Sociale psychologie
Sociale psychologie 1
2022-2023
1
,Sociale psychologie
Inleiding
Wat?
- Invloed van anderen op individueel gedrag
- Gedrag van individuen met , tegen en voor elkaar
→Toelichting
o Gedrag = overt ( open gedrag, iedereen kan het waarnemen) en covert ( alleen
persoon die ze vertoont kan deze waarnemen→ vb. gevoelens, wensen,..)
o Vooral ‘normaal’ gedrag ( soms problematisch gevonden)
o Nadruk op situationele determinanten
o Wetenschappelijke studie
▪ Dus: beschrijvingen, voorspellen, verklaren, toepassen methodologische
spelregels
▪ Niet noodzakelijk: waardenvrij of andere resultaten dan gezond verstand
Vb. deuren in publieke ruimtes naar buiten open vr een ramp (duwen is natuurlijke reactie) , lachen
zodat je je beter voelt, over emotie babbelen…)
Zie ppt. Inleiding.context → EXTRA INFO
WERKCOLLEGES LINK: VOOR 3 SESSIES → B-KUL-P0N94A
Sessie 1: Bailenson, J. N., & Yee, N. (2005). Digital chameleons: Automatic assimilation of nonverbal
gestures in immersive virtual environments. Psychological Science, 16, 814-819.
Sessie 2: Bainbridge, W. A., Hart, J. W., Kim, E. S., & Scassellati, B. (2011). The benefits of interactions
with physically present robots over video-displayed agents. International Journal of Social Robotics, 3,
41-52.
Sessie 3: Torre, I., Goslin, J., White, L., & Zanatto, D. (2018). Trust in artificial voices: A congruency
effect of first impressions and behavioural experience. In: Proceedings of Technology, Mind, and
Society (Article N° 40). New York: Association for Computing Machinery
Noot: APAScience ’18: Technology, Mind, and Society was een interdisciplinair congres in
Washington, DC, 5-7 April 2018, georganiseerd door de American Psychological Association en de
Association for Computing Machinery. Over Experiment 2 is nadien meer gedetailleerd gepubliceerd
in: Torre, I., Goslin, J., & White, L. (2020). If your device could smile: People trust happy-sounding
artificial agents more. Computers in Human Behavior, 105, 106215.
2
,Sociale psychologie
Hf1 : Methodes van sociaalpsychologisch onderzoek
➔ Methodes dataverzameling:
1.1 observaties
- Overt gedrag of archiefmateriaal (bewaart door gegevens van gedragingen)
o Vb. gedrag bij warme temperatuur ( 1 deel over gedrag + 1 externe)
- Kan rechtstreeks, door het gedrag zelf te observeren of aan de hand van de fysieke of
administratieve sporen die het heeft nagelaten.
Voordelen
- Ecologische validiteit gegarandeerd (= mate waarin een onderzoek gegevens oplevert die
relevant zijn voor het gewone leven)
- Ethisch & praktisch: geen ingreep realiteit (komt geen andere situaties tegen dan die je al
kent)
o Ethisch probleem: weten de mensen dat en wat je observeert
Nadelen
- Moeilijk om een conclusie te trekken:
o Zeldzame gedragingen moeilijk te bestuderen ( groot aantal gegevens nodig)
o Observaties → op veel dimensies tegelijk verschillend
o Alleen correlationele verbanden
1.2 Zelfbeschrijving (vragenlijsten en interviews)
- sociaalpsychologische theorieën bevatten vaak coverte processen (verborgen processen)
- kans dat je de informatie krijgt over talrijke instanties van het bestudeerde gedrag of de
bestudeerde omstandigheden is vrij groot
- Zelfbeschrijving Valide?
o 3 Voorwaarden
▪ Kunnen beschrijven
▪ Willen beschrijven
▪ Gelegenheid krijgen om het te beschrijven
Voordelen:
- Veel mensen hebben al dezelfde situaties meegemaakt
- Eenvoudig
De beperkingen van zelfbeschrijving
1. Eerste voorwaarde niet vervult wanneer
o Retrospectieve vragen stelt
o Ondervraagde het gedrag/ context/ factoren die invloed hadden NIET goed kan
herinneren
o Vragen gedragingen betreffen die ze zich niet bewust van is / was
2. Tweede voorwaarde niet vervuld wanneer
o Vragen de ondervraagde te weinig ruimte geven om een eigen beschrijving te geven
o Mensen kiezen voor makkelijke optie, / verzinnen iets / gokken , denken dat ze de
onderzoeker een plezier doen hiermee.
3. Derde voorwareden minder vaak vervuld
o Mensen kiezen om zichzelf te beschrijven op basis van eerdere ervaringen
3
, Sociale psychologie
▪Gedrag aangename gevolgen → neemt toe
▪Gedrag onaangename gevolgen → neemt af
( geneigd niet meer zo te beschrijven)
o Staan onder invloed van allerlei gedragsdeterminanten
4. Lokken gunstige/ ongunstige reacties uit als ze over gedragingen / gedragsdeterminanten
waar uitgesproken sociale normen over zijn.
5. Is gemakkelijk aan te passen in functie van gevolgen in het verleden
6. Onderhevig aan sociale wenselijkheid
Belangrijke studie:
- over keuzes die mensen maken als er een conflict bestaat tussen hun eigenbelang en het
belang van iemand anders.
- Eigenbelang: financiële aard
- Belang van de andere: lichamelijke integriteit
- Onderzoekers vertelde aan sommige deelnemers dat ze geïnteresseerd waren in economisch
gedrag.
- Cursus pg. 30-31
Het nut van zelfbeschrijving
- Allerlei manieren waarop, en omstandigheden waarin, zelfbeschrijving wetenschappelijk
belangwekkend kunnen zijn.
- Interessant als bron van inspiratie
- Soms zelfbeschrijving zelf wat ze bestuderen
- Nuttig bij bepaalde thema’s
- Hoe minder in geheugen graven hoe minder gevaar voor vertekeningen
Event sampling: Bieper of smartphone meegeven, op een toevallig of een op voorhand bepaalde
tijdstippen oproept om aan te geven wat ze aan het doen zijn en hoe leuk ze dat vinden.
Day reconstruction method: mensen krijgen op een bepaalde dag de vraag nom de vorige dag te
beschrijven en bij elke activiteit aan te geven wanneer die begon en eindigde, wat de activiteit
inhield, waar het plaats vond, wie aanwezig was, (op verschillende schalen) hoe ze zich voelden
➔ De 2 benaderingen vaak vergelijkbare resultaten opleveren, die afwijken van globale
zelfbeoordelingen.
Demonstratie:
vraag over moreel dilemma
- Trolley dilemma’:
o Werkwagen op spoor op hol geslagen
o Rolt naar 5 spoorarbeiders → allen zullen sterven
o Als je wissel omzet → naar spoor met 1 arbeider → 1 dood, 5 gered
o Moet je de wissel omzetten?
- Footbridge dilemma’:
o Werkwagen op spoor op hol geslagen
o Rolt naar 5 spoorarbeiders → allen zullen sterven
o Je kunt wagen blokkeren door iemand van brug te duwen → persoon sterft, 5
arbeiders gered
4
Sociale psychologie 1
2022-2023
1
,Sociale psychologie
Inleiding
Wat?
- Invloed van anderen op individueel gedrag
- Gedrag van individuen met , tegen en voor elkaar
→Toelichting
o Gedrag = overt ( open gedrag, iedereen kan het waarnemen) en covert ( alleen
persoon die ze vertoont kan deze waarnemen→ vb. gevoelens, wensen,..)
o Vooral ‘normaal’ gedrag ( soms problematisch gevonden)
o Nadruk op situationele determinanten
o Wetenschappelijke studie
▪ Dus: beschrijvingen, voorspellen, verklaren, toepassen methodologische
spelregels
▪ Niet noodzakelijk: waardenvrij of andere resultaten dan gezond verstand
Vb. deuren in publieke ruimtes naar buiten open vr een ramp (duwen is natuurlijke reactie) , lachen
zodat je je beter voelt, over emotie babbelen…)
Zie ppt. Inleiding.context → EXTRA INFO
WERKCOLLEGES LINK: VOOR 3 SESSIES → B-KUL-P0N94A
Sessie 1: Bailenson, J. N., & Yee, N. (2005). Digital chameleons: Automatic assimilation of nonverbal
gestures in immersive virtual environments. Psychological Science, 16, 814-819.
Sessie 2: Bainbridge, W. A., Hart, J. W., Kim, E. S., & Scassellati, B. (2011). The benefits of interactions
with physically present robots over video-displayed agents. International Journal of Social Robotics, 3,
41-52.
Sessie 3: Torre, I., Goslin, J., White, L., & Zanatto, D. (2018). Trust in artificial voices: A congruency
effect of first impressions and behavioural experience. In: Proceedings of Technology, Mind, and
Society (Article N° 40). New York: Association for Computing Machinery
Noot: APAScience ’18: Technology, Mind, and Society was een interdisciplinair congres in
Washington, DC, 5-7 April 2018, georganiseerd door de American Psychological Association en de
Association for Computing Machinery. Over Experiment 2 is nadien meer gedetailleerd gepubliceerd
in: Torre, I., Goslin, J., & White, L. (2020). If your device could smile: People trust happy-sounding
artificial agents more. Computers in Human Behavior, 105, 106215.
2
,Sociale psychologie
Hf1 : Methodes van sociaalpsychologisch onderzoek
➔ Methodes dataverzameling:
1.1 observaties
- Overt gedrag of archiefmateriaal (bewaart door gegevens van gedragingen)
o Vb. gedrag bij warme temperatuur ( 1 deel over gedrag + 1 externe)
- Kan rechtstreeks, door het gedrag zelf te observeren of aan de hand van de fysieke of
administratieve sporen die het heeft nagelaten.
Voordelen
- Ecologische validiteit gegarandeerd (= mate waarin een onderzoek gegevens oplevert die
relevant zijn voor het gewone leven)
- Ethisch & praktisch: geen ingreep realiteit (komt geen andere situaties tegen dan die je al
kent)
o Ethisch probleem: weten de mensen dat en wat je observeert
Nadelen
- Moeilijk om een conclusie te trekken:
o Zeldzame gedragingen moeilijk te bestuderen ( groot aantal gegevens nodig)
o Observaties → op veel dimensies tegelijk verschillend
o Alleen correlationele verbanden
1.2 Zelfbeschrijving (vragenlijsten en interviews)
- sociaalpsychologische theorieën bevatten vaak coverte processen (verborgen processen)
- kans dat je de informatie krijgt over talrijke instanties van het bestudeerde gedrag of de
bestudeerde omstandigheden is vrij groot
- Zelfbeschrijving Valide?
o 3 Voorwaarden
▪ Kunnen beschrijven
▪ Willen beschrijven
▪ Gelegenheid krijgen om het te beschrijven
Voordelen:
- Veel mensen hebben al dezelfde situaties meegemaakt
- Eenvoudig
De beperkingen van zelfbeschrijving
1. Eerste voorwaarde niet vervult wanneer
o Retrospectieve vragen stelt
o Ondervraagde het gedrag/ context/ factoren die invloed hadden NIET goed kan
herinneren
o Vragen gedragingen betreffen die ze zich niet bewust van is / was
2. Tweede voorwaarde niet vervuld wanneer
o Vragen de ondervraagde te weinig ruimte geven om een eigen beschrijving te geven
o Mensen kiezen voor makkelijke optie, / verzinnen iets / gokken , denken dat ze de
onderzoeker een plezier doen hiermee.
3. Derde voorwareden minder vaak vervuld
o Mensen kiezen om zichzelf te beschrijven op basis van eerdere ervaringen
3
, Sociale psychologie
▪Gedrag aangename gevolgen → neemt toe
▪Gedrag onaangename gevolgen → neemt af
( geneigd niet meer zo te beschrijven)
o Staan onder invloed van allerlei gedragsdeterminanten
4. Lokken gunstige/ ongunstige reacties uit als ze over gedragingen / gedragsdeterminanten
waar uitgesproken sociale normen over zijn.
5. Is gemakkelijk aan te passen in functie van gevolgen in het verleden
6. Onderhevig aan sociale wenselijkheid
Belangrijke studie:
- over keuzes die mensen maken als er een conflict bestaat tussen hun eigenbelang en het
belang van iemand anders.
- Eigenbelang: financiële aard
- Belang van de andere: lichamelijke integriteit
- Onderzoekers vertelde aan sommige deelnemers dat ze geïnteresseerd waren in economisch
gedrag.
- Cursus pg. 30-31
Het nut van zelfbeschrijving
- Allerlei manieren waarop, en omstandigheden waarin, zelfbeschrijving wetenschappelijk
belangwekkend kunnen zijn.
- Interessant als bron van inspiratie
- Soms zelfbeschrijving zelf wat ze bestuderen
- Nuttig bij bepaalde thema’s
- Hoe minder in geheugen graven hoe minder gevaar voor vertekeningen
Event sampling: Bieper of smartphone meegeven, op een toevallig of een op voorhand bepaalde
tijdstippen oproept om aan te geven wat ze aan het doen zijn en hoe leuk ze dat vinden.
Day reconstruction method: mensen krijgen op een bepaalde dag de vraag nom de vorige dag te
beschrijven en bij elke activiteit aan te geven wanneer die begon en eindigde, wat de activiteit
inhield, waar het plaats vond, wie aanwezig was, (op verschillende schalen) hoe ze zich voelden
➔ De 2 benaderingen vaak vergelijkbare resultaten opleveren, die afwijken van globale
zelfbeoordelingen.
Demonstratie:
vraag over moreel dilemma
- Trolley dilemma’:
o Werkwagen op spoor op hol geslagen
o Rolt naar 5 spoorarbeiders → allen zullen sterven
o Als je wissel omzet → naar spoor met 1 arbeider → 1 dood, 5 gered
o Moet je de wissel omzetten?
- Footbridge dilemma’:
o Werkwagen op spoor op hol geslagen
o Rolt naar 5 spoorarbeiders → allen zullen sterven
o Je kunt wagen blokkeren door iemand van brug te duwen → persoon sterft, 5
arbeiders gered
4
