samenvatting - ticstoornissen

psychodiagnostiek bij kinderen en jongeren les 7




Ticstoornissen




1. Inleiding
 ticstoornis:
= stoornis die w gekenmerkt door repetitief en chronisch patroon van motorische en/of vocale
tics zonder duidelijke oorzaak
 tics = plotseling optredende, snelle, herhaalde, niet-ritmische motorische bewegingen of vocale
uitingen (DSM-5)
 geen controle over (cf. niezen)
 soorten:
o motorische tics
o vocale tics
o eenvoudig versus complex
2. Kenmerken
2.1.Primaire gedragskenmerken
2.1.1. Soorten tics
motorische tics
= bewegingstics
voorbeelden:
 knipperen met ogen
 grimas trekken
 wegdraaien van ogen
 optrekken van neus
 schudden met hoofd
 schouders optrekken
 knakken van vingers of andere ledematen en daar geen controle over hebben
 diverse tics in ledematen
vocale tics
= geluidstics
voorbeelden:
 keel schrapen
 kuchen
 grommen
 knorren
 sisgeluiden
 klakken met tong
 uiten van zinloze kreten
 herhalen van woorden of zinnen
 uiten van scheld- en schuttingwoorden, vloeken

eenvoudig vs. complex


1

, psychodiagnostiek bij kinderen en jongeren les 7


 eenvoudige motorische tic = slechts 1 spiergroep + kort van duur (milliseconden)
o bv. oogknipperen, optrekken schouders, strekken ledematen
 eenvoudige vocale tic = betekenisloze geïsoleerde geluiden
o bv. schrapen keel, snuiven, grommen
 complexe motorische tic
 = meerdere spiergroepen samen of combinatie van eenvoudige tics + langer van duur
(seconden)
o bv. hoofd draaien + schouders optrekken
o kunnen doelgericht lijken
 bv. ticachtig seksueel of obsceen gebaar (= copropraxie)
 bv. ticachtig imiteren van bewegingen ander (= echopraxie)
 bv. ticachtig imiteren van eigen bewegingen (= palipraxie)
 complexe vocale tic
o = taalkundig betekenisvolle uitingen
 bv. herhalen eigen geluiden/woorden (= palilalie)
 bv. herhalen van woorden/zinnen anderen (= echolalie)
 bv. uiten van sociaal onacceptabele woorden, zoals obsceniteiten,
etnische/racistische/godslasterlijke beledigingen (= coprolalie)
o ! verschil met bewust: niet dezelfde prosodie als in normale conversatie,
namelijk abrupt, kort blaffend geluid/grom
o ! prevalentie slechts 10% (vooral rond puberteit)
2.1.2. Eigenschappen van tics
kenmerken die ernst bepalen
 aard/soort: sommige geluiden zijn meer storend dan andere
 complexiteit
 intensiteit: nauwelijks op te merken versus zeer opvallend – kwetsuur
 aantal: aantal verschillende soorten tics dat persoon heeft op bepaald moment
 frequentie: hoe vaak per week/dag/uur
 interferentie met normale verloop van handelingen
 mate van onderdrukbaarheid
premonitory urge: soort aandrang, onaangename sensatie, spanningsopbouw die tic aankondigt
 aandrang is onwillekeurig: het gebeurt gewoon
 tic is spanningsreductie
 vaak is lichamelijke sensatie lastiger dan tic zelf
 kind kan spanningsopbouw leren herkennen (rond 12 jaar), bewust w van signaal en
weerstand tegen bieden
 vraagt zeer grote inspanning, die moet w ontladen (bv. bij thuiskomst)
fluctuerend van dag tot dag
ticvrije periodes
verandering van vorm en ernst
afhankelijk van psychosociale factoren
 kindfactoren
o stress, spanning, angst, vermoeidheid, opwinding, frustratie, verveling
o infecties (zoals streptokokken)
o stress is geen oorzaak, wel uitlokkende factor
o vermindert bij concentratie, rust, leuke of
interessante activiteiten, fysieke inspanningen, grootste deel van slaap
 omgevingsfactoren
o aandacht: wanneer ernaar w gevraagd, tijdens observatie
o bepaalde bewegingen of geluiden
o plaatsen of situaties waar het minst w getolereerd
o sociale beoordelingssituaties
o thuis

2.2.Fenotypes
 stoornis van Gilles de la Tourette (TS):

2