Samenvatting ALLE notities uit de les en powerpoint

SAMENVATTING 19DE EEUWSE
KUNST: HOORCOLLEGES
(LES 7-9)

Lieff Mart
2020-2021

,1. Les 7: het pittoreske
a. Inleiding
i. The picturesque
 Massatourisme
o cliche dat ook in pittoreske komt
o herhalen van zelfde soort beelden en plat bezoeken van dezelfde plaatsen
o Vb fjord in noorwegen waar een rij is om aan te schuiven om dezelfde
‘originele’ foto te nemen
o Vb ook duitsland haldstadt – nu overspoeld door toeristen , vroeger ook al op
laaat 19de eeuwse postkaarten
 J.M.W. Turner, Dinant gezien vanuit het noord-westen, ca. 1839. Goauche met inkt, op blauw
papier. 6 Newcastle-upon-Tyne, Laing Art Gallery
 Het pittoresque landschap: Rev. William Gilpin (1724-1804)
o Observations on the River Wye, and several parts of South Wales, etc. relative chiefly
to picturesque beauty; made in the summer of the year 1770 , 1782
o Three essays: On Picturesque Beauty; On Picturesque Travel; and On Sketching
Landscape: to which is Added a Poem, On Landscape Painting, 1792
o vanaf 1790: Uvedale Price & Richard Payne Knight
Dominee die reist doorheen engeland
 In reiverslagen zitten esthetische tips voor de vroege toeristen en
illustreert hij ze met aquatints – zo inspireren van Britten
o Dit pittoreske is ook gelinkt aan landschapstuinen,… en ook met reizen ==
goedkoper alternatief in Engeland voor de alpen
o Schetsen in aquarel – techniek die dan steeds meer invloed krijgt
o Daar krijgt het naam picturesque: ‘ looking like a picture’
o Ziet analogie in met 17de eeuwse landschapsschilders : Nicolas Poussin, Claude
Lorrain, Salvator Rosa, Jacob Van Ruisdael,…
 Claude Lorrain, Landschap met Paris en Oenone, 1648
 in die kunst apprecieert hij variatie, ruigheid, textuur, licht-schaduw,
elementen van imperfectie, plan opbouw ( donker voorstuk en lichter
naar achter uitgestrekt)
o alternatief voor “het sublieme” en “het schone”
 esthetische gevoeligheid en smaakoordeel tégen vlakheid en monotonie,
wel:
 variatie, contrast (licht – schaduw)
 ruigheid (roughness)
 imperfectie, wispelturigheid
 gilpin apprecieert juist landschap zonder de vlakheid, monotomie van
het schone, maar ook niet het bedreigende, angstaanjagende van het
sublieme
 is dus een stroming binnen landschapskunst , maar ook MANIER VAN
KIJKEN
 iets subtiel om ook te tonen als iemand die cultuur onderlegd is en
onderscheiden – getrained oog ( beetje elitair)

1

,  twee voorbeelden
 1 slecht voorbeeld : William Gilpin, pagina uit Three Essays: On
picturesque beauty…, 1794: voorbeeld van categorie “beautiful”
 1 goed voorbeeld: slangvormig paadje dat toeschouwer leide,
pittoreske figuurtes
o William Gilpin, Zicht op Downton Park, Herefordshire, eind
18de eeuw, Smith College Museum of Art, Northampton, MA
 sporen van menselijke aanwezigheid:
 “staffage” (zgn. “banditi” van Salvator Rosa)
 ruïne: verstreken tijd • Onthecht, afstandelijk
 Verwijzing naar vooruitgaan van tijd
 Ruines, koetsen, planken, gotische kathedralen ,…
 Ontstaat in VK , maar verspreidt zich dan
 Ruige ruines
 Michel ‘Angelo’ Rooker (1746-1801), Ruins of the Greyfriars and the
Church, Winchelsea, Sussex, Museum of New Zealand - Te Papa
Tongarewa.
o ruine
o landschap wordt minder kalm, afwisseling tussen ruig
en glad, bouwvalligheid
o afstandelijkheid inherent aan het pittoresek: bedoeld
om gezien te worden van een afstand, geen paden die
echt gebruikt moeten worden
o Later ook turner die ook naar hem opkijkt
 Thomas Hearne (1744-1817), figuren bij rotsen, aquarel en potlood,
eind 18de eeuw. Hearne
o puur landschap van ruige rotsen ,met enorm klein
mensje om schaal te tonen (staffage)
o Etsen naar Thomas Hearne (1744-1817), illustraties voor Richard Payne Knight, The
Landscape, 1794.
 Standpunt van knight – voor ongeroerde landschap ipv strikt
aangelegde britse ( van lancelot cappablitiy brown)
 Net als knight erft price een groot landgoed en doet ook dat ruwere
 Theoretische twistpunt: knight en price
 knight denkt dat het pittoresqe niet in de natuur zit maar in het
ook van de toeschouwer en je mag kleine aanpassingen,
correcties doen – niet te ver ook
 price niet mee eens - topografische correcte landschap
o manier van kijken dat samenhangt met wandelen
 hulpmiddel om naar landschap te kijken
 claude glass: klein spiegeltje waarmee men naar vervlakte
versie van landscap kijken – ook meer monotone , sepia kleur,
directe kadering
 Zgn. “Claude glass”, ca. 1775, Londen, V&A
o = Claude glass – claude lorrain

2

,  Bladzijde uit William Gilpin, Observations on the River Wye, 1789.
Londen: V&A
o in aquatint in tonen, gradaties
o Harsspikkels op de plaat verhit waardoor ze kliene
pitjes gebruikt worden
o Zuur bijt dan rond diie dingen
 Thomas Gainsborough, Man die een Claude spiegel hanteert
(zelfportret), ca. 1750, British Museum
o Salvator Rosa, Landschap met banditti, 1655-1660, Knole, National Trust
 Aantal schilderijen waarop zgn banditi ( rovers in het bos) – die
figuurtjes komen terug als stoffage in pittoresque landschap
 In 17de eeuw—specifieke schilders die bij andere schilders zo’n
figuurtjes aanbrengt
 Romantisch idee dat rosa ook zo’n bandiet was
 Typische aandacht voor anektdotiek bij oudere kunstenaars
 Thomas Cole, Salvator Rosa schetst banditti, 1832 (schets)
 Salvator Rosa, Banditti op een rotsachtige kust, 1655-1660, New York, The
Metropolitan Museum of Art
o Marginale personages op werken
 Zigeuners, smokkelaars,… – stond morland voor gekend
 Zagen er perfect uit zoals theorie van gilpin en price – ruigheid in
kleren,..
 Allemaal aanvaardbaar als er afstand is – dissociatie om het
genietbaar te houden
 Als kijker detached tov dagelijkse leven
 George Morland (1763-1804), Zigeuners in een landschap, ca. 1790, Bristol
Museum and Art Gallery
 G. Morland, De smokkelaars, 1792 Cambridge, The Fizwilliam Museum
o Gilpin had ook ideeën over welke dieren goed doorleefd waren
 Thomas Hearne, The Pipers, Cornwall (en detail), s.d. Londen: British
Museum.
 Sawrey Gilpin, illustratie voor William Gilpin, Observations on several parts
of England, 1808
 Goed karrenpaard, koe, geit – doorleefd
 Beter dan een arabisch raspaard
 Koe nog beter dan paard door botstructuur
 Vnl in maanden april en mei – begonnen dan te ruien en botten meer
zichtbaar
 Van landbouw wordt ook iets esthetisch gemaakt :magische
bewerking door landbouwer, landbouwer mag wel niet effectief aan
werk zijn op schilderij
 Deze specifieke voorschriften maken van hem ook onderwerp van
grappe, satire
o John varley
 Zei ook reader

3