Samenvatting - Spraakstoornissen

Samenvatting spraakstoornissen:
spraakklankstoornissen
Examen:

- Vierpositiesysteem!!

0. Voorkennis
- Fonetisch schrift:
 Vocalen:
o tekens kennen
o weten of het voorklinker of achterklinker is
o weten of het een open of gesloten klinker is
o afwijkingen vaak door dialect dus dit is niet de oorzaak van
spraakstoornissen. Daarom werken we vaak op consonanten die wel de
oorzaak van een stoornis kunnen zijn

iˑ  ie eː  ee ɪi ɛe
yˑ  uu øː  eu aː  aa œu
ə  doffe e uˑ  oe oː  oo ɔo
ɑa

 Consonanten:
o Tekens kennen
o Articulatieplaats, articulatiewijze en stemgeving kennen (sl, sh)

Bilabiaal Labiodentaal Alveolair Palataal Velair Uvulair Glottaal
Sl sh Sl sh Sl sh Sl sh Sl sh Sh sl Sl sh
(ex)plosief p b t d t d c k g ʡ
Nasaal m ɱ n ɲ ŋ
Liquidae r l R
Halfvocaal w Ʋ j
Fricatief f v s z ʃ ʓ x ɣ X h ɦ


vv ff χ  Hollandse g jj
zz ss h, ɦ  h ɭl
ɜ  g (garage) ʃ  sj ww r  tongpunt r
ɣ  g (graag) x  ch ʋ  tussen v en w R  huig r
mm ɱm nn ɲ  nj
ŋ  ng bb dd g  g (garçon)
pp tt cc kk
 dj  glotteslag




1

,1. Inleiding
1.1. Spraakklankstoornissen in cijfers
- Prevalentie: tussen de 2,4 en de 23,6% van de schoolgaande kinderen (verschillende
bronnen)
- Studie in 2012 (National Center for Health Statistics): van alle kinderen met
communicatieproblemen:
 48,1% bij 3-10 jarigen
 24,4% bij 11-17 jarigen
- 67,6% van hen kreeg spraaktherapie
- Meer bij jongen dan bij meisjes (1.5:1 tot 1.8:1)
- 11 tot 40% heeft ook een taal(ontwikkelings)stoornis
- Problemen met de spraakproductie in de kleutertijd geven een grotere kans (factor 2.5) op
leesproblemen.

1.2. Termen en definities
- Communicatiestoornissen = alle stoornissen die leiden tot verstoorde of verminderde
communicatiemogelijkheden
 Mondelinge en schriftelijke communicatie
 Begrijpen en produceren
 Aangeboren of verworven
- Spraakstoornissen = geheel van stoornissen in spraakklanken, stem en vloeiendheid.
Hieronder hoort:
 Stemstoornissen: onvolledige stemplooisluiting, stemplooiknobbels
 Vloeiendheidsstoornissen:
stotteren, brobbelen
 Spraakklankstoornissen
- Vertraging = verwervingsvolgorde
verloopt normaal, maar men loopt
achter op normale verwerving
- Spraakklankstoornis: klankverwerving Communicatie
verloopt vertraagd + aspecten die niet in stoornissen
normale verwerving voorkomen
- Gekendste definitie:
Speech is defective when it deviates so
far from speech from other people in the
group that it calles attention to itself,
interferes with communication, or
causes its possessor to be maladjusted
to his environment. (C. Van Riper, 1939)




2

,2. Indeling van spraakklankstoornissen
2.1. ASHA (= American Speech-language and Hearing Association)




- Spraakklankstoornissen (= speech sound disorders) = alle stoornissen tegen klanken, zowel
fonologisch als fonetisch
 Functionele stoornissen: geen oorzaak vinden, moeilijk behandelen
o Articulatiestoornissen: motorisch probleem, fout in individuele klanken
o Fonologische stoornissen: kan klank vormen, maar in moeilijk context niet.
voorspelbare fouten en beïnvloed meer dan 1 klank
 Organisch stoornissen: makkelijk behandelen, je kent oorzaak
o Motorisch/neurologische stoornissen
 Executief (dysartrie): probleem op niveau van de uitvoering van
spraakbewegingen
 Planning (dyspraxie/apraxie): probleem op niveau van planning van
de bewegingen
o Structureel: afwijkende anatomie
 Bv. schisis, door trauma…
o Sensorisch-perceptuele spraakklankstoornissen: verminderde mogelijkheid
om info die verkregen werd door zintuigen te verwerken
 Bv. stoornis in auditieve verwerking

2.2. Samenvattend
- Er zijn 4 grote groepen spraakklankstoornissen:
 Fonologische stoornissen
o Onvolledige beheersing van de regels van het foneemsysteem
o Is eigenlijk taalstoornis
o Altijd ontwikkelingsgerelateerd
o Kan klank geïsoleerd uitspreken maar niet in moeilijke context (woord)
o Verlengd toepassen van fonologische processen (na 4,5 jaar)
 Verbaal dyspractische stoornissen (SOD)
o Stoornis in vermogen om klanken of klankreeksen in goede volgorde te
plannen

3

, o Oorzaak in planning of programmering van de spraak: ergens in proces
tussen overgang van fonologische representatie via fonetische
programmering tot het motorisch spraakprogramma
o Automatische taal lukt, maar niet nazeggen
o Hoe meer ze het woord nazeggen, hoe slechter het gaat
 Fonetische stoornissen
o Stoornis in de vorming van de klanken: kan klank niet zeggen, ook niet
geïsoleerd
o Gebruik van verkeerde spieren of verkeerd gebruik van de spieren (teveel/te
weinig opspannen)
o Door structurele door functionele oorzaak
 Dysartrische stoornissen
o Spraakmusculatuur werkt gestoord door letsel in perifeer of centraal
zenuwstelsel
o Neurogene stoornis


2.3. Speech Disorder Classification Systeem (SDCS van Shriberg)
- Gebaseerd op etiologie (oorzaken)
- 3 groepen:
 Spraakvertraging
o Genetisch
o Psychosociaal
o Door middenoorontstekingen (otitis media)
 Motorische spraakstoornissen
o Door apraxie
o Door dysarthrie
o Niet gespecifieerde oorzaak
 Spraakproductiefouten
o Spraakproductiefouten op de [r] of op de [s]

2.4. Psycholinguïstisch denkkader van Stackhouse & Wells
- Gaat uit van spraakproductiemodel. Spraak en spraakproductiefouten kunnen geanalyseerd
worden in:
 Verwerken van spraakinput (bv. auditieve discriminatie)
 Lexicale representaties die te maken hebben met hoe woorden zijn opgeslaan
 Verwerken van spraakoutput: programmeren v bewegingen en productie

2.5. Differential Diagnosis System van Dodd
- Beschrijvende benadering
- Meest gebruikt om spraakklankstoornissen te beschrijven
- Kenmerken gebruiken om te categoriseren
- 5 subgroepen:
 Articulatiestoornissen (fonetisch): omissies, substituties, addities, distorsies in
klank/woord/zin/spontaan
 Fonemische stoornissen
o Fonologische vertraging: fonologische processen langer doen
o Consequente atypische fouten: ongebruikelijk fonologisch foutenpatroon


4