Aardrijkskunde hoofdstuk 2, paragraaf 1, 2 & 3
Bij een aardbeving ontstaan trillingen die dwars door de aarde gaan. Overal ter wereld kunnen ze
opgevangen en geregistreerd worden. Seismologen kunnen daaruit afleiden hoe de aarde van binnen
is opgebouwd.
1 = Van de aardkern tot de korst is een afstand van 6400 km, de
temperatuur loopt er op tot 5000 C°. De hoge druk in de
aardkern komt door het gewicht dat op het gesteente ligt.
Bestaat voornamelijk uit nikkelijzer en radioactieve elementen.
De druk in de aardkern komt door het gewicht van het
gesteente er boven.
2 = Warmte-uitstraling.
3 = Convectiestromen ontstaan als gesteente in de aardmantel
door warmte uitzet, het gesteente wordt lichter en zal opstijgen
naar de aarde.
4 = Aardmantel, vanuit de aardkern wordt de aardmantel
verwarmd.
5 = Aardkorst, licht gesteente dat drijft op de aardmantel, ook
wel lithosfeer genoemd. Iedere 1000 meter stijgt de temperatuur met 15-30°C. De temperatuur en
druk nemen toe met de diepte.
De oceanische korst is 8 km dik en bestaan uit het zware gesteente basalt.
De continenten zijn 40-80 km dik en bestaan uit lichter gesteente zoals graniet
Vroeger werden meetschepen gebruikt om reliëf van de zeebodem te bepalen, nu wordt dat met
satellieten gedaan. Hoge delen die ook wel onderwatengebergte worden genoemd noem je
midoceanische ruggen. Diepe kloven in de oceaanboten noem je diepzeetroggen.
Platentektoniek: bewegen van aardplaten
Onstaan divergente breuken: door convectiestromen in de aardmantel komt heet magma naar
boven en tegen de aardkorst aan. Het magma stroomt zijdelings en neemt stukken aardkorst mee, op
sommige plekken breekt de aardkorst en stroomt magma als lava naar buiten. De ruimte van de
breuk wordt gevuld met lava en vormt basalt en zo wordt het een nieuwe oceaanbodem. Op andere
plekken verdwijnt aardkorst weer, bijvoorbeeld in subductiezones.
De zwaarste aardbevingen onstaan bij convergente en transforme plaatsgrenzen. Door ruwheid van
gesteente blijven aardplaten klem zitten en plots schuiven ze door opgebouwde spanning een heel
stuk op.
Hypocentrum: de exacte plaats van de aardbeving in de aardkorst bepaald door gemeten trillingen
door seismografische stations.
Epicentrum: de plaats aan het aardoppervlak die boven de aardbevingshaard ligt
Bij zware aardbevingen in de oceaanbodem kunnen tsunami’s en vloedgolven onstaan.
, De aardkorst is verdeeld in aardplaten, de meeste platen bestaan uit zowel continent of
oceaanbodem. Bewegingen tussen verschillende soorten aardplaten:
1. Bij convergente plaatgrenzen botsen twee aardplaten tegen elkaar aan. Wanneer er
oceanische korst bij aanwezig is, zal de oceanische korst onder de continentale korst duiken
en zo ontstaat er een diepzeetrog. Dat wordt subductie genoemd.
2. Bij divergente plaatgrenzen bewegen twee aardplaten uit elkaar, aardkorsten kunnen hierbij
breken.
3. Bij transforme plaatgrenzen bewegen twee aardplaten langs elkaar
Vulkanisme bij divergente platen
- Bij de midoceanische rug is in de aardkorst een breuk onstaan waardoor magma omhoog
stroomt. Het magma bij deze midoceanische ruggen is vloeibaar en stroomt gemakkelijk naar
buiten.
- Het gevolg is dat bij de midoceanische ruggen een uitbarsting rustig verloopt: effusieve
eruptie
- Het lava stroomt over een groot oppervlak en stolt tot basalt
- Bij een effusieve eruptie onstaat een schildvulkaan
Vulkanisme bij convergerende platen
- In subdictiezones vinden vooral explosieve erupties plaats
- De omgesmolten oceaanbodem verandert in magma
- Het magma wil naar boven maar de taaiheid houdt dit tegen
- Als het magma naar boven wilt komen er gassen vrij
- Lava stenen en as worden naar buiten geslingerd en als de gasdruk daalt komt er stromende
lava uit
- Als dit zich herhaalt, ontstaan er steeds nieuwe lagen
- Er vormt zich een stratovulkaan
Een caldera, cirkelvormige krater onstaat als een groot deel van de magma kamer zo snel
leegstroomt dat de vulkaan inzakt.
Op de grens van de aardkern en aardmantel onstaan bellen van heet mantelgesteente die omhoog
kunnen stijgen, hierdoor breekt de aardkorst en de lava kan naar buiten stromen. Dit heet een
hotspot. Als een aardplaat heel langzaam over de hotspot heen schuift krijg je een rij
vulkaaneilanden.
Bij geisers wordt grondwater verhit en gaat het koken, de druk wordt steeds groter en op gegeven
moment spuit het naar boven.
Aardrijkskunde hoofdstuk 2, paragraaf 4, 5 en 6
Wanneer gesteente verbrokkelt door het bevriezen van water, temperatuurwisselingen of de
werking van wortels, noem je mechanische verwering:
Tempeatuurwisseling: De zon verwarmt het steen overdag waardoor het uit zet, snachts koelt het
steen af en krimpt het. Zo onstaat spanning in de steen en brokkelt het af
Bevriezen van water: het water in spleten en barsten van het steen verandert in ijs en neemt meer
ruimte in dan water, daardoor worden de barsten groter
Werking van wortels: De wortels dringen spleten binnen en de spleten worden beter en het steen
valt uit elkaar
Mechanische verwering komt vooral voor in woestijngebieden. Wolken ontbreken, er is weinig water
en temperatuurverschillen zijn groot.
Bij een aardbeving ontstaan trillingen die dwars door de aarde gaan. Overal ter wereld kunnen ze
opgevangen en geregistreerd worden. Seismologen kunnen daaruit afleiden hoe de aarde van binnen
is opgebouwd.
1 = Van de aardkern tot de korst is een afstand van 6400 km, de
temperatuur loopt er op tot 5000 C°. De hoge druk in de
aardkern komt door het gewicht dat op het gesteente ligt.
Bestaat voornamelijk uit nikkelijzer en radioactieve elementen.
De druk in de aardkern komt door het gewicht van het
gesteente er boven.
2 = Warmte-uitstraling.
3 = Convectiestromen ontstaan als gesteente in de aardmantel
door warmte uitzet, het gesteente wordt lichter en zal opstijgen
naar de aarde.
4 = Aardmantel, vanuit de aardkern wordt de aardmantel
verwarmd.
5 = Aardkorst, licht gesteente dat drijft op de aardmantel, ook
wel lithosfeer genoemd. Iedere 1000 meter stijgt de temperatuur met 15-30°C. De temperatuur en
druk nemen toe met de diepte.
De oceanische korst is 8 km dik en bestaan uit het zware gesteente basalt.
De continenten zijn 40-80 km dik en bestaan uit lichter gesteente zoals graniet
Vroeger werden meetschepen gebruikt om reliëf van de zeebodem te bepalen, nu wordt dat met
satellieten gedaan. Hoge delen die ook wel onderwatengebergte worden genoemd noem je
midoceanische ruggen. Diepe kloven in de oceaanboten noem je diepzeetroggen.
Platentektoniek: bewegen van aardplaten
Onstaan divergente breuken: door convectiestromen in de aardmantel komt heet magma naar
boven en tegen de aardkorst aan. Het magma stroomt zijdelings en neemt stukken aardkorst mee, op
sommige plekken breekt de aardkorst en stroomt magma als lava naar buiten. De ruimte van de
breuk wordt gevuld met lava en vormt basalt en zo wordt het een nieuwe oceaanbodem. Op andere
plekken verdwijnt aardkorst weer, bijvoorbeeld in subductiezones.
De zwaarste aardbevingen onstaan bij convergente en transforme plaatsgrenzen. Door ruwheid van
gesteente blijven aardplaten klem zitten en plots schuiven ze door opgebouwde spanning een heel
stuk op.
Hypocentrum: de exacte plaats van de aardbeving in de aardkorst bepaald door gemeten trillingen
door seismografische stations.
Epicentrum: de plaats aan het aardoppervlak die boven de aardbevingshaard ligt
Bij zware aardbevingen in de oceaanbodem kunnen tsunami’s en vloedgolven onstaan.
, De aardkorst is verdeeld in aardplaten, de meeste platen bestaan uit zowel continent of
oceaanbodem. Bewegingen tussen verschillende soorten aardplaten:
1. Bij convergente plaatgrenzen botsen twee aardplaten tegen elkaar aan. Wanneer er
oceanische korst bij aanwezig is, zal de oceanische korst onder de continentale korst duiken
en zo ontstaat er een diepzeetrog. Dat wordt subductie genoemd.
2. Bij divergente plaatgrenzen bewegen twee aardplaten uit elkaar, aardkorsten kunnen hierbij
breken.
3. Bij transforme plaatgrenzen bewegen twee aardplaten langs elkaar
Vulkanisme bij divergente platen
- Bij de midoceanische rug is in de aardkorst een breuk onstaan waardoor magma omhoog
stroomt. Het magma bij deze midoceanische ruggen is vloeibaar en stroomt gemakkelijk naar
buiten.
- Het gevolg is dat bij de midoceanische ruggen een uitbarsting rustig verloopt: effusieve
eruptie
- Het lava stroomt over een groot oppervlak en stolt tot basalt
- Bij een effusieve eruptie onstaat een schildvulkaan
Vulkanisme bij convergerende platen
- In subdictiezones vinden vooral explosieve erupties plaats
- De omgesmolten oceaanbodem verandert in magma
- Het magma wil naar boven maar de taaiheid houdt dit tegen
- Als het magma naar boven wilt komen er gassen vrij
- Lava stenen en as worden naar buiten geslingerd en als de gasdruk daalt komt er stromende
lava uit
- Als dit zich herhaalt, ontstaan er steeds nieuwe lagen
- Er vormt zich een stratovulkaan
Een caldera, cirkelvormige krater onstaat als een groot deel van de magma kamer zo snel
leegstroomt dat de vulkaan inzakt.
Op de grens van de aardkern en aardmantel onstaan bellen van heet mantelgesteente die omhoog
kunnen stijgen, hierdoor breekt de aardkorst en de lava kan naar buiten stromen. Dit heet een
hotspot. Als een aardplaat heel langzaam over de hotspot heen schuift krijg je een rij
vulkaaneilanden.
Bij geisers wordt grondwater verhit en gaat het koken, de druk wordt steeds groter en op gegeven
moment spuit het naar boven.
Aardrijkskunde hoofdstuk 2, paragraaf 4, 5 en 6
Wanneer gesteente verbrokkelt door het bevriezen van water, temperatuurwisselingen of de
werking van wortels, noem je mechanische verwering:
Tempeatuurwisseling: De zon verwarmt het steen overdag waardoor het uit zet, snachts koelt het
steen af en krimpt het. Zo onstaat spanning in de steen en brokkelt het af
Bevriezen van water: het water in spleten en barsten van het steen verandert in ijs en neemt meer
ruimte in dan water, daardoor worden de barsten groter
Werking van wortels: De wortels dringen spleten binnen en de spleten worden beter en het steen
valt uit elkaar
Mechanische verwering komt vooral voor in woestijngebieden. Wolken ontbreken, er is weinig water
en temperatuurverschillen zijn groot.
