Samenvatting Deontologie SEM2 ACF2

1 DEONTOLOGIE – ALGEMEEN
1.1 INLEIDING
Regels
 Maken dingen voorspelbaar
 “moeten” / “mogen” komen vaak voor
 Belangrijk dat je deadlines respecteert
 Vb: om 12:45 in het lokaal zijn, iedereen moet rechts rijden, …

Waardes
 Wat vinden we belangrijk, waar streven we naar?
 Wat is het ideaal?
 Iets op een rustige en respectvolle manier
 Denk aan je gezondheid, respect voor je omgeving

Norm
 Waarde praktisch toepassen of een regel maken voor het handelen
 Vb: ik moet drie keer per week sporten om gezond te blijven. Je hebt een norm voor ogen.

ISO-normen
 Richtlijnen waaraan een bedrijfssysteem moet voldoen om in aanmerking te komen voor een
ISO-certificaat

Waarde maakt het in de praktijk brengen Norm
= iets dat belangrijk gevonden mogelijk = gedragsregel
wordt en daarom het nastreven (moeten, mogen;
waard is is afgeleid van gebiedende wijs)

Wetten
 Normen die afgedwongen worden door de wet en waarvoor je een sanctie krijgt als je deze
niet naleeft
 Vb: rechts rijden, staat in de wegcode. Gordel dragen in de auto.

1.2 WAT IS DEONTOLOGIE?
= de plichtenleer van een bepaald beroep.

Deontologisch
= wanneer we de beroepscode gaan toepassen

Beroepen waarvoor er een deontologische code bestaat:
 Dokters of geneesheren
 Advocaten
 Notarissen
 Boekhouders
 Architecten

Deontologie betreft de regels aangaande het gedrag en functioneren van personen.
Er zijn verschillende soorten regels:

,  Beleefdheidsregels
We spreken met twee woorden, we gebruiken meneer en mevrouw.

 Spelregels
Bij bepaalde bedrijven mag je een persoonlijk geschenk aanvaarden, maar ga je het delen
met je collega’s (bv. buitenspel bij voetbal)

 Ethische regels
Je gaat niet op een andere persoon slaan.

 Geloofsregels
De 10 geboden van het christendom (pleeg geen moord, pleeg geen overspel, steel niet, …)

 Wettelijke regels
Iedere Belg is gelijk voor de wet, hulp bieden aan iemand die in levensgevaar is.
o Materiële zin
Algemeen verbindend voorschrift voor een bepaald roep personen (voor iedereen)
(bv. de wegcode tot stand gebracht door de uitvoerende macht)

o Formele zin
Een besluit, genomen beslissing die door de wetgever tot stand is gebracht, uitgaand
van een wetgevende macht. (niet voor iedereen)

Deontologische regels vallen onder de wettelijke regels in de materiële zin. Het zijn gedragsnormen
en zijn juridisch afdwingbaar. Ze worden bewaakt door overheidsinstanties.

Deontologie omvat inhoudelijk volgende zaken:
 Regels ivm de waardigheid van het beroep
o Vormingsplicht, stageverplichtingen
Bv. per gerechtelijk jaar 16 vormingspunten behalen en 3 jaar stage doen

o Onverenigbaarheden
Bv. boekhouder en verzekeraar kun je niet samen uitoefenen
Bv. een advocaat die lid is van een gemeenteraad mag geen zaken aanvaarden of
pleiten waarbij de gemeente een belanghebbende partij is.

 Regels ivm de praktische afspraken
o Onderlinge correspondentie, kledijvoorschriften
Bv. aanspreektitel van een advocaat = geachte Meester, dokter in operatiekwartier =
groene schort

 Regels ivm discretie (beroepsgeheim)

 Protectionistische – beschermende maatregelen
Bv. beperkingen inzake reclame (geen vergelijkende reclame bij dokters)
Bv. je gaat geen andere boekhouder zwart maken om jezelf in de verf te zetten

,1.3 WAT IS ETHIEK?
= wetenschap van de moraal
= het goede, gewetensvol handelen
= we denken na over de morele problemen en morele dilemma’s
Bv. abortus, euthanasie

Beroepsethiek
= geheel van waarden en normen die het handelen van een beroepsgroep stuurt of zou moeten
sturen. De waarden en normen van een bepaalde beroepsgroep staan beschreven in de
beroepscode.

1.4 BRONNEN VAN HET RECHT
 Gewoonte
 Rechtspraak
 Rechtsleer
 Wet in materiële zin

De bronnen die binnen de rechtswetenschap worden gebruikt, worden ook gebruikt bij de
toepassing van de deontologische regels.

1.5 AANSPRAKELIJKHEID BINNEN DE DEONTOLOGIE
Op de regels kunnen er ook inbreuken zijn. Deze leiden tot aansprakelijkheid

Soorten aansprakelijkheid:
 Aquiliaanse aansprakelijkheid
o Schade die men aan een ander, buiten enig contractueel verband veroorzaakt
o Vb. iemand komt je gevel renoveren. De stelling die geplaatst wordt, valt op een
wagen van een derde. De derde en de aannemer hebben geen contract, maar de
aannemer moet wel de schade vergoeden aan de derde.

 Contractuele aansprakelijkheid
o Uit hoofde van een contract / overeenkomst
o Vb. je hebt een contract dat de werken moeten uitgevoerd worden voor het einde van
de maand, anders moet de uitvoerder een schadevergoeding betalen.

 Strafrechtelijke aansprakelijkheid
o Hier is er geen schade vereist
o Vb. verkeersboete voor een snelheidsovertreding
o Vb. een stedenbouwkundige overtreding, er is geen schade maar wel een inbreuk

 Tuchtrechtelijke aansprakelijkheid
o Inbreuk op de deontologie

, 1.6 HOE ZIJN DE DEONTOLOGISCHE REGELS SAMENGESTELD
1.6.1 Tuchtrecht
Een inbreuk op deontologie wordt gesanctioneerd door het tuchtrecht.
Bepaalde instanties hebben het recht verkregen van de wetgever om te sanctioneren over een
bepaalde beroepsgroep. Rechtbanken zijn dus niet bevoegd om tuchtstraffen uit te spreken.

Voorbeelden:
 Advocaten: orde van advocaten
 Dokters: orde van geneesheren
 Gemeentelijke ambtenaren: gemeenteraad
 Revisoren: IBR (instituut van de bedrijfsrevisoren)
 Accountants: ITAA (instituut for tax advisors and accountants)

Kenmerken van het tuchtrecht:
 Toepasselijk op beperkte beroepsgroep
 Beperkte wetgeving
 Beoordeling door gelijken en niet door de rechtbank
 Specifieke procedures

1.6.2 Ethische regels
Deontologische regels kunnen ook volgen uit ethische regels.
= we willen het goede doen
= het goede, juiste, rechtvaardige, morele

1.7 BEDRIJFSETHIEK
= toepassen van ethiek of ethische regels op het concrete terrein van de arbeids- en bedrijfswereld.

De bedrijfsethische regels hebben betrekking op:
 omkoping, ontvangen van giften, relatiegeschenken, …
 gebruik en misbruik van info
 belangenconflicten
 discriminatie

1.7.1 Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO)
= verbeteringsproces waarbij ondernemingen vrijwillig op een systematische wijze overwegingen
maken op economisch, milieu en sociaal vlak.

Verschillende deelaspecten:
 Corporate governance
 Aandacht voor milieu
 Aandacht voor veiligheid en gezondheid van de werknemers
 Aandacht voor persoonlijkheid en persoonlijke ontwikkeling van de werknemers
 Werknemersbetrokkenheid, door middel van ondernemingsraad
 Filantropie, verbeteren van levenskwaliteit

De overheid gaat MVO stimuleren.
1.7.2 Corporate governance
= deugdelijk ondernemingsbestuur