Leerdoelen medische basiskennis
Cellen, weefsels en de huid
• de anatomie en fysiologie van cellen en weefsels beschrijven
Steunweefsel, Bindweefsel, Beenweefsel, Kraakbeenweefsel, Vetweefsel, (Bloed), Alles dus dat
ondersteund.
Cellen: elke cel heeft een celwand: de celmembraan, waardoor uitwisseling van stoffen met de
omgeving mogelijk is. De cel-inhoud (cytoplasma) bevat water met daarin opgelost eiwitten, vetten,
mineralen, koolhydraten, vitaminen, zuurstof. De celkern bevat een vloeistof waarin zich
kernlichaampjes en chromosomen bevinden. De kernwand scheidt de celkern van het cytoplasma. De
chromosomen bevatten DNA en zijn de dragers van erfelijke eigenschappen. Het menselijk lichaam
bevat 23 paar chromosomen. Het 23ste paar is verschillend bij mannen en vrouwen. Bij de vrouw is
het XX en mannen XY, dit zijn de geslachtschromosomen. Celdeling vind van begin van het leven tot
het einde plaats en is noodzakelijk voor de groei en vervanging van verouderde cellen. Een stamcel is
een cel die in staat is te veranderen in een ander type cel. In embryonaal weefsel (een eicel en een
zaadcel die met elkaar versmolten zijn) van 3 a 4 dagen oud komen deze stamcellen voor.
Weefsels: dit wordt gevormd door een groep cellen van dezelfde soort en dezelfde functie.
Bijvoorbeeld: botweefsel uit botcellen, leverweefsel uit levercellen etc. De cellen van een weefsel zijn
met elkaar verbonden door een tussencelstof en kan bestaan uit vezels, haarvaten en weefselvocht.
Er zitten ook ruimten tussen de cellen die gevuld zijn met een vloeistof: extracellulaire vloeistof. Via
deze vloeistof vindt de celstofwisseling plaats.
- Soorten weefsels:
Dekweefsel: (ofwel bedekkend weefsel: huid, slijmvlies, klieren),
Steunweefsel: (ofwel steungevend weefsel = bindweefsel, dit komt in bijna elk orgaan voor en
verleent stevigheid. Tot bindweefsel behoort bloed, bloedvormend weefsel dat zich in het beenmerg
en lymfeklieren bevindt en vetweefsel. Ander steunweefsel wordt gevormd door botweefsel en
kraakbeenweefsel),
Spierweefsel: (de spieren danken hun stevigheid niet alleen aan spierweefsel maar ook aan het in de
spieren aanwezige steunweefsel)
Zenuwweefsel: aanwezig in hersenen en ruggenmerg.
Dekweefsel en steunweefsel hebben een tamelijk groot vermogen tot herstel wanneer een stukje
ervan verloren gaat of beschadigd raakt: huid- of slijmvliesweefsel, wonden en botbreuken kunnen
genezen. Voor dit genezingsproces gebruikt het lichaam bindweefsel, dit zie je later terug als een
litteken. Voor spierweefsel en zenuwweefsel geldt dit niet, als deze eenmaal verloren zijn dan wordt
dit niet vervangen. Wel kunnen bij het verloren gaan van spiercellen de overgebleven spiercellen
door oefening sterk uitgroeien en in kracht toenemen, daardoor het verlies kan worden
goedgemaakt. Het zenuwweefsel is nog kwetsbaarder, die worden helemaal niet vervangen.
• de oorzaken, symptomen en behandelmethoden toelichten van (virus)infecties zoals
Covid19, influenza, hepatitis, herpes, norovirus en de ziekte van Lyme
Influenza (griep):
Oorzaak: Virus
Symptomen: Voelt zich ziek, koorts, hoofdpijn, spierpijn, hoesten, keelpijn, moeilijk ademen
Behandelmethoden: Veel drinken, rustig aan doen evt pijnstilling
Hepatitis: A = besmettelijke leverontsteking, B = Virus zit in het bloed en lichaamsvocht zoals
sperma/vaginaal vocht, speeksel
Oorzaak: Virus
Symptomen: moe, misselijk, koorts, pijn rechtsboven in de buik, gele huid, geel oogwit, donkere
urine, jeuk
,Behandelmethoden: A: gaat binnen enkele weken tot 3 maanden over. Neem rust als daar behoefte
aan is.
Herpes Simplex
Oorzaak: virus
Symptomen: plaatselijke jeuk, branderig gevoel, gevolgd door blaasjes die meestal ontstaan in een
gebied van de overgang van huid naar slijmvliezen (mond, lippen).
Behandelmethoden: Virus blijft altijd in het lichaam
Norovirus:
Oorzaak: Buikgriep door norovirus
Symptomen: Diarree, overgeven, misselijk, buikpijn, hoofdpijn, soms erge koorts. Uitdroging door
erge diarree
Behandelmethoden: Veel drinken, geen zoete dranken. Rust nemen.
Ziekte van Lyme:
Oorzaak: Bacterie, meestal door een teek
Symptomen: Binnen enkele dagen/weken een kring op de huid. Koorts, hoofdpijn, spierpijn,
gewrichtspijn, moeheid
Behandelmethoden: Antibiotica
• de anatomie en fysiologie van de huid beschrijven
Opperhuid, lederhuid, onderhuids bindweefsel.
Bescherming: tegen stoten, tegen micro-organismen (bacteriën en virussen), tegen fysische
invloeden (uitdroging), tegen chemische invloeden (giftige dampen/zuren)
Uitscheiding van water en zou (zweet)
Temperatuur regulatie: haartjes (kippenvel), zweet (warmte afdrijven), bloedvatverwijding (warmte
afdrijven), vet zorgt voor isolatie.
waarneming (zintuigen), kou, warmte, tast, druk- en pijnsensoren
aanmaak vitamine D.
De huid bestaat uit 3 lagen:
De opperhuid: Bestaat uit de hoornlaag (verhoornde cellen) en de moederlaag (cellen in de vorm van
een kubus). Als de hoornlaag dik is noemen we dit eelt. In de cellen in de moederlaag bevindt zich
het pigment (melanine).
De lederhuid: Ligt direct onder de opperhuid en bestaat uit stevig en toch soepel bindweefsel met
veel elastische vezels. In de lederhuid bevinden zich de bloedvaten, de uiteinden van zenuwen die de
tast- en temperatuurszin verzorgen, de haarwortels en de zweet- en talgklieren. In de lederhuid
zitten ook stoffen die actieve vitamine D kunnen maken, maar daarvoor is wel zonlicht (ultraviolette
straling) nodig. Vitamine D helpt bij de kalkhuishouding, aar helpt ook ter verbetering van de
spierkracht.
Het onderhuids bindweefsel: Hierin kan veel vetweefsel voorkomen. Onderhuidse injectie
(subcutane) wordt in dit weefsel gespoten.
• de oorzaken, symptomen en behandelmethoden toelichten van Decubitus, eczeem,
psoriasis, huidontsteking, huidkanker, brandwonden en schimmelinfecties
Decubitus (doorligplekken)
Oorzaak: doorligplekken, druk, schuiven
Symptomen: Niet wegdrukbare roodheid van de intacte huid, verkleuring van de huid, warmte,
oedeem, verharding
Behandelmethoden: Wisselen van houding, drukpunten wegnemen. Blaren in tact houden,
wondverzorging
Eczeem
Oorzaak: acute of chronische ontstekingsreactie van de huid.
Symptomen: Roodheid, blaasjes, schilfers en korsten, jeuk.
Behandelmethoden: Verzachtende (hormoon)crème smeren
, Psoriasis
Oorzaak: Chronische, soms bij vlagen verergerde ontsteking van de huid
Symptomen: scherpbegrensde rode plekken met zilverwitte schilvering. Voornamelijk op de
elleboog, knieën en behaarde hoofd.
Behandelmethoden:
Huidkanker
Oorzaak: Langdurig blootstelling aan irritatie, zoals zonlicht
Symptomen: melanoom: snelgroeiende moedervlek.
Behandelmethoden: Chirurgische verwijdering, bestraling
Brandwonden
Oorzaak: hitte
Symptomen: 1e graads: alleen rode plek. 2e graads: blaarvorming, 3e graads: dood en verbrand
weefsel
Behandelmethoden: Koelen, blaren heel laten.
Schimmelinfecties
Oorzaak: besmetting door micro-organismen die zich in het lichaam gaan vermenigvuldigen
(voortplanten) en verspreiden = infectie
Symptomen: roodheid, zwelling, warmte, pijn, gestoorde functie.
Behandelmethoden: Pus zal verwijderd moeten worden
Bloed, circulatie, luchtwegen en ademhaling
• de anatomie en fysiologie van hart, bloedvaten en bloed beschrijven
Samenstelling bloed: plasma (vloeibare deel: water met opgeloste stoffen zoals eiwitten, suikers,
vetten, zouten, hormonen en vitamine), rode bloedcellen (erytrocyten, bevat ijzer dat zorgt voor de
rode kleur en het eiwit hemoglobine HB)), witte bloedcellen (leukocyten) en bloedplaatjes
(trombocyten).
Granulocyten en monocyten: Maken geen onderscheid, beschermen tegen alle lichaamsvreemde
cellen, eiwitten etc. Behoren tot de gewone, aspecifieke afweer.
Principe specifieke afweer: Het lichaam richt zich heel specifiek op één specifieke binnendringer.
Bijvoorbeeld, alleen tegen mazzelen, alleen tegen polio. Lymfocyten. Maken onderscheid,
beschermen tegen specifieke antigenen. Behoren tot de specifieke afweer. Vaak ontstaat immuniteit:
persoon is beschermd bij een volgende aanval.
Functies bloed: transport: zuurstof, voedingsstoffen, afvalstoffen. Regulatie: warmte, zuur, zouten,
water. Bescherming: tegen micro-organismen, schadelijke stoffen. Bloedstolling.
Hart: Boezem: boven, kamer: onder. De linkerharthelft bevat zuurstofrijk bloed en rechts
zuurstofarm bloed. Spierwand van de boezems is dunner: die hoeven het bloed alleen maar in de
kamers te pompen. De linkerkamer moet het bloed door het hele lichaam pompen en de
rechterkamer door de longen, daarom heeft te linkerkamer een veel dikkere spierwand. De hartactie
begint met het samentrekken van de spieren van de boezems. De kleppen gaan open en de spieren
van de kamerwand verslappen. De fase van de spierverslapping van de hartkamer noemen we
onderdruk. Door de verslapping stroomt het bloed uit de boezems naar de kamers. Daarna trekken
de spieren in de kamerwand zich samen, deze fase noemen we bovendruk. De boezemspieren
verslappen en de kleppen tussen de boezems en kamers sluiten zich. De rechterkamer pompt dan
zijn zuurstofarme bloed in de longslagader, die naar elke long een tak heeft, en de linkerkamer
pompt zijn zuurstofrijke bloed in de grote lichaamsslagader (aorta). Gemiddeld 70 hartreacties per
minuut, die prikkel komt door de sinusknoop.
Cellen, weefsels en de huid
• de anatomie en fysiologie van cellen en weefsels beschrijven
Steunweefsel, Bindweefsel, Beenweefsel, Kraakbeenweefsel, Vetweefsel, (Bloed), Alles dus dat
ondersteund.
Cellen: elke cel heeft een celwand: de celmembraan, waardoor uitwisseling van stoffen met de
omgeving mogelijk is. De cel-inhoud (cytoplasma) bevat water met daarin opgelost eiwitten, vetten,
mineralen, koolhydraten, vitaminen, zuurstof. De celkern bevat een vloeistof waarin zich
kernlichaampjes en chromosomen bevinden. De kernwand scheidt de celkern van het cytoplasma. De
chromosomen bevatten DNA en zijn de dragers van erfelijke eigenschappen. Het menselijk lichaam
bevat 23 paar chromosomen. Het 23ste paar is verschillend bij mannen en vrouwen. Bij de vrouw is
het XX en mannen XY, dit zijn de geslachtschromosomen. Celdeling vind van begin van het leven tot
het einde plaats en is noodzakelijk voor de groei en vervanging van verouderde cellen. Een stamcel is
een cel die in staat is te veranderen in een ander type cel. In embryonaal weefsel (een eicel en een
zaadcel die met elkaar versmolten zijn) van 3 a 4 dagen oud komen deze stamcellen voor.
Weefsels: dit wordt gevormd door een groep cellen van dezelfde soort en dezelfde functie.
Bijvoorbeeld: botweefsel uit botcellen, leverweefsel uit levercellen etc. De cellen van een weefsel zijn
met elkaar verbonden door een tussencelstof en kan bestaan uit vezels, haarvaten en weefselvocht.
Er zitten ook ruimten tussen de cellen die gevuld zijn met een vloeistof: extracellulaire vloeistof. Via
deze vloeistof vindt de celstofwisseling plaats.
- Soorten weefsels:
Dekweefsel: (ofwel bedekkend weefsel: huid, slijmvlies, klieren),
Steunweefsel: (ofwel steungevend weefsel = bindweefsel, dit komt in bijna elk orgaan voor en
verleent stevigheid. Tot bindweefsel behoort bloed, bloedvormend weefsel dat zich in het beenmerg
en lymfeklieren bevindt en vetweefsel. Ander steunweefsel wordt gevormd door botweefsel en
kraakbeenweefsel),
Spierweefsel: (de spieren danken hun stevigheid niet alleen aan spierweefsel maar ook aan het in de
spieren aanwezige steunweefsel)
Zenuwweefsel: aanwezig in hersenen en ruggenmerg.
Dekweefsel en steunweefsel hebben een tamelijk groot vermogen tot herstel wanneer een stukje
ervan verloren gaat of beschadigd raakt: huid- of slijmvliesweefsel, wonden en botbreuken kunnen
genezen. Voor dit genezingsproces gebruikt het lichaam bindweefsel, dit zie je later terug als een
litteken. Voor spierweefsel en zenuwweefsel geldt dit niet, als deze eenmaal verloren zijn dan wordt
dit niet vervangen. Wel kunnen bij het verloren gaan van spiercellen de overgebleven spiercellen
door oefening sterk uitgroeien en in kracht toenemen, daardoor het verlies kan worden
goedgemaakt. Het zenuwweefsel is nog kwetsbaarder, die worden helemaal niet vervangen.
• de oorzaken, symptomen en behandelmethoden toelichten van (virus)infecties zoals
Covid19, influenza, hepatitis, herpes, norovirus en de ziekte van Lyme
Influenza (griep):
Oorzaak: Virus
Symptomen: Voelt zich ziek, koorts, hoofdpijn, spierpijn, hoesten, keelpijn, moeilijk ademen
Behandelmethoden: Veel drinken, rustig aan doen evt pijnstilling
Hepatitis: A = besmettelijke leverontsteking, B = Virus zit in het bloed en lichaamsvocht zoals
sperma/vaginaal vocht, speeksel
Oorzaak: Virus
Symptomen: moe, misselijk, koorts, pijn rechtsboven in de buik, gele huid, geel oogwit, donkere
urine, jeuk
,Behandelmethoden: A: gaat binnen enkele weken tot 3 maanden over. Neem rust als daar behoefte
aan is.
Herpes Simplex
Oorzaak: virus
Symptomen: plaatselijke jeuk, branderig gevoel, gevolgd door blaasjes die meestal ontstaan in een
gebied van de overgang van huid naar slijmvliezen (mond, lippen).
Behandelmethoden: Virus blijft altijd in het lichaam
Norovirus:
Oorzaak: Buikgriep door norovirus
Symptomen: Diarree, overgeven, misselijk, buikpijn, hoofdpijn, soms erge koorts. Uitdroging door
erge diarree
Behandelmethoden: Veel drinken, geen zoete dranken. Rust nemen.
Ziekte van Lyme:
Oorzaak: Bacterie, meestal door een teek
Symptomen: Binnen enkele dagen/weken een kring op de huid. Koorts, hoofdpijn, spierpijn,
gewrichtspijn, moeheid
Behandelmethoden: Antibiotica
• de anatomie en fysiologie van de huid beschrijven
Opperhuid, lederhuid, onderhuids bindweefsel.
Bescherming: tegen stoten, tegen micro-organismen (bacteriën en virussen), tegen fysische
invloeden (uitdroging), tegen chemische invloeden (giftige dampen/zuren)
Uitscheiding van water en zou (zweet)
Temperatuur regulatie: haartjes (kippenvel), zweet (warmte afdrijven), bloedvatverwijding (warmte
afdrijven), vet zorgt voor isolatie.
waarneming (zintuigen), kou, warmte, tast, druk- en pijnsensoren
aanmaak vitamine D.
De huid bestaat uit 3 lagen:
De opperhuid: Bestaat uit de hoornlaag (verhoornde cellen) en de moederlaag (cellen in de vorm van
een kubus). Als de hoornlaag dik is noemen we dit eelt. In de cellen in de moederlaag bevindt zich
het pigment (melanine).
De lederhuid: Ligt direct onder de opperhuid en bestaat uit stevig en toch soepel bindweefsel met
veel elastische vezels. In de lederhuid bevinden zich de bloedvaten, de uiteinden van zenuwen die de
tast- en temperatuurszin verzorgen, de haarwortels en de zweet- en talgklieren. In de lederhuid
zitten ook stoffen die actieve vitamine D kunnen maken, maar daarvoor is wel zonlicht (ultraviolette
straling) nodig. Vitamine D helpt bij de kalkhuishouding, aar helpt ook ter verbetering van de
spierkracht.
Het onderhuids bindweefsel: Hierin kan veel vetweefsel voorkomen. Onderhuidse injectie
(subcutane) wordt in dit weefsel gespoten.
• de oorzaken, symptomen en behandelmethoden toelichten van Decubitus, eczeem,
psoriasis, huidontsteking, huidkanker, brandwonden en schimmelinfecties
Decubitus (doorligplekken)
Oorzaak: doorligplekken, druk, schuiven
Symptomen: Niet wegdrukbare roodheid van de intacte huid, verkleuring van de huid, warmte,
oedeem, verharding
Behandelmethoden: Wisselen van houding, drukpunten wegnemen. Blaren in tact houden,
wondverzorging
Eczeem
Oorzaak: acute of chronische ontstekingsreactie van de huid.
Symptomen: Roodheid, blaasjes, schilfers en korsten, jeuk.
Behandelmethoden: Verzachtende (hormoon)crème smeren
, Psoriasis
Oorzaak: Chronische, soms bij vlagen verergerde ontsteking van de huid
Symptomen: scherpbegrensde rode plekken met zilverwitte schilvering. Voornamelijk op de
elleboog, knieën en behaarde hoofd.
Behandelmethoden:
Huidkanker
Oorzaak: Langdurig blootstelling aan irritatie, zoals zonlicht
Symptomen: melanoom: snelgroeiende moedervlek.
Behandelmethoden: Chirurgische verwijdering, bestraling
Brandwonden
Oorzaak: hitte
Symptomen: 1e graads: alleen rode plek. 2e graads: blaarvorming, 3e graads: dood en verbrand
weefsel
Behandelmethoden: Koelen, blaren heel laten.
Schimmelinfecties
Oorzaak: besmetting door micro-organismen die zich in het lichaam gaan vermenigvuldigen
(voortplanten) en verspreiden = infectie
Symptomen: roodheid, zwelling, warmte, pijn, gestoorde functie.
Behandelmethoden: Pus zal verwijderd moeten worden
Bloed, circulatie, luchtwegen en ademhaling
• de anatomie en fysiologie van hart, bloedvaten en bloed beschrijven
Samenstelling bloed: plasma (vloeibare deel: water met opgeloste stoffen zoals eiwitten, suikers,
vetten, zouten, hormonen en vitamine), rode bloedcellen (erytrocyten, bevat ijzer dat zorgt voor de
rode kleur en het eiwit hemoglobine HB)), witte bloedcellen (leukocyten) en bloedplaatjes
(trombocyten).
Granulocyten en monocyten: Maken geen onderscheid, beschermen tegen alle lichaamsvreemde
cellen, eiwitten etc. Behoren tot de gewone, aspecifieke afweer.
Principe specifieke afweer: Het lichaam richt zich heel specifiek op één specifieke binnendringer.
Bijvoorbeeld, alleen tegen mazzelen, alleen tegen polio. Lymfocyten. Maken onderscheid,
beschermen tegen specifieke antigenen. Behoren tot de specifieke afweer. Vaak ontstaat immuniteit:
persoon is beschermd bij een volgende aanval.
Functies bloed: transport: zuurstof, voedingsstoffen, afvalstoffen. Regulatie: warmte, zuur, zouten,
water. Bescherming: tegen micro-organismen, schadelijke stoffen. Bloedstolling.
Hart: Boezem: boven, kamer: onder. De linkerharthelft bevat zuurstofrijk bloed en rechts
zuurstofarm bloed. Spierwand van de boezems is dunner: die hoeven het bloed alleen maar in de
kamers te pompen. De linkerkamer moet het bloed door het hele lichaam pompen en de
rechterkamer door de longen, daarom heeft te linkerkamer een veel dikkere spierwand. De hartactie
begint met het samentrekken van de spieren van de boezems. De kleppen gaan open en de spieren
van de kamerwand verslappen. De fase van de spierverslapping van de hartkamer noemen we
onderdruk. Door de verslapping stroomt het bloed uit de boezems naar de kamers. Daarna trekken
de spieren in de kamerwand zich samen, deze fase noemen we bovendruk. De boezemspieren
verslappen en de kleppen tussen de boezems en kamers sluiten zich. De rechterkamer pompt dan
zijn zuurstofarme bloed in de longslagader, die naar elke long een tak heeft, en de linkerkamer
pompt zijn zuurstofrijke bloed in de grote lichaamsslagader (aorta). Gemiddeld 70 hartreacties per
minuut, die prikkel komt door de sinusknoop.
