PSYCHOPATHOLOGIE
Inhoudsopgave
een helikopterblik op onze geestelijke gezondheidszorg.................................................................................3
geschiedenis van de psychiatrie: een kort overzicht.............................................................................................4
periode 1 – prehistorie en de oudheid.............................................................................................................4
periode 2 – 300 na CHr. tot 1600......................................................................................................................4
periode 3 – 1600 tot 1800................................................................................................................................5
periode 4 – 19de eeuwd.....................................................................................................................................5
periode 5 – Eerste helft van de 20ste eeuw.......................................................................................................6
periode 6 – halfweg 20ste eeuw tot 2010..........................................................................................................6
de psychiatrie vandaag: een nieuw paradigma....................................................................................................8
herstelgerichte benadering...............................................................................................................................8
ervaringskennis inzetten...................................................................................................................................9
projecten art. 107 voor volwassenen en intensifiëring..................................................................................10
enkele definities..............................................................................................................................................11
DSM of ICD......................................................................................................................................................11
Biopsychosociale benadering.........................................................................................................................11
wat is ‘normaal’ in de psychiatrie...................................................................................................................12
een aantal markante vaststellingen op het vlak van ggz...................................................................................12
overconsumptie van antidepressiva...............................................................................................................12
zelfdoding........................................................................................................................................................13
kinderen en jongeren......................................................................................................................................13
allochtonen.....................................................................................................................................................14
gevolgen van C-19 voor de geestelijke gezondheidszorg...............................................................................15
diagnose en behandeling............................................................................................................................. 15
psychiatrie en psychiatrische zieken...................................................................................................................15
is psychiatrie wel een medische discipline.....................................................................................................15
wat is een psychiatrische ziekte.....................................................................................................................15
kan een psychiatrische ziekte dan conceptueel zomaar gelijkgesteld worden met een lichamelijke ziekte?
........................................................................................................................................................................16
diagnose in de psychiatrie: het psychiatrisch onderzoek...................................................................................17
hoe verloopot een diagnostisch gesprek........................................................................................................17
het nagaan van de psychiatrische voorgeschiedenis en de familieanamnese...............................................18
het navragen van lichamelijke klachten en het lichamelijk onderzoek..........................................................18
de sociale anamnese.......................................................................................................................................18
de biografische anamnese..............................................................................................................................18
de heteroanamnese........................................................................................................................................18
aanvullende onderzoeken..............................................................................................................................18
diagnose en classificatie.....................................................................................................................................19
het voorkomen van psychiatrische ziekten.........................................................................................................19
oorzaken en ontstaan van psychiatrische ziekten..............................................................................................19
, biologische factoren........................................................................................................................................20
psyhcologische factoren.................................................................................................................................20
gevolgen van psychiatrische stoornissen............................................................................................................20
behandeling en preventie...................................................................................................................................20
de patiënt met een psychiatrische aandoening versus de samenleving.........................................................22
vermaatschappelijking........................................................................................................................................22
toepassing.......................................................................................................................................................22
succesfactoren................................................................................................................................................23
inclusie............................................................................................................................................................23
een opgedrongen benadering?......................................................................................................................23
stigma.................................................................................................................................................................24
oorzaken.........................................................................................................................................................24
verschillende soorten stigma’s.......................................................................................................................24
gevolgen..........................................................................................................................................................24
Maatschappelijke kost........................................................................................................................................25
Commercialisering..............................................................................................................................................25
Werken en wonen...............................................................................................................................................25
Euthanasie en hulp bij zelfdoding.......................................................................................................................26
Omgaan met een psychiatrische aandoening....................................................................................................26
mogelijke valkuilen.............................................................................................................................................27
ziektebeelden.............................................................................................................................................. 28
Schizofreniespectrum- en andere psychotische stoornissen...............................................................................28
situering psychotische stoornissen.................................................................................................................28
Schizofreniespectrum.....................................................................................................................................28
De waanstoornis.............................................................................................................................................28
Psychotische stoornissen door lichamelijke aandoeningen...........................................................................28
Psychotische stoornissen door middelen.......................................................................................................28
Bipolaire- stemmingsstoornissen........................................................................................................................28
manische periode............................................................................................................................................29
life chart methode..........................................................................................................................................29
behandeling van bipolaire stoornis................................................................................................................29
Depressieve- stemmingsstoornissen...................................................................................................................30
belangrijke ziektebeelden...............................................................................................................................30
Subtypes van depressie..................................................................................................................................31
prevalentie van depressie...............................................................................................................................31
oorzaken.........................................................................................................................................................32
behandeling....................................................................................................................................................32
Angststoornissen.................................................................................................................................................33
wat is angst.....................................................................................................................................................33
verschillende soorten angst............................................................................................................................33
prevalentie van angststoornissen...................................................................................................................34
soorten angststroonissen...............................................................................................................................34
, etiologie..........................................................................................................................................................34
behandeling....................................................................................................................................................35
Dwang- en verwante stoornissen.......................................................................................................................35
obsessief-compulsieve stoornis......................................................................................................................35
Psychotrauma- en stressorgerelateerde stoornissen.........................................................................................35
behandeling (?) niet in boek...........................................................................................................................36
Stoornissen met lichamelijke symptomen..........................................................................................................36
stoornissen met lichamelijke symptomen......................................................................................................36
verschillende soorten stoornissen..................................................................................................................36
prevalentie......................................................................................................................................................37
etiologie..........................................................................................................................................................37
behandeling....................................................................................................................................................37
Eetstoornissen.....................................................................................................................................................37
onderscheid van kinderen en volwassenen....................................................................................................37
verschillende soorten eetstoornissen.............................................................................................................38
prevalentie......................................................................................................................................................39
etiologie..........................................................................................................................................................39
behandeling....................................................................................................................................................40
Seksuele disfuncties en genderdysforie..............................................................................................................41
normale seksuele respondscyclus..................................................................................................................41
seksuele dysfuncits.........................................................................................................................................41
Drangstoornissen: impulsbeheersingsstoornissen en parafilieën......................................................................42
theoretisch verschil tussen een drang- en een dwangstoornis......................................................................42
De DSM5 over drang.......................................................................................................................................42
suicide.................................................................................................................................................................43
definitie...........................................................................................................................................................43
meest gebruikte manieren van zelfdoding.....................................................................................................43
dalende tendens.............................................................................................................................................43
risicofactoren..................................................................................................................................................44
het suïcidaal proces........................................................................................................................................44
signales herkennen en het gesprek aangaan..................................................................................................44
Persoonlijkheidsstoornissen................................................................................................................................45
the big five......................................................................................................................................................45
handboek versus DSM5..................................................................................................................................45
Definitie volgens de DSM................................................................................................................................46
globale kenmerken van een persoonlijkheidsstoornis...................................................................................46
3 clusters van persoonlijkheidsstoornissen....................................................................................................46
etiologie en behandeling................................................................................................................................47
EEN HELIKOPTERBLIK OP ONZE GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG
, GESCHIEDENIS VAN DE PSYCHIATRIE: EEN KORT OVERZICHT
De geschiedenis van de zorg voor geesteszieken kan worden opgedeeld in 6
periodes…
PERIODE 1 – PREHISTORIE EN DE OUDHEID
Bij de prehistorie legden ze de oorzaak van ziekten bij geesten die men had beledigd.
Archeologen maakten ontdekkingen van getrepaneerde (ofwel doorboorde) schedels
uit de neolithicum periode wat bewees dat ze een poging deden om de zieken te
genezen. Via deze schedelboringen wouden ze de boze geesten uit het lichaam van
de zieke persoon bevrijden en hun dus op deze manier genezen.
In de oudheid hadden twee mensen een grote invloed op de geestelijke
gezondheidszorg.
- Hippocrates
- Galenus van Pergamon
Volgens Hippocrates werd ziekte veroorzaakt door een onjuiste mengeling van de
vier belangrijke lichaamsvochten bloed, slijm, gele en zwarte gal.
Hij zag krankzinnigheid als een hersenziekte en behandelde deze mensen op
volgende manieren: warme/koude baden, dieet en rust.
Galenus van Pergamon maakte een beschrijving van het zenuwstelsel, waarbij hij
mensen opnieuw kon verdelen in 4 types naargelang de overheersing van 1 van de 4
lichaamsvochten (hij baseerde zich op Hippocrates zijn theorie).
- Sanguinisch type – overheersing bloed
- Flegmatisch type – overheersing slijm
- Cholerisch type – overheersing gele gal
- Melancholisch type – overheersing zwarte gal
Aan het einde van de oudheid kwam de christelijke visie tegenover zieken en armen
een heropflakkering. Gelovigen zorgde voor het lot van zieken, armen en
gehandicapten.
PERIODE 2 – 300 NA CHR. TOT 1600
Depressie (wat in deze tijd treurigheid of melancholie werd genoemd) werd
beschouwd als een slechte gedachte of bekoring. Rond 375 na Chr. Voegde een
kerkvader treurigheid (depressie) toe als achtste slechte gedachte of bekoring naast
de andere 7.
In 590 na Chr. Voegde de Paus afgunst toe, versmolt hij hoogmoed en ijdelheid en
schrapte hij treurigheid van het lijstje. Mensen met een geestelijke stoornis (zotten)
hadden een eigen positie in de gesloten agrarische maatschappij. Ze hadden een
eigen manier van deel uitmaken van de familie en de dorpsgemeenschap. Toen de
maatschappij zich verder ontwikkelde zagen we een mindere tolerantie in aanzien
van afwijkend en zonderling gedrag. Stedelingen zagen deze mensen als bezetenen
en de verstoorders van de openbare orde, hierdoor werken de last brengen van deze
groep opgesloten in dolhuizen.
Medische en verzorgende beroepen, versmolten tot 1 beroep. Deze geleerden
wouden de kwade stof uit het lichaam van de geesteszieke mensen halen, om ze zo
Inhoudsopgave
een helikopterblik op onze geestelijke gezondheidszorg.................................................................................3
geschiedenis van de psychiatrie: een kort overzicht.............................................................................................4
periode 1 – prehistorie en de oudheid.............................................................................................................4
periode 2 – 300 na CHr. tot 1600......................................................................................................................4
periode 3 – 1600 tot 1800................................................................................................................................5
periode 4 – 19de eeuwd.....................................................................................................................................5
periode 5 – Eerste helft van de 20ste eeuw.......................................................................................................6
periode 6 – halfweg 20ste eeuw tot 2010..........................................................................................................6
de psychiatrie vandaag: een nieuw paradigma....................................................................................................8
herstelgerichte benadering...............................................................................................................................8
ervaringskennis inzetten...................................................................................................................................9
projecten art. 107 voor volwassenen en intensifiëring..................................................................................10
enkele definities..............................................................................................................................................11
DSM of ICD......................................................................................................................................................11
Biopsychosociale benadering.........................................................................................................................11
wat is ‘normaal’ in de psychiatrie...................................................................................................................12
een aantal markante vaststellingen op het vlak van ggz...................................................................................12
overconsumptie van antidepressiva...............................................................................................................12
zelfdoding........................................................................................................................................................13
kinderen en jongeren......................................................................................................................................13
allochtonen.....................................................................................................................................................14
gevolgen van C-19 voor de geestelijke gezondheidszorg...............................................................................15
diagnose en behandeling............................................................................................................................. 15
psychiatrie en psychiatrische zieken...................................................................................................................15
is psychiatrie wel een medische discipline.....................................................................................................15
wat is een psychiatrische ziekte.....................................................................................................................15
kan een psychiatrische ziekte dan conceptueel zomaar gelijkgesteld worden met een lichamelijke ziekte?
........................................................................................................................................................................16
diagnose in de psychiatrie: het psychiatrisch onderzoek...................................................................................17
hoe verloopot een diagnostisch gesprek........................................................................................................17
het nagaan van de psychiatrische voorgeschiedenis en de familieanamnese...............................................18
het navragen van lichamelijke klachten en het lichamelijk onderzoek..........................................................18
de sociale anamnese.......................................................................................................................................18
de biografische anamnese..............................................................................................................................18
de heteroanamnese........................................................................................................................................18
aanvullende onderzoeken..............................................................................................................................18
diagnose en classificatie.....................................................................................................................................19
het voorkomen van psychiatrische ziekten.........................................................................................................19
oorzaken en ontstaan van psychiatrische ziekten..............................................................................................19
, biologische factoren........................................................................................................................................20
psyhcologische factoren.................................................................................................................................20
gevolgen van psychiatrische stoornissen............................................................................................................20
behandeling en preventie...................................................................................................................................20
de patiënt met een psychiatrische aandoening versus de samenleving.........................................................22
vermaatschappelijking........................................................................................................................................22
toepassing.......................................................................................................................................................22
succesfactoren................................................................................................................................................23
inclusie............................................................................................................................................................23
een opgedrongen benadering?......................................................................................................................23
stigma.................................................................................................................................................................24
oorzaken.........................................................................................................................................................24
verschillende soorten stigma’s.......................................................................................................................24
gevolgen..........................................................................................................................................................24
Maatschappelijke kost........................................................................................................................................25
Commercialisering..............................................................................................................................................25
Werken en wonen...............................................................................................................................................25
Euthanasie en hulp bij zelfdoding.......................................................................................................................26
Omgaan met een psychiatrische aandoening....................................................................................................26
mogelijke valkuilen.............................................................................................................................................27
ziektebeelden.............................................................................................................................................. 28
Schizofreniespectrum- en andere psychotische stoornissen...............................................................................28
situering psychotische stoornissen.................................................................................................................28
Schizofreniespectrum.....................................................................................................................................28
De waanstoornis.............................................................................................................................................28
Psychotische stoornissen door lichamelijke aandoeningen...........................................................................28
Psychotische stoornissen door middelen.......................................................................................................28
Bipolaire- stemmingsstoornissen........................................................................................................................28
manische periode............................................................................................................................................29
life chart methode..........................................................................................................................................29
behandeling van bipolaire stoornis................................................................................................................29
Depressieve- stemmingsstoornissen...................................................................................................................30
belangrijke ziektebeelden...............................................................................................................................30
Subtypes van depressie..................................................................................................................................31
prevalentie van depressie...............................................................................................................................31
oorzaken.........................................................................................................................................................32
behandeling....................................................................................................................................................32
Angststoornissen.................................................................................................................................................33
wat is angst.....................................................................................................................................................33
verschillende soorten angst............................................................................................................................33
prevalentie van angststoornissen...................................................................................................................34
soorten angststroonissen...............................................................................................................................34
, etiologie..........................................................................................................................................................34
behandeling....................................................................................................................................................35
Dwang- en verwante stoornissen.......................................................................................................................35
obsessief-compulsieve stoornis......................................................................................................................35
Psychotrauma- en stressorgerelateerde stoornissen.........................................................................................35
behandeling (?) niet in boek...........................................................................................................................36
Stoornissen met lichamelijke symptomen..........................................................................................................36
stoornissen met lichamelijke symptomen......................................................................................................36
verschillende soorten stoornissen..................................................................................................................36
prevalentie......................................................................................................................................................37
etiologie..........................................................................................................................................................37
behandeling....................................................................................................................................................37
Eetstoornissen.....................................................................................................................................................37
onderscheid van kinderen en volwassenen....................................................................................................37
verschillende soorten eetstoornissen.............................................................................................................38
prevalentie......................................................................................................................................................39
etiologie..........................................................................................................................................................39
behandeling....................................................................................................................................................40
Seksuele disfuncties en genderdysforie..............................................................................................................41
normale seksuele respondscyclus..................................................................................................................41
seksuele dysfuncits.........................................................................................................................................41
Drangstoornissen: impulsbeheersingsstoornissen en parafilieën......................................................................42
theoretisch verschil tussen een drang- en een dwangstoornis......................................................................42
De DSM5 over drang.......................................................................................................................................42
suicide.................................................................................................................................................................43
definitie...........................................................................................................................................................43
meest gebruikte manieren van zelfdoding.....................................................................................................43
dalende tendens.............................................................................................................................................43
risicofactoren..................................................................................................................................................44
het suïcidaal proces........................................................................................................................................44
signales herkennen en het gesprek aangaan..................................................................................................44
Persoonlijkheidsstoornissen................................................................................................................................45
the big five......................................................................................................................................................45
handboek versus DSM5..................................................................................................................................45
Definitie volgens de DSM................................................................................................................................46
globale kenmerken van een persoonlijkheidsstoornis...................................................................................46
3 clusters van persoonlijkheidsstoornissen....................................................................................................46
etiologie en behandeling................................................................................................................................47
EEN HELIKOPTERBLIK OP ONZE GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG
, GESCHIEDENIS VAN DE PSYCHIATRIE: EEN KORT OVERZICHT
De geschiedenis van de zorg voor geesteszieken kan worden opgedeeld in 6
periodes…
PERIODE 1 – PREHISTORIE EN DE OUDHEID
Bij de prehistorie legden ze de oorzaak van ziekten bij geesten die men had beledigd.
Archeologen maakten ontdekkingen van getrepaneerde (ofwel doorboorde) schedels
uit de neolithicum periode wat bewees dat ze een poging deden om de zieken te
genezen. Via deze schedelboringen wouden ze de boze geesten uit het lichaam van
de zieke persoon bevrijden en hun dus op deze manier genezen.
In de oudheid hadden twee mensen een grote invloed op de geestelijke
gezondheidszorg.
- Hippocrates
- Galenus van Pergamon
Volgens Hippocrates werd ziekte veroorzaakt door een onjuiste mengeling van de
vier belangrijke lichaamsvochten bloed, slijm, gele en zwarte gal.
Hij zag krankzinnigheid als een hersenziekte en behandelde deze mensen op
volgende manieren: warme/koude baden, dieet en rust.
Galenus van Pergamon maakte een beschrijving van het zenuwstelsel, waarbij hij
mensen opnieuw kon verdelen in 4 types naargelang de overheersing van 1 van de 4
lichaamsvochten (hij baseerde zich op Hippocrates zijn theorie).
- Sanguinisch type – overheersing bloed
- Flegmatisch type – overheersing slijm
- Cholerisch type – overheersing gele gal
- Melancholisch type – overheersing zwarte gal
Aan het einde van de oudheid kwam de christelijke visie tegenover zieken en armen
een heropflakkering. Gelovigen zorgde voor het lot van zieken, armen en
gehandicapten.
PERIODE 2 – 300 NA CHR. TOT 1600
Depressie (wat in deze tijd treurigheid of melancholie werd genoemd) werd
beschouwd als een slechte gedachte of bekoring. Rond 375 na Chr. Voegde een
kerkvader treurigheid (depressie) toe als achtste slechte gedachte of bekoring naast
de andere 7.
In 590 na Chr. Voegde de Paus afgunst toe, versmolt hij hoogmoed en ijdelheid en
schrapte hij treurigheid van het lijstje. Mensen met een geestelijke stoornis (zotten)
hadden een eigen positie in de gesloten agrarische maatschappij. Ze hadden een
eigen manier van deel uitmaken van de familie en de dorpsgemeenschap. Toen de
maatschappij zich verder ontwikkelde zagen we een mindere tolerantie in aanzien
van afwijkend en zonderling gedrag. Stedelingen zagen deze mensen als bezetenen
en de verstoorders van de openbare orde, hierdoor werken de last brengen van deze
groep opgesloten in dolhuizen.
Medische en verzorgende beroepen, versmolten tot 1 beroep. Deze geleerden
wouden de kwade stof uit het lichaam van de geesteszieke mensen halen, om ze zo
