Basis van het maatschappelijk werk
Hoofdstuk 1: sociaal werk en maatschappelijk werk
Wat is sociaal werk?
Sociaal werk is een grote boom met veel vertakkingen. De stam van de boom staat symbool voor
alles wat alle sociaal werkers verbindt over de hele wereld. Al deze takken staan voor de sectoren die
het sociaal werk bevat.
Wat is maatschappelijk werk?
Maatschappelijk werk is een stevige tak aan de boom van het sociaal werk.
Definitie van sociaal werk
“Sociaal werk is een praktijk gebaseerd beroep en een academische discipline die sociale verandering
en ontwikkeling, sociale cohesie, empowerment en bevrijding van mensen bevordert.
Analyse van de definitie
Sociaal werk:
- Praktijk gebaseerd beroep
- Academische discipline
- Bevordert sociale verandering en ontwikkeling, sociale cohesie, empowerment en bevrijding
van mensen
o Sociale verandering focust zich niet enkel op de individuele ondersteuning van
cliënten. De collectieve of structurele opdracht dienen de sociaal werkers in het oog
te houden.
o Sociale cohesie bevordert het sociaal weefsel in de samenleving
o Empowerment (krachtenbenadering) is één van de uitgangspunten van de sociaal
werker.
o Bevrijding
- Principes:
o Sociale rechtvaardigheid en mensenrechten
o Collectieve verantwoordelijkheid
o Respect voor diversiteiten
- Sociaal werk wordt onderbouwd door sociaalwerk theorieën, sociale wetenschappen,
menswetenschappen en inheemse en lokale vormen van kennis.
- Sociaal werk engageert mensen en structuren om levensuitdagingen en problemen aan te
pakken en welzijn te bevorderen.
- Maatschappelijk werker vertrekt vanuit een ‘aanklampende hulpverlening’
De context van het sociaal werk
- Microniveau Tussen de cliënt en de sociaal werker, tussen collega’s,…
- Mesoniveau In een organisatie wordt er een visie ontwikkeld
- Macroniveau Wordt er door de overheid een beleid uitgetekend en uitgevoerd dat een
impact heeft op het sociaal werk.
- Historisch context en de dynamiek
, o Sociaal werk is dus contextgevoelig
Omstandigheden bepalen sterk mee hoe het werk wordt uitgevoerd.
- Sociaal werk maakt verbindingen tussen individu en samenleving
- Sociaal werk is verbonden met de wijze waarop de samenleving functioneert.
- Verbonden met de ontwikkeling van zorgstaat
Positionering van het sociaal werk in Vlaanderen
‘Interne positionering’ heeft een betrekking op de manier waarop de beroepsbeoefenaars, de
organisaties waar sociaal werkers werkzaam zijn en de opleidingsinstanties het beroep beschrijven.
‘Externe positionering’ heeft betrekking op de manier waarop toonaangevende derden de
beroepsuitoefening benoemen.
= problematisch
- Nood aan professionele hulpverlening
- Geen volwaardig beroep
- Iedereen kan maatschappelijk werker worden
- Verschillende lonen
- Geen beroepsgroep
- Verschillende diploma’s
Hoofdstuk 2: het DNA van sociaal werk in 5 krachtlijnen
1. Laagdrempelig en nabij werken
- Aanwezig zijn in de leefwereld van personen in een kwetsbare situatie.
- Outreachend en vindplaatsgericht werken
- Nabij zijn in de fysieke betekenis en de mentale betekenis (empathie): de agenda wordt altijd
samen met de betrokkenen bepaald.
- Tijd krijgen en nemen en laagdrempelig en onvoorwaardelijk inzetten op ontmoeting
- Nabij zijn betekent evenzeer voortdurend de vraag op tafel leggen wie wel en wie niet
bereikt wordt.
o Laagdrempelig: ervoor zorgen dat je dienst toegankelijk is en jezelf als
maatschappelijk werker.
2. Politiserend werken of sociale rechtvaardigheid
- Oog voor verschillende aspecten van het mens zijn
- Nadeel = rolvervaging, dit omdat het onmogelijk is om ook specialiste te zijn.
De dubbele functie van mensenrechten:
Functie 1: het waarborgen van (de toegang tot) rechten
= het brengen van de welvaarsstaat tot bij de mensen, het verzekeren dat mensen
daadwerkelijk gebruik kunnen maken van de sociale rechten en sociale voordelen.
Functie 2: het collectiviseren van maatschappelijke problemen
= wijzen op structurele mechanismen die bijdragen aan sociale onrechtvaardigheid en het
zoeken naar en voorstellen van collectieve oplossingen om deze mechanismen te bestrijden.
o Door aan beleidsbeïnvloeding te doen
Bv. Verhalen van mensen in kwetsbare situaties beleidsmatig vertaald
worden.
, o Door te wijzen op de verantwoordelijkheid van de samenleving zelf én van sociaal
werk
Bv. vorming geven aan andere maatschappelijke actoren over sociale
uitsluiting, dialoog organiseren tussen maatschappelijke actoren en groepen
in kwetsbare situaties, …
EXTRA UITLEG:
Collectief maken = gemeenschappelijk
Groot probleem in de samenleving.
Problemen die er zijn die niet kunnen in de samenleving bv. de wooncrisis: slechte woning
die er op dit moment zijn. Hierdoor kunnen vele mensen hun recht op wonen niet
garanderen.
3. Generalistisch werken
= het integrale perspectief dat sociaal werkers hanteren.
De generalist focust nooit op één specifiek onderdeel vanuit een bepaalde specialistische
expertise, maar plaatst de persoon in zijn bredere context en heeft oog voor de gehele situatie
en dus voor alle levensdomeinen (financiële situatie, sociale relaties, opvoeding, werk, opleiding,
…).
De generalist een brugfiguur, of een kruispuntwerker.
De generalist heeft een goed zicht op de sociale kaart en zet actief in op netwerkvorming met
andere sociaal werkers en professionals.
EXTRA UITLEG:
- Je gaat breed kijken in alle levensdomeinen.
- Generalist is het tegenovergestelde van de specialist
- Je gaat als generalist kijken naar alle levensdomeinen
- Brugfiguur/kruispuntwerker= je wijst de mensen waar ze naartoe moeten gaan
(doorverwijzen,…)
4. Verbindend werken (mensen samenbrengen)
Verbindend werken heeft 3 componenten.
1. De individuele component is gebaseerd op het empowerment-paradigma= om terug
greep te krijgen op hun eigen leven en om betekenisvol te kunnen deelnemen aan de
samenleving. (MICRO)
Greep krijgen op het eigen leven is nooit een louter individuele verantwoordelijkheid,
maar vraagt tevens om een samenleving die hulpbronnen vrijmaakt zodat mensen eigen
keuzes kunnen maken en betekenisvolle sociale relaties kunnen aangaan.
2. De collectieve component verwijst naar het werken aan de verbinding in buurten en op
het lokale niveau om het samenleven te versterken. (MESO)
Hoofdstuk 1: sociaal werk en maatschappelijk werk
Wat is sociaal werk?
Sociaal werk is een grote boom met veel vertakkingen. De stam van de boom staat symbool voor
alles wat alle sociaal werkers verbindt over de hele wereld. Al deze takken staan voor de sectoren die
het sociaal werk bevat.
Wat is maatschappelijk werk?
Maatschappelijk werk is een stevige tak aan de boom van het sociaal werk.
Definitie van sociaal werk
“Sociaal werk is een praktijk gebaseerd beroep en een academische discipline die sociale verandering
en ontwikkeling, sociale cohesie, empowerment en bevrijding van mensen bevordert.
Analyse van de definitie
Sociaal werk:
- Praktijk gebaseerd beroep
- Academische discipline
- Bevordert sociale verandering en ontwikkeling, sociale cohesie, empowerment en bevrijding
van mensen
o Sociale verandering focust zich niet enkel op de individuele ondersteuning van
cliënten. De collectieve of structurele opdracht dienen de sociaal werkers in het oog
te houden.
o Sociale cohesie bevordert het sociaal weefsel in de samenleving
o Empowerment (krachtenbenadering) is één van de uitgangspunten van de sociaal
werker.
o Bevrijding
- Principes:
o Sociale rechtvaardigheid en mensenrechten
o Collectieve verantwoordelijkheid
o Respect voor diversiteiten
- Sociaal werk wordt onderbouwd door sociaalwerk theorieën, sociale wetenschappen,
menswetenschappen en inheemse en lokale vormen van kennis.
- Sociaal werk engageert mensen en structuren om levensuitdagingen en problemen aan te
pakken en welzijn te bevorderen.
- Maatschappelijk werker vertrekt vanuit een ‘aanklampende hulpverlening’
De context van het sociaal werk
- Microniveau Tussen de cliënt en de sociaal werker, tussen collega’s,…
- Mesoniveau In een organisatie wordt er een visie ontwikkeld
- Macroniveau Wordt er door de overheid een beleid uitgetekend en uitgevoerd dat een
impact heeft op het sociaal werk.
- Historisch context en de dynamiek
, o Sociaal werk is dus contextgevoelig
Omstandigheden bepalen sterk mee hoe het werk wordt uitgevoerd.
- Sociaal werk maakt verbindingen tussen individu en samenleving
- Sociaal werk is verbonden met de wijze waarop de samenleving functioneert.
- Verbonden met de ontwikkeling van zorgstaat
Positionering van het sociaal werk in Vlaanderen
‘Interne positionering’ heeft een betrekking op de manier waarop de beroepsbeoefenaars, de
organisaties waar sociaal werkers werkzaam zijn en de opleidingsinstanties het beroep beschrijven.
‘Externe positionering’ heeft betrekking op de manier waarop toonaangevende derden de
beroepsuitoefening benoemen.
= problematisch
- Nood aan professionele hulpverlening
- Geen volwaardig beroep
- Iedereen kan maatschappelijk werker worden
- Verschillende lonen
- Geen beroepsgroep
- Verschillende diploma’s
Hoofdstuk 2: het DNA van sociaal werk in 5 krachtlijnen
1. Laagdrempelig en nabij werken
- Aanwezig zijn in de leefwereld van personen in een kwetsbare situatie.
- Outreachend en vindplaatsgericht werken
- Nabij zijn in de fysieke betekenis en de mentale betekenis (empathie): de agenda wordt altijd
samen met de betrokkenen bepaald.
- Tijd krijgen en nemen en laagdrempelig en onvoorwaardelijk inzetten op ontmoeting
- Nabij zijn betekent evenzeer voortdurend de vraag op tafel leggen wie wel en wie niet
bereikt wordt.
o Laagdrempelig: ervoor zorgen dat je dienst toegankelijk is en jezelf als
maatschappelijk werker.
2. Politiserend werken of sociale rechtvaardigheid
- Oog voor verschillende aspecten van het mens zijn
- Nadeel = rolvervaging, dit omdat het onmogelijk is om ook specialiste te zijn.
De dubbele functie van mensenrechten:
Functie 1: het waarborgen van (de toegang tot) rechten
= het brengen van de welvaarsstaat tot bij de mensen, het verzekeren dat mensen
daadwerkelijk gebruik kunnen maken van de sociale rechten en sociale voordelen.
Functie 2: het collectiviseren van maatschappelijke problemen
= wijzen op structurele mechanismen die bijdragen aan sociale onrechtvaardigheid en het
zoeken naar en voorstellen van collectieve oplossingen om deze mechanismen te bestrijden.
o Door aan beleidsbeïnvloeding te doen
Bv. Verhalen van mensen in kwetsbare situaties beleidsmatig vertaald
worden.
, o Door te wijzen op de verantwoordelijkheid van de samenleving zelf én van sociaal
werk
Bv. vorming geven aan andere maatschappelijke actoren over sociale
uitsluiting, dialoog organiseren tussen maatschappelijke actoren en groepen
in kwetsbare situaties, …
EXTRA UITLEG:
Collectief maken = gemeenschappelijk
Groot probleem in de samenleving.
Problemen die er zijn die niet kunnen in de samenleving bv. de wooncrisis: slechte woning
die er op dit moment zijn. Hierdoor kunnen vele mensen hun recht op wonen niet
garanderen.
3. Generalistisch werken
= het integrale perspectief dat sociaal werkers hanteren.
De generalist focust nooit op één specifiek onderdeel vanuit een bepaalde specialistische
expertise, maar plaatst de persoon in zijn bredere context en heeft oog voor de gehele situatie
en dus voor alle levensdomeinen (financiële situatie, sociale relaties, opvoeding, werk, opleiding,
…).
De generalist een brugfiguur, of een kruispuntwerker.
De generalist heeft een goed zicht op de sociale kaart en zet actief in op netwerkvorming met
andere sociaal werkers en professionals.
EXTRA UITLEG:
- Je gaat breed kijken in alle levensdomeinen.
- Generalist is het tegenovergestelde van de specialist
- Je gaat als generalist kijken naar alle levensdomeinen
- Brugfiguur/kruispuntwerker= je wijst de mensen waar ze naartoe moeten gaan
(doorverwijzen,…)
4. Verbindend werken (mensen samenbrengen)
Verbindend werken heeft 3 componenten.
1. De individuele component is gebaseerd op het empowerment-paradigma= om terug
greep te krijgen op hun eigen leven en om betekenisvol te kunnen deelnemen aan de
samenleving. (MICRO)
Greep krijgen op het eigen leven is nooit een louter individuele verantwoordelijkheid,
maar vraagt tevens om een samenleving die hulpbronnen vrijmaakt zodat mensen eigen
keuzes kunnen maken en betekenisvolle sociale relaties kunnen aangaan.
2. De collectieve component verwijst naar het werken aan de verbinding in buurten en op
het lokale niveau om het samenleven te versterken. (MESO)
