Natuurwetenschappen: evolutieleer
Hoofdstuk 1: argumenten voor evolutie
Argumenten voor evolutie • Het geleidelijk veranderen van een soort van generatie op generatie in de loop der
tijd wordt evolutie genoemd.
• De evolutietheorie geeft een wetenschappelijke verklaring voor de evolutie van het
leven en voor het ontstaan van nieuwe soorten.
• Darwin wordt als de belangrijkste grondlegger van de huidige evolutietheorie
beschouwd.
Stamboom van het leven Via evolutieleer is aangetoond dat alle soorten een evolutionaire verwantschap hebben,
die je in een stamboom kunt weergeven.
Argument 1: paleontologie • Fossielen = alle resten en sporen van planten en dieren die geconserveerd zijn in
gesteenten.
• Paleontologie = wetenschap die fossielen bestudeert, om aan de hand daarvan de
aard en evolutie van het leven op aarde in het geologische verleden te
reconstrueren.
Factoren om te kunnen Fossilisatie is een zeldzaam proces van een organisme blijft na bepaalde tijd niets meer
fossiliseren over (aaseters, reducenten)
• Zuurstofgehalte: organische resten bewaren beter in zuurstofloze omstandigheden
• Temperatuur: organische resten bewaren beter bij koude omgevings-temperaturen
• Samenstelling weefsel: harde structuren, zoals tanden en botten, bewaren beter
dan zacht weefsel
Vb. bekende fossielen: Iguanodon, Tyrannosaurus, Mosasaurus, Ammonieten,…
Overgangsfossielen • Fossiele overgangsvorm = sommige fossielen vormen een overgangsschakel tussen
een belangrijke levensvorm en een andere.
• Archaeopteryx vertoonde kenmerken van zowel een niet-vliegend reptiel als een
vogel. Dit fossiel toont aan dat huidige vogels afstammen van de dinosauriërs. Het
zou de gemeenschappelijke voorouder van vogels kunnen zijn.
• Ook Ichthyostega, het fossiel dat kenmerken heeft van zowel een vis als een
amfibie, is een voorbeeld van een fossiele overgangsvorm.
Evolutiereeks • Wanneer van een bepaalde diergroep voldoende fossielen gevonden zijn, kan er
een reconstructie of evolutiereeks opgesteld worden van de geleidelijke, graduele
veranderingen die de diergroep in de loop van de evolutie heeft ondergaan.
Evolutiereeks paard • Het primitieve paard eohippus leefde in wouden, was loofeter
• Later biotoopwijziging van wouden naar grasvlakte
• Uit veranderingen in gebit leiden we af dat paarden evolueren naar graseters
• Door biotoopwijzing ondergaat het paard lichamelijke veranderingen:
het paard wordt groter
, de tenen worden 1 hoef
• Verklaring: 1 hoef is beter om snel weg te vluchten, als je groter bent kan je je
vijanden sneller zien
Evoltiereeks walvis • Eerst landzoogdier
• Daarna biotoopwijziging: terug naar de zeeën
• Lichamelijke veranderingen:
meer gestroomlijnde lichaamsvorm sneller in het water
poten en staart worden vinnen
Bij andere evolutiereeksen ontbreken nog veel schakels (missing links), omdat fossielen
heel zeldzaam zijn.
Ook bij de evolutiereeks van de mens zijn er nog missing links.
Argument 2: vergelijkende Homologe organen = sommige organen bij gewervelde diersoorten zijn geëvolueerd uit
anatomie hetzelfde basisplan, ook al hebben ze niet altijd meer dezelfde functie.
Argument 2: analoge en • De voorste ledematen van alle zoogdieren zijn geëvolueerd uit hetzelfde
homologe organen vijfvingerig basisplan, overgeërfd van een gemeenschappelijke voorouder
• Als soorten een gemeenschappelijke voorouder hebben, zijn homologe organen
een logisch gevolg
Analoge organen = organen die oppervlakkig op elkaar lijken, met dezelfde functie, maar
die geëvolueerd zijn uit een verschillend basisplan. Bv. Vlinder en meeuw
Argument 2: Vergelijkende • Eerste stappen van de embryonale ontwikkeling verlopen bij veel diersoorten op
embryologie grotendeels identieke wijze. Dat maakt het aannemelijk dat die diersoorten een
gemeenschappelijke voorouder hebben.
• Kieuwen (kaak, gehoororgaan) en staart (staartbeentje)
• Orgaan dat oorspronkelijke functie verliest = rudimentair orgaan
Atavisme = soms duikt een kenmerk dat in de evolutie verloren is gegaan plots weer op. Zie
foto’s
Argument 3: vergelijkende • Elk eiwit bij levende wezens is opgebouwd uit een combinatie van 20 aminozuren.
biochemie • De eiwitsynthese verloopt bij elk organisme op dezelfde wijze.
• Bij elk organisme is ATP de energieleverancier.
• De eiwitstructuur vertoont opvallende gelijkenissen in verwante organismen.
• De DNA-code van organismen vertoont grotere gelijkenissen naarmate organismen
meer verwant zijn aan elkaar.
Argument 4: biogeografie • De biogeografie bestudeert het verspreidingsgebied van soorten.
Hoofdstuk 1: argumenten voor evolutie
Argumenten voor evolutie • Het geleidelijk veranderen van een soort van generatie op generatie in de loop der
tijd wordt evolutie genoemd.
• De evolutietheorie geeft een wetenschappelijke verklaring voor de evolutie van het
leven en voor het ontstaan van nieuwe soorten.
• Darwin wordt als de belangrijkste grondlegger van de huidige evolutietheorie
beschouwd.
Stamboom van het leven Via evolutieleer is aangetoond dat alle soorten een evolutionaire verwantschap hebben,
die je in een stamboom kunt weergeven.
Argument 1: paleontologie • Fossielen = alle resten en sporen van planten en dieren die geconserveerd zijn in
gesteenten.
• Paleontologie = wetenschap die fossielen bestudeert, om aan de hand daarvan de
aard en evolutie van het leven op aarde in het geologische verleden te
reconstrueren.
Factoren om te kunnen Fossilisatie is een zeldzaam proces van een organisme blijft na bepaalde tijd niets meer
fossiliseren over (aaseters, reducenten)
• Zuurstofgehalte: organische resten bewaren beter in zuurstofloze omstandigheden
• Temperatuur: organische resten bewaren beter bij koude omgevings-temperaturen
• Samenstelling weefsel: harde structuren, zoals tanden en botten, bewaren beter
dan zacht weefsel
Vb. bekende fossielen: Iguanodon, Tyrannosaurus, Mosasaurus, Ammonieten,…
Overgangsfossielen • Fossiele overgangsvorm = sommige fossielen vormen een overgangsschakel tussen
een belangrijke levensvorm en een andere.
• Archaeopteryx vertoonde kenmerken van zowel een niet-vliegend reptiel als een
vogel. Dit fossiel toont aan dat huidige vogels afstammen van de dinosauriërs. Het
zou de gemeenschappelijke voorouder van vogels kunnen zijn.
• Ook Ichthyostega, het fossiel dat kenmerken heeft van zowel een vis als een
amfibie, is een voorbeeld van een fossiele overgangsvorm.
Evolutiereeks • Wanneer van een bepaalde diergroep voldoende fossielen gevonden zijn, kan er
een reconstructie of evolutiereeks opgesteld worden van de geleidelijke, graduele
veranderingen die de diergroep in de loop van de evolutie heeft ondergaan.
Evolutiereeks paard • Het primitieve paard eohippus leefde in wouden, was loofeter
• Later biotoopwijziging van wouden naar grasvlakte
• Uit veranderingen in gebit leiden we af dat paarden evolueren naar graseters
• Door biotoopwijzing ondergaat het paard lichamelijke veranderingen:
het paard wordt groter
, de tenen worden 1 hoef
• Verklaring: 1 hoef is beter om snel weg te vluchten, als je groter bent kan je je
vijanden sneller zien
Evoltiereeks walvis • Eerst landzoogdier
• Daarna biotoopwijziging: terug naar de zeeën
• Lichamelijke veranderingen:
meer gestroomlijnde lichaamsvorm sneller in het water
poten en staart worden vinnen
Bij andere evolutiereeksen ontbreken nog veel schakels (missing links), omdat fossielen
heel zeldzaam zijn.
Ook bij de evolutiereeks van de mens zijn er nog missing links.
Argument 2: vergelijkende Homologe organen = sommige organen bij gewervelde diersoorten zijn geëvolueerd uit
anatomie hetzelfde basisplan, ook al hebben ze niet altijd meer dezelfde functie.
Argument 2: analoge en • De voorste ledematen van alle zoogdieren zijn geëvolueerd uit hetzelfde
homologe organen vijfvingerig basisplan, overgeërfd van een gemeenschappelijke voorouder
• Als soorten een gemeenschappelijke voorouder hebben, zijn homologe organen
een logisch gevolg
Analoge organen = organen die oppervlakkig op elkaar lijken, met dezelfde functie, maar
die geëvolueerd zijn uit een verschillend basisplan. Bv. Vlinder en meeuw
Argument 2: Vergelijkende • Eerste stappen van de embryonale ontwikkeling verlopen bij veel diersoorten op
embryologie grotendeels identieke wijze. Dat maakt het aannemelijk dat die diersoorten een
gemeenschappelijke voorouder hebben.
• Kieuwen (kaak, gehoororgaan) en staart (staartbeentje)
• Orgaan dat oorspronkelijke functie verliest = rudimentair orgaan
Atavisme = soms duikt een kenmerk dat in de evolutie verloren is gegaan plots weer op. Zie
foto’s
Argument 3: vergelijkende • Elk eiwit bij levende wezens is opgebouwd uit een combinatie van 20 aminozuren.
biochemie • De eiwitsynthese verloopt bij elk organisme op dezelfde wijze.
• Bij elk organisme is ATP de energieleverancier.
• De eiwitstructuur vertoont opvallende gelijkenissen in verwante organismen.
• De DNA-code van organismen vertoont grotere gelijkenissen naarmate organismen
meer verwant zijn aan elkaar.
Argument 4: biogeografie • De biogeografie bestudeert het verspreidingsgebied van soorten.
