PSYCHOLOGIE samenvatting
Inleiding
• Perceptie: ambigue figuren
• Hersengeschiedenis beïnvloed perceptie nieuwe informatie
• Kunnen onze ogen niet vertrouwen op vlak van visuele informatie omdat hersenen het beeld
beïnvloeden
Geest, gedrag en wetenschap
• Psychologie = logos + psyché = studie van de geest
• Breed: wetenschap van:
o Gedrag: extern waarneembaar gedrag
o Mentale processen: intern geestelijke processen (black box)
• Mentale gezondheid: onderschatting van het effect van de corona crisis op jongeren
• Psychologie <> psychiatrie: psychiater is een dokter
• Pseudopsychologie = niet-onderbouwde psychologische aannames die als wetenschappelijke
waarheden worden gepresenteerd.
o bv: astrologie, grafologie…
o bewering moet wetenschappelijk onderbouwd zijn + kritisch denken
• kennis psychologie w gebruikt bij: sport, bedrijfsleven…
• wrm gebruikt bij HW? Door: organisatie en marktomgeving → organisatiepsychologie,
marketing, management, personeel en organisatie…
• belangrijke perspectieven over geest en gedrag:
1) biologisch perspectief
2) cognitief perspectief
3) behavioristisch perspectief
4) perspectieven vanuit de gehele persoon
5) ontwikkelingsperspectief
6) sociocultureel perspectief
• rationalisten vs. Empiristen
o rationeel: bv Descartes en de verlichting: ik denk dus ik besta → kennis door te
denken
o empirisch: denken is interpreteren dus beter: → kennis via zintuigen
• biologie: Luigi Galvani: galvanische reflex bij kikker
• Descartes
o Linkt reflexen een zenuwstelsel; ons lichaam bestaat deels uit reflexen → sommige
dingen hebben geen denken nodig → mens is machine → maar door het denken kan
je dit overstijgen → afzonderlijk bestuderen van lichaam en geest
o Bv: hand in het vuur
• Wilhelm Wundt
o Geboorte van psychologie als wetenschap
o Structuralisme = gaat uit van niet-direct waarneembaar onbewuste structuren
o Bv: banaan: sensorische ervaringen laten rapporteren
• Darwin
o Niet wat maar waarom
o Waarom werken de dingen zoals ze werken en waarom zien ze eruit zoals ze eruit
zien?
, o Bv: vinken evolutie Galapagos eilanden
o Functionalisme : wat is functie?
• William James
o Functionalisme = klemtoon op emoties en hoe organismen zich aanpassen aan hun
omgeving
o wat maakt dat mensen zich aan hun omgeving kunnen aanpassen of niet
→ toegepaste psychologie
• Sigmund Freud
o Psycho-analyse
o Linkt gedrag aan seksuele ontwikkeling
o Onwetenschappelijk : maar toch theorie vorming
• Behaviorisme
• Samenvatting perspectieven:
Hoe kennis vergaren?
➔ Wetenschappelijke methode
o Empirisch onderzoek = elke onderzoeksactiviteit die directe of indirecte
waarnemingen gebruikt
o theorievorming:
1) Hypothese ontwikkelen
- = voorspelling van de uitkomst van een onderzoek
- Falsifieerbaar: moet weerlegbaar zijn, toetsbaar of de stelling al dan
niet opgaat
- Operationele definitie: precieze beschrijving van de variabelen
, 2) Objectieve data verzamelen
- = toetsen van de hypothese obv empirie (ervaring/data)
- Bv: experimenten, surveys, gevalstudies, natuurlijke observatie…
- w overgeslagen bij pseudowetenschappen
3) Resultaten analyseren
- = mbv statistische methoden berekenen of het waargenomen effect niet
door toeval is ontstaan maar door de onafhankelijke variabele
- Onafhankelijke variabele
- Afhankelijke variabele
- Hypothese aanvaarden of verwerpen
4) Resultaten publiceren, bekritiseren en repliceren
- Peer review
- Repliceren
- Kans op achterhaald te zijn in de toekomst is er altijd
• Theorie
o = een denkkader dat door empirische data gestaafd w en dat niet weerlegd kan w
door de beschikbare data.
o Waarheid niet simpeler maken
o Bv: woke cultuur
Verzamelen van objectieve data
EXA: beschrijving methode en geef juiste methode; a)experiment, b) gevalstudie…
• Experimenten: onderzoeker controleert omstandigheden en manipuleert de
omstandigheden rechtstreeks
o (On)afhankelijke variabele, experimentele groep, controle groep, random toewijzing
o Illustratie experiment: Hoe mensen motiveren?
➔ Experiment met kaars en duimspijkers:
o Onafhankelijke variabelen:
▪ hypothese: geld doet mensen beter presteren
▪ makkelijke (duimspijkers uit de doos) vs moeilijke taak (duimspijkers in de
doos)
o afhankelijke variabele:
▪ prestatie: tijd die mensen nodig hebben om de taak op te lossen
▪ kaars tegen de muur bevestigen
o oplossing:
, o conclusie:
▪ de hypothese w verworpen → geld heeft geen invloed op de prestatie
▪ MAAR: interactie effect: bij eenvoudige problemen zorgt geld voor een
betere prestatie en bij complexe problemen zorgt geld voor een slechtere
prestatie
▪ Al herhaaldelijk gerepliceerd
• Correlatieonderzoek: relatie tussen 2 variabelen bestuderen (zonder causaliteit)
o Positieve -/ negatieve -/ geen correlatie
o Gevaar van trekken van verkeerde conclusies
o Correlatie coëfficiënt (r) tussen -1 en 1
• Surveys: vragen lijsten bevragen
o Meet: standpunten, voorkeuren of meningen v/e groep mensen
• Natuurlijke observaties: observatie van gedrag van mensen in hun eigen omgeving
• Gevalstudie: onderzoek van 1 of meerdere individuen
o Diepgaande studie van individuen met zeldzame stoornissen of ongewone talenten
o Nadeel: niet veralgemeen baar, kleine steekproef, geen controle
Bronnen van resultaten vertekening
• Bevestigingsbias = de neiging om informatie die niet bij je opvattingen aansluit te negeren of
te bekritiseren en om in plaats daarvan informatie te zoeken waar je het wel mee eens bent.
• Emotionele bias = De neiging om oordelen te vellen gebaseerd op attitudes en gevoelens, in
plaats van op een rationele analyse van het bewijsmateriaal.
• Verwachtingsbias = Situatie waarbij de resultaten beïnvloed worden door de verwachtingen
van de onderzoeker/proefpersoon (vb. ‘slimme ratten’, placebo effect)
o Slimme ratten: ratten die door de onderzoekers als slim werden gezien werden beter
behandeld waardoor ze beter presteren
• Bias (= vertekening) : kan in verschillende fases van het proces de resultaten beïnvloeden
Inleiding
• Perceptie: ambigue figuren
• Hersengeschiedenis beïnvloed perceptie nieuwe informatie
• Kunnen onze ogen niet vertrouwen op vlak van visuele informatie omdat hersenen het beeld
beïnvloeden
Geest, gedrag en wetenschap
• Psychologie = logos + psyché = studie van de geest
• Breed: wetenschap van:
o Gedrag: extern waarneembaar gedrag
o Mentale processen: intern geestelijke processen (black box)
• Mentale gezondheid: onderschatting van het effect van de corona crisis op jongeren
• Psychologie <> psychiatrie: psychiater is een dokter
• Pseudopsychologie = niet-onderbouwde psychologische aannames die als wetenschappelijke
waarheden worden gepresenteerd.
o bv: astrologie, grafologie…
o bewering moet wetenschappelijk onderbouwd zijn + kritisch denken
• kennis psychologie w gebruikt bij: sport, bedrijfsleven…
• wrm gebruikt bij HW? Door: organisatie en marktomgeving → organisatiepsychologie,
marketing, management, personeel en organisatie…
• belangrijke perspectieven over geest en gedrag:
1) biologisch perspectief
2) cognitief perspectief
3) behavioristisch perspectief
4) perspectieven vanuit de gehele persoon
5) ontwikkelingsperspectief
6) sociocultureel perspectief
• rationalisten vs. Empiristen
o rationeel: bv Descartes en de verlichting: ik denk dus ik besta → kennis door te
denken
o empirisch: denken is interpreteren dus beter: → kennis via zintuigen
• biologie: Luigi Galvani: galvanische reflex bij kikker
• Descartes
o Linkt reflexen een zenuwstelsel; ons lichaam bestaat deels uit reflexen → sommige
dingen hebben geen denken nodig → mens is machine → maar door het denken kan
je dit overstijgen → afzonderlijk bestuderen van lichaam en geest
o Bv: hand in het vuur
• Wilhelm Wundt
o Geboorte van psychologie als wetenschap
o Structuralisme = gaat uit van niet-direct waarneembaar onbewuste structuren
o Bv: banaan: sensorische ervaringen laten rapporteren
• Darwin
o Niet wat maar waarom
o Waarom werken de dingen zoals ze werken en waarom zien ze eruit zoals ze eruit
zien?
, o Bv: vinken evolutie Galapagos eilanden
o Functionalisme : wat is functie?
• William James
o Functionalisme = klemtoon op emoties en hoe organismen zich aanpassen aan hun
omgeving
o wat maakt dat mensen zich aan hun omgeving kunnen aanpassen of niet
→ toegepaste psychologie
• Sigmund Freud
o Psycho-analyse
o Linkt gedrag aan seksuele ontwikkeling
o Onwetenschappelijk : maar toch theorie vorming
• Behaviorisme
• Samenvatting perspectieven:
Hoe kennis vergaren?
➔ Wetenschappelijke methode
o Empirisch onderzoek = elke onderzoeksactiviteit die directe of indirecte
waarnemingen gebruikt
o theorievorming:
1) Hypothese ontwikkelen
- = voorspelling van de uitkomst van een onderzoek
- Falsifieerbaar: moet weerlegbaar zijn, toetsbaar of de stelling al dan
niet opgaat
- Operationele definitie: precieze beschrijving van de variabelen
, 2) Objectieve data verzamelen
- = toetsen van de hypothese obv empirie (ervaring/data)
- Bv: experimenten, surveys, gevalstudies, natuurlijke observatie…
- w overgeslagen bij pseudowetenschappen
3) Resultaten analyseren
- = mbv statistische methoden berekenen of het waargenomen effect niet
door toeval is ontstaan maar door de onafhankelijke variabele
- Onafhankelijke variabele
- Afhankelijke variabele
- Hypothese aanvaarden of verwerpen
4) Resultaten publiceren, bekritiseren en repliceren
- Peer review
- Repliceren
- Kans op achterhaald te zijn in de toekomst is er altijd
• Theorie
o = een denkkader dat door empirische data gestaafd w en dat niet weerlegd kan w
door de beschikbare data.
o Waarheid niet simpeler maken
o Bv: woke cultuur
Verzamelen van objectieve data
EXA: beschrijving methode en geef juiste methode; a)experiment, b) gevalstudie…
• Experimenten: onderzoeker controleert omstandigheden en manipuleert de
omstandigheden rechtstreeks
o (On)afhankelijke variabele, experimentele groep, controle groep, random toewijzing
o Illustratie experiment: Hoe mensen motiveren?
➔ Experiment met kaars en duimspijkers:
o Onafhankelijke variabelen:
▪ hypothese: geld doet mensen beter presteren
▪ makkelijke (duimspijkers uit de doos) vs moeilijke taak (duimspijkers in de
doos)
o afhankelijke variabele:
▪ prestatie: tijd die mensen nodig hebben om de taak op te lossen
▪ kaars tegen de muur bevestigen
o oplossing:
, o conclusie:
▪ de hypothese w verworpen → geld heeft geen invloed op de prestatie
▪ MAAR: interactie effect: bij eenvoudige problemen zorgt geld voor een
betere prestatie en bij complexe problemen zorgt geld voor een slechtere
prestatie
▪ Al herhaaldelijk gerepliceerd
• Correlatieonderzoek: relatie tussen 2 variabelen bestuderen (zonder causaliteit)
o Positieve -/ negatieve -/ geen correlatie
o Gevaar van trekken van verkeerde conclusies
o Correlatie coëfficiënt (r) tussen -1 en 1
• Surveys: vragen lijsten bevragen
o Meet: standpunten, voorkeuren of meningen v/e groep mensen
• Natuurlijke observaties: observatie van gedrag van mensen in hun eigen omgeving
• Gevalstudie: onderzoek van 1 of meerdere individuen
o Diepgaande studie van individuen met zeldzame stoornissen of ongewone talenten
o Nadeel: niet veralgemeen baar, kleine steekproef, geen controle
Bronnen van resultaten vertekening
• Bevestigingsbias = de neiging om informatie die niet bij je opvattingen aansluit te negeren of
te bekritiseren en om in plaats daarvan informatie te zoeken waar je het wel mee eens bent.
• Emotionele bias = De neiging om oordelen te vellen gebaseerd op attitudes en gevoelens, in
plaats van op een rationele analyse van het bewijsmateriaal.
• Verwachtingsbias = Situatie waarbij de resultaten beïnvloed worden door de verwachtingen
van de onderzoeker/proefpersoon (vb. ‘slimme ratten’, placebo effect)
o Slimme ratten: ratten die door de onderzoekers als slim werden gezien werden beter
behandeld waardoor ze beter presteren
• Bias (= vertekening) : kan in verschillende fases van het proces de resultaten beïnvloeden
