Seksueel Geweld: Slachtoffers
Hoofdstuk 1. Situering Seksueel Geweld
Soorten en Definities:
Seksuele interactie kan goed en fijn zijn:
- Wederzijdse instemming
- Vrijwillig
- Gelijkwaardig
o Geen sprake van druk of manipulatie
o Geen machtsverschil
→ Deze criteria gaan dus ook bepalen of iets seksueel geweld is
Elke vorm van seksueel geweld: Grenzen ve persoon w overschreden
- Meestal gepaard met gedrag van één persoon waar een andere persoon geen weerstand
tegen kan bieden → Kan heel subtiel of heel opzichtig gebeuren
Veel verschillende vormen:
- Bv. Uit de hand gelopen seksueel experimenteergedrag, verkrachting met geweld, fysiek
hands-on gedrag of hands-off gedrag via internet, …
- Daders:
• Kleuters kunnen SGG stellen
▪ Erge vorm hiervan is als er sprake is van seksueel geweld
• Meeste daders zijn gekend
▪ Bij volwassen vrouwen vaak ex-partners
Juridisch: Zeer strikt
- Seksueel geweld zijn de vormen die binnen het strafrecht als aanranding of verkrachting
worden gezien.
• ≈ Seksueel geweld wordt gezien als de ernstige vormen van SGG
• Recent hervorming vh seksueel strafrecht
Thema op het snijpunt van justitie en hulpverlening
- In de hulpverlening wil men een bredere definitie (psychologische benadering)
• Zie definitie WHO of Vertrouwenscentrum kindermishandeling (VK)
• De persoon die mee zelf bepaald of iets seksueel geweld is
Hulpverleningsdefinitie v seksueel geweld:
• WHO:
▪ Elke seksuele daad die tegen iemands wil wordt uitgevoerd. Het kan door
eender welke persoon uitgevoerd worden ongeacht zijn of haar relatie tot het
slachtoffer, in gelijk welke omgeving
▪ Bij seksueel geweld is er geen sprake ve ’geïnformeerde seksuele toestemming’
• VK:
▪ Kindermishandeling en –verwaarlozing is iedere situatie waarin het kind
slachtoffer is van geweld van fysieke, psychische of seksuele aard, en dit actief
of passief
1
,Definities:
- Seksueel misbruik:
• Elke vorm van seksueel contact tussen volwassene en kind, of andere situatie waarbij
misbruik gemaakt wordt van leeftijds- of machtsverschil of minderbegaafden
- Incest:
• Seksueel contact tussen familieleden
• (On)gewenst
▪ Bij gewenst is het niet per se een vorm van seksueel geweld
- Seksuele intimidatie:
• Gedrag met een seksuele betekenis, dat als doel of gevolg heeft dat de waardigheid ve
persoon wordt aangetast, in het bijzonder wanneer een bedreigende, vijandige,
beledigende, vernederende of kwetsende situatie wordt gecreëerd
• In de wet:
▪ Alles onder 12j is strafbaar
• Buiten de wet
▪ Onder 16 jaar, maar gaat men anders mee om → Dingen die wel/niet mogen
▪ Ervan uitgaan dat deze personen niet altijd zelf kunnen beslissen
- Online seksueel geweld
• Dunne grens in wat er online kan en wat niet.
• Verschillende vormen:
▪ Sexting:
o Het online delen van seksueel getinte tekstberichtjes, foto’s of video’s
o Gebeurd tussen bekenden of onbekenden
▪ Grooming:
o Het proces waarbij een volwassene een minderjarige benadert en
manipuleert met het oog op seksueel contact
o Heel bewuste actie van volwassenen
▪ Persoon gaat kind rustig overtuigen, gaan vaak op zoek naar
makkelijkere slachtoffers die nood hebben aan intimiteit
▪ Wraakporno:
o Tegen de wil vd ander online beelden verspreiden met als doel de ander
te beschadigen
▪ Sextortion:
o Wanneer tieners via internet overtuigd w om intieme beelden van
zichzelf door te sturen, waarna de afpersers dreigen de beelden te
verspreiden als het slachtoffer niet met geld over de brug komt
o Eerst een zogezegde intieme relatieaangegaan, maar hier zit een
crimineel netwerk achter
Justitie vs. Hulpverlening
→ Justitiële vs. psychologische benadering
- Bij kleuters:
• Kijken naar normale seksuele ontwikkeling
• Justitie betrekken kanextra traumatiserend zijn (Bv. videobellen)
• Hulpverlening kan beter onderzoeken wat er in het hoofd speelt v jonge kinderen,
omgaan met grenzen, wat mag wel en wat mag niet, ...
▪ Belangrijk om met zowel slachtoffer als dader aan de slag te gaan want deze
kinderen hebben nog een hele ontwikkeling te gaan
2
, - Schema:
• In justitie is er niet altijd een gevolg
▪ Soms seponering
▪ Bespreken wat er in het hoofd zal
omgaan als er geen ‘gevolg’ aan
gegeven wordt
• Binnen gezin bespreken hoe er aan herstel kan gedaan worden
▪ Niet verplicht, maar aangeraden
▪ Kinderen hebben vaak het gevoel dat ze de familie kapot hebben gemaakt.
Sociologische benadering: SGG in termen v ongelijke machtsverhoudingen tss ♂ en ♀
Geweld: 3 perspectieven bepalen standpunten slachtoffer, dader en de reactie (uitzoomen)
• Maatschappelijk perspectief:
▪ Feitelijk geweld binnen relaties en met
een bepaald motief afgewogen tegen
maatschappelijke regels over wat als
(on)aanvaardbaar gedrag w
beschouwd
▪ Bv. wat w er binnen de samenleving
gezien als geweld?
• Verschillen in wetgeving Nederland en Vlaanderen
• Relationeel perspectief:
▪ Relatie tss de pleger en slachtoffer
▪ Perspectief dat het motief vd pleger als uitgangspunt neemt
▪ Bv. Partnergeweld, huiselijk geweld, kinder- of oudermishandeling,
gendergerelateerd geweld, ...
• Feitelijk perspectief:
▪ Hét geweld zelf
▪ Geclassificeerd w als psychisch, emotioneel, fysiek, seksueel of socio-economisch
▪ Ingebed in een groterperspectief → Meer aan de hand
Prevalentie van Seksueel Geweld
Onderzocht bij verschillende groepen:
- Kinderen
• Onderzoek Nederland ‘Seks onder je 25ste’
▪ Hoge cijfers!
• Waarschijnlijk ook nog sprake van onderrapportering
• Wnr gespecifieerd wordt wat ‘seksuele dingen’ is: cijfer
▪ Genderverschil: bij ♀, dan bij ♂
▪ Verschillende culturen hebben verschillende prevalenties
• Bv. Turkse en Marokkaanse meisjes rapporteren minder seksueel
misbruik, Turkse jongens meer.
• Onderzoek Vlaanderen
▪ Genderverschil
• cijfers bij ♀
• ♂ rapporteren wel, maar veel lager.
▪ Meestal vaste partner die aandringt of zeurt om seks, vaste partner die boos
wordt om seks, iemand die in de omgeving dronken over grenzen gaat.
3
, - Volwassenen
• Nederland:
▪ % tov kinderen
▪ Consequentere cijfers
▪ Wnr gespecifieerd wordt wat ‘seksuele dingen’ is: cijfer
• Vlaanderen:
▪ %
• Opvallend: Ervaringen in kindertijd → Rare cijfers
• Hypothese:
o Vergeten herinneringen
o Minder problematisch er op terugkijken
- Mensen met een beperking (lichamelijk, zintuiglijk of verstandelijk)
• Aangepast onderzoek
▪ Eenvoudigere vragen voor verstandelijke beperking
▪ Meer interview
• Cijfers verdubbelen bij alle vormen van beperking en seksueel geweld
→ Vaker seksueel grensoverschrijding, maar ook verkrachting
▪ Mensen met lichamelijke beperking: ook hoge cijfers
• Opvallend?: Zou denken dat deze meer weerstand hebben
→ Eigenlijk erg afhankelijk, minder kracht, minder vluchtmogelijkheden, …
▪ Mensen met zintuigelijke beperking:
• Moeilijk om een functionele en intieme aanraking te onderscheiden
• Meer afhankelijk
▪ Mensen met verstandelijke beperking
• Gedrag of reacties vd ander minder gemakkelijk inschatten
• Minder goed weigeren
• Gebrek aan eigenwaarde en kennis
• Wil om bij de groep te horen
• Daders:
▪ Wildvreemden
▪ Andere bewoners in een zorginstelling
▪ …
- LGBTQIA+
• Verhoogd risico op seksueel geweld → Extra kwetsbaar
▪ Lesbische vrouwen geen verhoogd risico
- Vluchtelingen, asielzoekers, mensen zonder wettelijk verblijf
• Zijn kwetsbaar
• Geweld in alle vormen
▪ Algemeen geweld
→ Van alle geweldervaringen 58% seksueel geweld
• Oorzaak seksueel geweld:
▪ Overleven
▪ Geld
▪ Doorgang
• Niet enkel bij zichzelf maar ook bij belangrijke naasten.
• Daders:
▪ Professionals (Bv. Agenten, hulpverleners, bewakers, leerkrachten, advocaten)
▪ …
4
Hoofdstuk 1. Situering Seksueel Geweld
Soorten en Definities:
Seksuele interactie kan goed en fijn zijn:
- Wederzijdse instemming
- Vrijwillig
- Gelijkwaardig
o Geen sprake van druk of manipulatie
o Geen machtsverschil
→ Deze criteria gaan dus ook bepalen of iets seksueel geweld is
Elke vorm van seksueel geweld: Grenzen ve persoon w overschreden
- Meestal gepaard met gedrag van één persoon waar een andere persoon geen weerstand
tegen kan bieden → Kan heel subtiel of heel opzichtig gebeuren
Veel verschillende vormen:
- Bv. Uit de hand gelopen seksueel experimenteergedrag, verkrachting met geweld, fysiek
hands-on gedrag of hands-off gedrag via internet, …
- Daders:
• Kleuters kunnen SGG stellen
▪ Erge vorm hiervan is als er sprake is van seksueel geweld
• Meeste daders zijn gekend
▪ Bij volwassen vrouwen vaak ex-partners
Juridisch: Zeer strikt
- Seksueel geweld zijn de vormen die binnen het strafrecht als aanranding of verkrachting
worden gezien.
• ≈ Seksueel geweld wordt gezien als de ernstige vormen van SGG
• Recent hervorming vh seksueel strafrecht
Thema op het snijpunt van justitie en hulpverlening
- In de hulpverlening wil men een bredere definitie (psychologische benadering)
• Zie definitie WHO of Vertrouwenscentrum kindermishandeling (VK)
• De persoon die mee zelf bepaald of iets seksueel geweld is
Hulpverleningsdefinitie v seksueel geweld:
• WHO:
▪ Elke seksuele daad die tegen iemands wil wordt uitgevoerd. Het kan door
eender welke persoon uitgevoerd worden ongeacht zijn of haar relatie tot het
slachtoffer, in gelijk welke omgeving
▪ Bij seksueel geweld is er geen sprake ve ’geïnformeerde seksuele toestemming’
• VK:
▪ Kindermishandeling en –verwaarlozing is iedere situatie waarin het kind
slachtoffer is van geweld van fysieke, psychische of seksuele aard, en dit actief
of passief
1
,Definities:
- Seksueel misbruik:
• Elke vorm van seksueel contact tussen volwassene en kind, of andere situatie waarbij
misbruik gemaakt wordt van leeftijds- of machtsverschil of minderbegaafden
- Incest:
• Seksueel contact tussen familieleden
• (On)gewenst
▪ Bij gewenst is het niet per se een vorm van seksueel geweld
- Seksuele intimidatie:
• Gedrag met een seksuele betekenis, dat als doel of gevolg heeft dat de waardigheid ve
persoon wordt aangetast, in het bijzonder wanneer een bedreigende, vijandige,
beledigende, vernederende of kwetsende situatie wordt gecreëerd
• In de wet:
▪ Alles onder 12j is strafbaar
• Buiten de wet
▪ Onder 16 jaar, maar gaat men anders mee om → Dingen die wel/niet mogen
▪ Ervan uitgaan dat deze personen niet altijd zelf kunnen beslissen
- Online seksueel geweld
• Dunne grens in wat er online kan en wat niet.
• Verschillende vormen:
▪ Sexting:
o Het online delen van seksueel getinte tekstberichtjes, foto’s of video’s
o Gebeurd tussen bekenden of onbekenden
▪ Grooming:
o Het proces waarbij een volwassene een minderjarige benadert en
manipuleert met het oog op seksueel contact
o Heel bewuste actie van volwassenen
▪ Persoon gaat kind rustig overtuigen, gaan vaak op zoek naar
makkelijkere slachtoffers die nood hebben aan intimiteit
▪ Wraakporno:
o Tegen de wil vd ander online beelden verspreiden met als doel de ander
te beschadigen
▪ Sextortion:
o Wanneer tieners via internet overtuigd w om intieme beelden van
zichzelf door te sturen, waarna de afpersers dreigen de beelden te
verspreiden als het slachtoffer niet met geld over de brug komt
o Eerst een zogezegde intieme relatieaangegaan, maar hier zit een
crimineel netwerk achter
Justitie vs. Hulpverlening
→ Justitiële vs. psychologische benadering
- Bij kleuters:
• Kijken naar normale seksuele ontwikkeling
• Justitie betrekken kanextra traumatiserend zijn (Bv. videobellen)
• Hulpverlening kan beter onderzoeken wat er in het hoofd speelt v jonge kinderen,
omgaan met grenzen, wat mag wel en wat mag niet, ...
▪ Belangrijk om met zowel slachtoffer als dader aan de slag te gaan want deze
kinderen hebben nog een hele ontwikkeling te gaan
2
, - Schema:
• In justitie is er niet altijd een gevolg
▪ Soms seponering
▪ Bespreken wat er in het hoofd zal
omgaan als er geen ‘gevolg’ aan
gegeven wordt
• Binnen gezin bespreken hoe er aan herstel kan gedaan worden
▪ Niet verplicht, maar aangeraden
▪ Kinderen hebben vaak het gevoel dat ze de familie kapot hebben gemaakt.
Sociologische benadering: SGG in termen v ongelijke machtsverhoudingen tss ♂ en ♀
Geweld: 3 perspectieven bepalen standpunten slachtoffer, dader en de reactie (uitzoomen)
• Maatschappelijk perspectief:
▪ Feitelijk geweld binnen relaties en met
een bepaald motief afgewogen tegen
maatschappelijke regels over wat als
(on)aanvaardbaar gedrag w
beschouwd
▪ Bv. wat w er binnen de samenleving
gezien als geweld?
• Verschillen in wetgeving Nederland en Vlaanderen
• Relationeel perspectief:
▪ Relatie tss de pleger en slachtoffer
▪ Perspectief dat het motief vd pleger als uitgangspunt neemt
▪ Bv. Partnergeweld, huiselijk geweld, kinder- of oudermishandeling,
gendergerelateerd geweld, ...
• Feitelijk perspectief:
▪ Hét geweld zelf
▪ Geclassificeerd w als psychisch, emotioneel, fysiek, seksueel of socio-economisch
▪ Ingebed in een groterperspectief → Meer aan de hand
Prevalentie van Seksueel Geweld
Onderzocht bij verschillende groepen:
- Kinderen
• Onderzoek Nederland ‘Seks onder je 25ste’
▪ Hoge cijfers!
• Waarschijnlijk ook nog sprake van onderrapportering
• Wnr gespecifieerd wordt wat ‘seksuele dingen’ is: cijfer
▪ Genderverschil: bij ♀, dan bij ♂
▪ Verschillende culturen hebben verschillende prevalenties
• Bv. Turkse en Marokkaanse meisjes rapporteren minder seksueel
misbruik, Turkse jongens meer.
• Onderzoek Vlaanderen
▪ Genderverschil
• cijfers bij ♀
• ♂ rapporteren wel, maar veel lager.
▪ Meestal vaste partner die aandringt of zeurt om seks, vaste partner die boos
wordt om seks, iemand die in de omgeving dronken over grenzen gaat.
3
, - Volwassenen
• Nederland:
▪ % tov kinderen
▪ Consequentere cijfers
▪ Wnr gespecifieerd wordt wat ‘seksuele dingen’ is: cijfer
• Vlaanderen:
▪ %
• Opvallend: Ervaringen in kindertijd → Rare cijfers
• Hypothese:
o Vergeten herinneringen
o Minder problematisch er op terugkijken
- Mensen met een beperking (lichamelijk, zintuiglijk of verstandelijk)
• Aangepast onderzoek
▪ Eenvoudigere vragen voor verstandelijke beperking
▪ Meer interview
• Cijfers verdubbelen bij alle vormen van beperking en seksueel geweld
→ Vaker seksueel grensoverschrijding, maar ook verkrachting
▪ Mensen met lichamelijke beperking: ook hoge cijfers
• Opvallend?: Zou denken dat deze meer weerstand hebben
→ Eigenlijk erg afhankelijk, minder kracht, minder vluchtmogelijkheden, …
▪ Mensen met zintuigelijke beperking:
• Moeilijk om een functionele en intieme aanraking te onderscheiden
• Meer afhankelijk
▪ Mensen met verstandelijke beperking
• Gedrag of reacties vd ander minder gemakkelijk inschatten
• Minder goed weigeren
• Gebrek aan eigenwaarde en kennis
• Wil om bij de groep te horen
• Daders:
▪ Wildvreemden
▪ Andere bewoners in een zorginstelling
▪ …
- LGBTQIA+
• Verhoogd risico op seksueel geweld → Extra kwetsbaar
▪ Lesbische vrouwen geen verhoogd risico
- Vluchtelingen, asielzoekers, mensen zonder wettelijk verblijf
• Zijn kwetsbaar
• Geweld in alle vormen
▪ Algemeen geweld
→ Van alle geweldervaringen 58% seksueel geweld
• Oorzaak seksueel geweld:
▪ Overleven
▪ Geld
▪ Doorgang
• Niet enkel bij zichzelf maar ook bij belangrijke naasten.
• Daders:
▪ Professionals (Bv. Agenten, hulpverleners, bewakers, leerkrachten, advocaten)
▪ …
4
