2016
Professioneel coachen
Rob van Beek
HBO Certificaat Coaching
27-9-2016
, 1. PROFESSIONEEL COACHEN
1.1 Wat is coaching?
Het bestuur van NOBCO (belangrijkste beroepsvereniging voor coaches in Nederland) heeft in 2011
de volgende definitie opgesteld:
“Coaching is die vorm van professionele begeleiding waarbij de coach als gelijkwaardige
partner de cliënt ondersteunt bij het behalen van zelfgekozen doelen.”
Daarnaast stelde het de drie volgende basisprincipes op:
1. De coachee weet zelf het beste wat goed voor hem is en is dan ook zelf verantwoordelijk
voor de keuzen die hij maakt en is aanspreekbaar op zijn gedrag.
2. De coachee en de coach zijn volkomen gelijkwaardig aan elkaar.
3. Tijdens coaching zijn de doelen, middelen en keuzen van de coachee leidend.
In de benadering van coaching nemen leren en doen een centrale plaats in. Het is niet de bedoeling
dat de coachee blijft hangen in voornemens, gedachten en analyses. Er wordt een concreet doel
gesteld en gewerkt aan het bereiken daarvan. Coaching is daarmee sterk handelings- en
resultaatgericht en is gericht op het heden en de toekomst.
1.2 Verschillen met andere begeleidingsvormen
Psychotherapie Coaching
De meest geschikte begeleidingsvorm bij Houdt zich bezig met de (grotendeels)
(ernstige) psychische klachten. gezonde mens die met vragen kampt over
zingeving, zijn leven, zichzelf of zijn werk.
Bij de therapie wordt veel gepraat en Coaching richt zich op het heden, de
‘gegraven’ in het verleden. toekomst en het bereiken van doelen.
Een psychotherapeut treedt sturend op en Coach en coachee zijn gelijkwaardig en de
fungeert vanuit autoriteit. coach stelt zich ‘volgend’ op.
Een tussenvorm tussen psychotherapie en coaching is counseling. Hierbij wordt wel ingegaan op
innerlijke drijfveren en aspecten uit het verleden, maar de counselor is, net als de coach, volgend. In
vergelijking met coaching ligt het accent meer op praten dan op doen.
1.3 De professionele coach
Ongeacht de soort coach, zijn functie of zijn specialisme, een coach dient altijd over een aantal
basiscompetenties te beschikken. De NOBCO heeft in 2010 een competentieprofiel opgesteld met
acht categorieën van competenties waarover een coach dient te beschikken:
1. Zelfinzicht
2. Gerichtheid op zelfontwikkeling
3. Omgaan met het coachcontract/coachovereenkomst
4. Vormgeven van de coachrelatie
5. Stelt de cliënt in staat inzicht te verkrijgen en te leren.
6. Doel- en actiegerichtheid
7. Gebruik van modellen en technieken
8. Evalueren
Deze 8 competentie categorieën komen tot uiting in specifieke vaardigheden. Daar zal in hoofdstuk
3 verder op worden ingegaan.
-1-
, 1.4 De coachingsrelatie
In coaching is de onderlinge relatie tussen coach en coachee van wezenlijk belang voor de
uitkomsten van het coachingstraject. Zij sluiten als het ware een verbond om samen iets aan het
probleem te doen, er ontstaat een gevoel van solidariteit en saamhorigheid en men werkt aan een
gezamenlijk doel. Deze alliantie komt tot uiting in drie zaken:
1. Beiden zijn het eens over de doelen van de hulp, behandeling of therapie.
2. Beiden zijn het eens over de taken die er, binnen het contact, moeten worden verricht.
3. Beiden ervaren en positieve band met elkaar
1.5 Ethische aspecten van coaching
Geconfronteerd met een ethisch vraagstuk inzake een coachee, doet een coach er goed aan dit in te
brengen bij intervisie of supervisie.
Intervisie is een vorm van gestructureerd overleg tussen meerdere collega’s. De intervisant brengt
een casus in, waarbij de overige deelnemers vragen stellen. Doel is duidelijk te krijgen wat maakt dat
iets een probleem is en wat voor gedachten en gevoelens dit teweegbrengt bij de intervisant. Bij
intervisie is er geen sprake van een hiërarchie.
Bij supervisie is er wel sprake van een hiërarchie. De supervisor speelt de rol van tutor en begeleidt
de supervisant in zijn leerproces. Doel is dat deze door middel van reflectie inzicht krijgt in zijn
handelen en zijn drijfveren daarachter. Het ethische vraagstuk staat dus niet zo zeer centraal, maar
dient als middel om duidelijker inzicht te krijgen op het eigen handelen.
Intervisie en supervisie kunnen op zichzelf gezien worden als een vorm van coaching.
1.5.1 Grens tussen coaching en psychotherapie
Soms begeeft een coach zich onbedoeld op het gebied van de psychotherapeut. Op zo’n moment is
het van belang dat een coach zich bewust is van de grenzen van zijn competenties en zelfinzicht
toont (een van de belangrijkste competenties van een coach).
Een reële inschatting van de eigen competenties is echter geen vanzelfsprekendheid, aangezien
mensen in het algemeen de neiging hebben zichzelf te overschatten. Ze denken beter te zijn in
allerlei vaardigheden dan anderen, een fenomeen dat illusoire superioriteit wordt genoemd. Dit is in
principe een constructief fenomeen, aangezien het mensen zelfvertrouwen geeft en ze optimistisch
stemt over de toekomst. De keerzijde is dat het mensen ook het zicht op de eigen beperkingen
ontneemt.
Een andere reden dat een coach niet op tijd de beperkingen van zijn mogelijkheden om de coachee
verder te helpen inziet, wordt het hulpverlenerssyndroom genoemd. In dit geval helpt de coach de
coachee niet zozeer om de coachee te helpen, maar om zelf een goed gevoel te krijgen en het gevoel
te hebben dat hij nodig is en de moeite waard. Het hulpverlenerssyndroom zorgt ervoor dat een
coach altijd voor anderen klaarstaat en altijd bereid is te helpen, ook al is het beter dat een coachee
iets zelf doet. Ook kan het ervoor zorgen dat de coach de coachee niet kan loslaten, terwijl deze
beter kan worden geholpen door een ander.
1.5.2 Beïnvloeding
Een specifiek aspect van het beïnvloedingsvraagstuk is dat coaches de neiging hebben om te snel te
handelen vanuit de eigen ervaringen, expertise en kennis. Het kan verleidelijk zijn om vanuit die
inzichten te handelen en de coachee te adviseren bepaalde dingen te doen en laten. De coach stelt
zich niet meer op als gelijkwaardig samenwerkingspartner, maar als expert: hij weet het beter. De
-2-
Professioneel coachen
Rob van Beek
HBO Certificaat Coaching
27-9-2016
, 1. PROFESSIONEEL COACHEN
1.1 Wat is coaching?
Het bestuur van NOBCO (belangrijkste beroepsvereniging voor coaches in Nederland) heeft in 2011
de volgende definitie opgesteld:
“Coaching is die vorm van professionele begeleiding waarbij de coach als gelijkwaardige
partner de cliënt ondersteunt bij het behalen van zelfgekozen doelen.”
Daarnaast stelde het de drie volgende basisprincipes op:
1. De coachee weet zelf het beste wat goed voor hem is en is dan ook zelf verantwoordelijk
voor de keuzen die hij maakt en is aanspreekbaar op zijn gedrag.
2. De coachee en de coach zijn volkomen gelijkwaardig aan elkaar.
3. Tijdens coaching zijn de doelen, middelen en keuzen van de coachee leidend.
In de benadering van coaching nemen leren en doen een centrale plaats in. Het is niet de bedoeling
dat de coachee blijft hangen in voornemens, gedachten en analyses. Er wordt een concreet doel
gesteld en gewerkt aan het bereiken daarvan. Coaching is daarmee sterk handelings- en
resultaatgericht en is gericht op het heden en de toekomst.
1.2 Verschillen met andere begeleidingsvormen
Psychotherapie Coaching
De meest geschikte begeleidingsvorm bij Houdt zich bezig met de (grotendeels)
(ernstige) psychische klachten. gezonde mens die met vragen kampt over
zingeving, zijn leven, zichzelf of zijn werk.
Bij de therapie wordt veel gepraat en Coaching richt zich op het heden, de
‘gegraven’ in het verleden. toekomst en het bereiken van doelen.
Een psychotherapeut treedt sturend op en Coach en coachee zijn gelijkwaardig en de
fungeert vanuit autoriteit. coach stelt zich ‘volgend’ op.
Een tussenvorm tussen psychotherapie en coaching is counseling. Hierbij wordt wel ingegaan op
innerlijke drijfveren en aspecten uit het verleden, maar de counselor is, net als de coach, volgend. In
vergelijking met coaching ligt het accent meer op praten dan op doen.
1.3 De professionele coach
Ongeacht de soort coach, zijn functie of zijn specialisme, een coach dient altijd over een aantal
basiscompetenties te beschikken. De NOBCO heeft in 2010 een competentieprofiel opgesteld met
acht categorieën van competenties waarover een coach dient te beschikken:
1. Zelfinzicht
2. Gerichtheid op zelfontwikkeling
3. Omgaan met het coachcontract/coachovereenkomst
4. Vormgeven van de coachrelatie
5. Stelt de cliënt in staat inzicht te verkrijgen en te leren.
6. Doel- en actiegerichtheid
7. Gebruik van modellen en technieken
8. Evalueren
Deze 8 competentie categorieën komen tot uiting in specifieke vaardigheden. Daar zal in hoofdstuk
3 verder op worden ingegaan.
-1-
, 1.4 De coachingsrelatie
In coaching is de onderlinge relatie tussen coach en coachee van wezenlijk belang voor de
uitkomsten van het coachingstraject. Zij sluiten als het ware een verbond om samen iets aan het
probleem te doen, er ontstaat een gevoel van solidariteit en saamhorigheid en men werkt aan een
gezamenlijk doel. Deze alliantie komt tot uiting in drie zaken:
1. Beiden zijn het eens over de doelen van de hulp, behandeling of therapie.
2. Beiden zijn het eens over de taken die er, binnen het contact, moeten worden verricht.
3. Beiden ervaren en positieve band met elkaar
1.5 Ethische aspecten van coaching
Geconfronteerd met een ethisch vraagstuk inzake een coachee, doet een coach er goed aan dit in te
brengen bij intervisie of supervisie.
Intervisie is een vorm van gestructureerd overleg tussen meerdere collega’s. De intervisant brengt
een casus in, waarbij de overige deelnemers vragen stellen. Doel is duidelijk te krijgen wat maakt dat
iets een probleem is en wat voor gedachten en gevoelens dit teweegbrengt bij de intervisant. Bij
intervisie is er geen sprake van een hiërarchie.
Bij supervisie is er wel sprake van een hiërarchie. De supervisor speelt de rol van tutor en begeleidt
de supervisant in zijn leerproces. Doel is dat deze door middel van reflectie inzicht krijgt in zijn
handelen en zijn drijfveren daarachter. Het ethische vraagstuk staat dus niet zo zeer centraal, maar
dient als middel om duidelijker inzicht te krijgen op het eigen handelen.
Intervisie en supervisie kunnen op zichzelf gezien worden als een vorm van coaching.
1.5.1 Grens tussen coaching en psychotherapie
Soms begeeft een coach zich onbedoeld op het gebied van de psychotherapeut. Op zo’n moment is
het van belang dat een coach zich bewust is van de grenzen van zijn competenties en zelfinzicht
toont (een van de belangrijkste competenties van een coach).
Een reële inschatting van de eigen competenties is echter geen vanzelfsprekendheid, aangezien
mensen in het algemeen de neiging hebben zichzelf te overschatten. Ze denken beter te zijn in
allerlei vaardigheden dan anderen, een fenomeen dat illusoire superioriteit wordt genoemd. Dit is in
principe een constructief fenomeen, aangezien het mensen zelfvertrouwen geeft en ze optimistisch
stemt over de toekomst. De keerzijde is dat het mensen ook het zicht op de eigen beperkingen
ontneemt.
Een andere reden dat een coach niet op tijd de beperkingen van zijn mogelijkheden om de coachee
verder te helpen inziet, wordt het hulpverlenerssyndroom genoemd. In dit geval helpt de coach de
coachee niet zozeer om de coachee te helpen, maar om zelf een goed gevoel te krijgen en het gevoel
te hebben dat hij nodig is en de moeite waard. Het hulpverlenerssyndroom zorgt ervoor dat een
coach altijd voor anderen klaarstaat en altijd bereid is te helpen, ook al is het beter dat een coachee
iets zelf doet. Ook kan het ervoor zorgen dat de coach de coachee niet kan loslaten, terwijl deze
beter kan worden geholpen door een ander.
1.5.2 Beïnvloeding
Een specifiek aspect van het beïnvloedingsvraagstuk is dat coaches de neiging hebben om te snel te
handelen vanuit de eigen ervaringen, expertise en kennis. Het kan verleidelijk zijn om vanuit die
inzichten te handelen en de coachee te adviseren bepaalde dingen te doen en laten. De coach stelt
zich niet meer op als gelijkwaardig samenwerkingspartner, maar als expert: hij weet het beter. De
-2-
