................................... 25
Hoofdstuk 7 Geheugen en leren ........................................................................................................... 32
1
,Hoofdstuk 1 Leren: een complex en onzichtbaar proces
1.1 Algemeen beeld van het fenomeen leren
1. Kenmerken van formeel, informeel en non-formeel leren:
Formeel/ Georganiseerd leren. Reguliere onderwijs-, trainings-, of opleidingsinstituten.
schools/ Heeft leerdoelen.
intentioneel Didactische ondersteuning incl. kwaliteitseisen .
leren Leidt tot officieel erkent certificaat of diploma.
Informeel/ Kan altijd en overal Tijdens samenwerken met collega’s.
incidenteel plaatsvinden. Tijdens gezellige avond met vrienden.
leren Bijvoorbeeld netwerkleren.
Treedt spontaan op.
Non-formeel Doelgericht en Buiten school.
leren georganiseerd leren. Bezoeken van congressen.
Volgen van langlopende cursussen/trainingen.
Ondernemen van studiereizen.
1.2 Leren, rijping en de rol van de hersenen
2. Leren en rijping: hadden eind 19e eeuw verschillende betekenissen:
a. Leren: Als je ontwikkelt door factoren die buiten het individu gelegen waren.
b. Rijpen: Als je ontwikkelt door factoren binnen het individu liggen.
3. Rol van hersenen.
a. Hersenstructuur: bestaat uit grote hersenen, kleine hersenen en de hersenstam.
b. Hemisferen: de twee hersenhelften van de grote hersenen.
c. Cortex: hersenschors
d. Frontaalkwab (frontale cortex): heeft te maken met beoordeling, problemen oplossen,
spreken en schrijven, intelligentie, concentratie, impulscontrole, doelgerichtheid en
zelfbeeld.
i. Prefrontale cortex: ligt achter ons voorhoofd, hier vinden veel leerprocessen
plaats topmanager van het brein. Is pas in late adolescentie uitgerijpt.
e. Wandkwab (pariëtale cortex): gaat o.a. over interpretatie van taal, visuele perceptie,
interpreteren van zintuiglijke en geheugensignalen, tastzin, controle over lichaamsdelen.
f. Achterhoofdskwab (occipitale cortex): interpreteert kleur, licht en beweging.
g. Slaapkwab (temporale cortex): regelt bijvoorbeeld het begrijpen van taal, bepaalde
geheugenprocessen, onze motivatie, ons gehoor en is het centrum van onze emoties.
h. Neuronen: zenuwcellen
i. Gespecialiseerd in opslaan en uitwisselen van informatie.
2
, 4. Gevolgen voor leren en lesgeven.
a. De hersenen zijn pas volgroeid op de leeftijd 24.
b. Onbalans tussen het emotionele en rationele regelsysteem in de hersenen.
c. Roekeloos gedrag door gebrek aan rationele controle.
d. Unieke mogelijkheden:
i. Adolescenten zijn creatiever, idealistischer en vindingrijker door het feit dat veel
verbindingen tussen de hersencellen nog alle kanten op kunnen gaan.
e. Neuromythes: misvattingen wat betreft de rol die het menselijk brein speelt bij het
leerproces. Bijvoorbeeld:
i. Jongens zijn in t algemeen slimmer omdat hun hersenomvang groter is.
ii. Breinontwikkeling van jongens en meisjes verloopt in hetzelfde tempo.
iii. Na de kritische periode in de kinderjaren kunnen bepaalde zaken niet meer
geleerd worden.
iv. Leerlingen bereiken betere leerresultaten wanneer het onderwijs afgestemd is
op de leerstijl die de voorkeur heeft van de individuele leerling.
v. We gebruiken slechts 10% van onze hersenen
vi. Na het nuttigen van frisdranken die veel suikers bevatten, nemen de aandacht
en concentratie om te leren af.
vii. Jongeren dienen voldoende vocht tot zich te nemen, anders krimpen hun
hersenen waardoor hun leren wordt bemoeilijkt.
viii. Veel beweging bevordert de informatie-uitwisseling tussen beide hersenhelften.
ix. Het bestaan van een leerstijl die het gevolg is van een bepaalde
hemisfeerdominantie.
x. Het bestaan van een meervoudige intelligentie.
1.3 Leren als duurzame gedragsverandering
5. Black box: prikkel-organisme-gedrag
a. Hier verwerkt de individu de aan zijn omgeving ontleende informatie tot kennis.
b. Je kan het leerproces namelijk niet zien.
c. Hier voltrekt het leren zich als het ware is.
6. Hypothetisch proces: zo zou je het leren kunnen noemen.
a. Leren is iets waartoe men concludeert op grond van gedragingen die men constateert.
7. Handelingsindicatoren:
8. Gedragsindicatoren: gedragsuitingen die een beoordelaar kan waarnemen tijdens de
beroepsuitoefening door de student of docent.
9. Constructivistische visie:
a. Leren is een (inter)actief proces, dat in toenemende mate onder eigen regie van de
lerende plaatsvindt.
b. Leren is een proces van kennisconstructie en betekenisverlening
c. Leren bouwt voort op al aanwezige kennis
d. Leren is situatie of context gebonden.
3
Inhoudsopgave
VAN LEERTHEORIE NAAR ONDERWIJSPRAKTIJK .............................................................................................. 1
Hoofdstuk 1 Leren: een complex en onzichtbaar proces........................................................................ 2
Hoofdstuk 2 leersoorten en leerstijlen ................................................................................................... 6
Hoofdstuk 3 Leren volgens het behaviorisme....................................................................................... 11
Hoofdstuk 4 handelingspsychologie en leren ....................................................................................... 15
Hoofdstuk 5 Cognitieve psychologie en leren ....................................................................................... 19
Hoofdstuk 6 constructivistische opvattingen over leren ...................................................................... 25
Hoofdstuk 7 Geheugen en leren ........................................................................................................... 32
1
,Hoofdstuk 1 Leren: een complex en onzichtbaar proces
1.1 Algemeen beeld van het fenomeen leren
1. Kenmerken van formeel, informeel en non-formeel leren:
Formeel/ Georganiseerd leren. Reguliere onderwijs-, trainings-, of opleidingsinstituten.
schools/ Heeft leerdoelen.
intentioneel Didactische ondersteuning incl. kwaliteitseisen .
leren Leidt tot officieel erkent certificaat of diploma.
Informeel/ Kan altijd en overal Tijdens samenwerken met collega’s.
incidenteel plaatsvinden. Tijdens gezellige avond met vrienden.
leren Bijvoorbeeld netwerkleren.
Treedt spontaan op.
Non-formeel Doelgericht en Buiten school.
leren georganiseerd leren. Bezoeken van congressen.
Volgen van langlopende cursussen/trainingen.
Ondernemen van studiereizen.
1.2 Leren, rijping en de rol van de hersenen
2. Leren en rijping: hadden eind 19e eeuw verschillende betekenissen:
a. Leren: Als je ontwikkelt door factoren die buiten het individu gelegen waren.
b. Rijpen: Als je ontwikkelt door factoren binnen het individu liggen.
3. Rol van hersenen.
a. Hersenstructuur: bestaat uit grote hersenen, kleine hersenen en de hersenstam.
b. Hemisferen: de twee hersenhelften van de grote hersenen.
c. Cortex: hersenschors
d. Frontaalkwab (frontale cortex): heeft te maken met beoordeling, problemen oplossen,
spreken en schrijven, intelligentie, concentratie, impulscontrole, doelgerichtheid en
zelfbeeld.
i. Prefrontale cortex: ligt achter ons voorhoofd, hier vinden veel leerprocessen
plaats topmanager van het brein. Is pas in late adolescentie uitgerijpt.
e. Wandkwab (pariëtale cortex): gaat o.a. over interpretatie van taal, visuele perceptie,
interpreteren van zintuiglijke en geheugensignalen, tastzin, controle over lichaamsdelen.
f. Achterhoofdskwab (occipitale cortex): interpreteert kleur, licht en beweging.
g. Slaapkwab (temporale cortex): regelt bijvoorbeeld het begrijpen van taal, bepaalde
geheugenprocessen, onze motivatie, ons gehoor en is het centrum van onze emoties.
h. Neuronen: zenuwcellen
i. Gespecialiseerd in opslaan en uitwisselen van informatie.
2
, 4. Gevolgen voor leren en lesgeven.
a. De hersenen zijn pas volgroeid op de leeftijd 24.
b. Onbalans tussen het emotionele en rationele regelsysteem in de hersenen.
c. Roekeloos gedrag door gebrek aan rationele controle.
d. Unieke mogelijkheden:
i. Adolescenten zijn creatiever, idealistischer en vindingrijker door het feit dat veel
verbindingen tussen de hersencellen nog alle kanten op kunnen gaan.
e. Neuromythes: misvattingen wat betreft de rol die het menselijk brein speelt bij het
leerproces. Bijvoorbeeld:
i. Jongens zijn in t algemeen slimmer omdat hun hersenomvang groter is.
ii. Breinontwikkeling van jongens en meisjes verloopt in hetzelfde tempo.
iii. Na de kritische periode in de kinderjaren kunnen bepaalde zaken niet meer
geleerd worden.
iv. Leerlingen bereiken betere leerresultaten wanneer het onderwijs afgestemd is
op de leerstijl die de voorkeur heeft van de individuele leerling.
v. We gebruiken slechts 10% van onze hersenen
vi. Na het nuttigen van frisdranken die veel suikers bevatten, nemen de aandacht
en concentratie om te leren af.
vii. Jongeren dienen voldoende vocht tot zich te nemen, anders krimpen hun
hersenen waardoor hun leren wordt bemoeilijkt.
viii. Veel beweging bevordert de informatie-uitwisseling tussen beide hersenhelften.
ix. Het bestaan van een leerstijl die het gevolg is van een bepaalde
hemisfeerdominantie.
x. Het bestaan van een meervoudige intelligentie.
1.3 Leren als duurzame gedragsverandering
5. Black box: prikkel-organisme-gedrag
a. Hier verwerkt de individu de aan zijn omgeving ontleende informatie tot kennis.
b. Je kan het leerproces namelijk niet zien.
c. Hier voltrekt het leren zich als het ware is.
6. Hypothetisch proces: zo zou je het leren kunnen noemen.
a. Leren is iets waartoe men concludeert op grond van gedragingen die men constateert.
7. Handelingsindicatoren:
8. Gedragsindicatoren: gedragsuitingen die een beoordelaar kan waarnemen tijdens de
beroepsuitoefening door de student of docent.
9. Constructivistische visie:
a. Leren is een (inter)actief proces, dat in toenemende mate onder eigen regie van de
lerende plaatsvindt.
b. Leren is een proces van kennisconstructie en betekenisverlening
c. Leren bouwt voort op al aanwezige kennis
d. Leren is situatie of context gebonden.
3
