RONTGEN & ECHOGRAFIE
RADIOLOGIE EN ANDERE
BEELDVORMENDE TECHNIEKEN
1) STRALING
Straling is energie wat zich verplaatst in golven.
Er zijn 2 verschillende typen straling:
Ioniserende straling, ook wel radioactieve straling genoemd. Deze
komt van natuurlijke bronnen (kosmische straling, straling uit de
bodem) of wordt opgewekt, zoals röntgenstraling.
Niet ioniserende straling, zoals zichtbaar licht, radiogolven,
zendmasten, hoogspanningsleidingen.
Ioniserende straling heeft zeer veel energie, blootstelling hieraan kan
nadelige golven hebben voor de gezondheid. Het kan het DNA
onherstelbaar beschadigen.
Veel straling is afkomstig van stoffen die in de natuur en in de omgeving
voorkomen. Bijvoorbeeld straling uit de grond en kosmische straling van
de zon en uit het heelal.
Ook beton zendt straling uit. Dit wordt de achtergrondstraling genoemd,
afkomstig van natuurlijke bronnen.
Er bestaan heel veel verschillende stoffen. Deze stoffen zijn nog
opgebouwd uit moleculen. En deze moleculen zijn op hun beurt weer
samengesteld uit nog kleinere bouwstenen: atomen. Een atoom heeft een
kern met protonen en neutronen en daaromheen draaien elektronen.
Sommige atoomkernen zijn instabiel, ze vallen vanzelf uit elkaar. Uit de
atoomkern kunnen dan deeltjes wegschieten. Hierbij komt veel energie
vrij: straling.
Het vermogen van bepaalde atoomkernen om na enige tijd spontaan (of
na een botsing met neutronen) een deeltje uit te zenden noemen we
radioactiviteit. Radioactiviteit is een natuurlijk proces.
Er zijn 3 soorten radioactieve straling:
Alfastraling: dit zijn deeltjes bestaande uit 2 protonen en 2
neutronen die vrijkomen uit een vervallen atoom. Het zijn relatief
grote en zware deeltjes en kunnen makkelijk worden
tegengehouden. Ze zijn niet erg doordringend; een laag lucht van 3
cm of een vel papier houdt deze deeltjes tegen. Deze straling is
alleen belastend voor het lichaam wanneer we ze via voedsel of
ademhaling binnen krijgen. We kunnen ons beschermen door
controles op voedsel en adembescherming.
Bètastraling: dit zijn lichtere energiedeeltjes, ze bestaan uit
elektronen. Ze dringen dieper door; een laag lucht van 3 meter of
,RONTGEN & ECHOGRAFIE
een aluminiumplaat van enkele centimeters houden deze deeltjes
tegen. Ook tegen deze straling kunnen we ons goed beschermen.
Gammastraling: dit zijn golven energie zonder deeltjes. De energie
wordt bepaald door hun frequentie. Deze straling heeft een zeer
sterk doordringend vermogen; ze kunnen door honderden meters
lucht zonder energieverlies en worden tegengehouden door
centimeters tot meters dik ijzer, beton of lood afhankelijk van de
frequentie van de stralingsgolven.
Bijna alle vormen van straling kunnen door de mens worden gemaakt.
Deze kunstmatige straling wordt op velerlei manieren toegepast in de
samenleving. In het volgende gedeelte worden er een aantal beschreven.
De straling die zich voortplant door golfbewegingen noemen we
elektromagnetische straling. Het voor de mens zichtbare licht is een klein
onderdeel van een grote verzameling elektromagnetische golven of
straling.
Elektromagnetische straling bestaat uit energie. Omdat het zich gedraagt
als een stroom deeltjes (energiepakketjes) wordt straling ook wel
uitgedrukt in fotonen. Een foton is een vorm van massaloze
energiedeeltje. Hoe meer energie-inhoud een foton heeft, hoe meer
schade deze kan aanrichten. Licht bestaat ook uit fotonen, maar van een
laag en meestal onschadelijk energieniveau. Gammastraling heeft fotonen
met een hele hoge energie die erg schadelijk.
Voorbeelden van elektromagnetische straling zijn:
Radiogolven: radio, tv
De golflengten voor radio zijn erg lang en variëren van lange golf
( een km) tot ultrakorte golf (1m)
Microgolven: radar
Dit zijn de golven die in magnetronovens en bij fysiotherapie worden
gebruikt, horen hierbij. In het Engels wordt een magnetron dan ook
microwave genoemd. En ook bluetooth, router en wifi vallen hier
onder.
Infrarood, IR
Infraroodstraling kun je niet zien, maar wel voelen als warmte. Ieder
voorwerp zendt infrarode straling uit.
Ultraviolet
Zeer hete voorwerpen zenden UV licht uit; bijvoorbeeld een
lasapparaat (erin kijken heeft een lasoog tot gevolg). Ook kwikdamp
in een hoogtezon en in een tl buis zendt UV uit. Verder is de zon een
belangrijke bron. UV straling kan huidkanker veroorzaken.
Röntgenstralen
Als materialen gebombardeerd worden met snelle elektronen, gaan
ze röntgenstralen uitzenden. Deze straling gaat door menselijk
weefsel heen, zodat je er foto’s van botten en weefsel mee kunt
maken.
Gammastraling
, RONTGEN & ECHOGRAFIE
Radioactieve kernen zenden soms gammastralen uit. De golflengte
is korter dan die van röntgenstraling. Het doordingend vermogen
dus groter.
Welke straling vormt nu het grootste gevaar voor mens en dier? Het is
belangrijk te weten dat straling energie is. Hoe hoger de frequentie van de
straling, hoe groter de energie. Afhankelijk van de grootte van die energie
kan straling dieper in weefsel doordringen en zelfs atoomstructuren
veranderen.
Wanneer röntgenstraling met een levend wezen in aanraking komt,
kunnen er 3 verschijnselen optreden:
Geen interactie: de stralen gaan dwars door het weefsel heen
De stralen blijven in het weefsel hangen; oftewel ze worden
geabsorbeerd
Er vind verstrooiing plaats; de stralen botsen tegen een elektron van
een atoom in het weefsel, hierdoor krijgt het elektron een deel van
de energie en daardoor een hogere snelheid. De stralen zelf
verliezen energie door de botsing: de frequentie na de botsing wordt
lager dan voor de botsing en ook de richting verandert.
Hoe diep straling in weefsel kan doordringen, hangt af van:
Het soort materiaal of weefsel. Spierweefsel heeft een grotere
doordringbaarheid dan beenweefsel.
De soort straling, hoe korter de golflengte, hoe groter de
doordringbaarheid.
De hoeveelheid meegevoerde energie. Als straling meer energie
heeft, zal deze verder kunnen doordringen.
Energierijke straling kan atomen beschadigen, de bouwstenen van
materialen en dus ook van levende weefsels. Wanneer ioniserende straling
op levend weefsel valt, kan dit weefselcellen beschadigen.
De gevolgen van straling op celniveau kunnen zijn:
Kleine beschadigingen die hersteld kunnen worden
Celdood (direct of tijdens celdeling)
Verlies van vermogen tot delen
Verandering van eigenschappen
Een cel kan op verschillende manieren beschadigen door straling:
beschadigingen van celmembraan, van celkernmembraan of van het DNA.
Dit is een constant proces in ons lichaam, want we staan continue bloot
aan ioniserende straling. Dit effect van straling op biologisch materiaal
noemen we het biologische effect. Dit biologische effect kan de volgende 4
gevolgen hebben:
Groeibelemmering
Epitheelverwoesting
Veroorzaken van ontstekingen
Gen beschadiging, ofwel: beschadiging van het DNA
RADIOLOGIE EN ANDERE
BEELDVORMENDE TECHNIEKEN
1) STRALING
Straling is energie wat zich verplaatst in golven.
Er zijn 2 verschillende typen straling:
Ioniserende straling, ook wel radioactieve straling genoemd. Deze
komt van natuurlijke bronnen (kosmische straling, straling uit de
bodem) of wordt opgewekt, zoals röntgenstraling.
Niet ioniserende straling, zoals zichtbaar licht, radiogolven,
zendmasten, hoogspanningsleidingen.
Ioniserende straling heeft zeer veel energie, blootstelling hieraan kan
nadelige golven hebben voor de gezondheid. Het kan het DNA
onherstelbaar beschadigen.
Veel straling is afkomstig van stoffen die in de natuur en in de omgeving
voorkomen. Bijvoorbeeld straling uit de grond en kosmische straling van
de zon en uit het heelal.
Ook beton zendt straling uit. Dit wordt de achtergrondstraling genoemd,
afkomstig van natuurlijke bronnen.
Er bestaan heel veel verschillende stoffen. Deze stoffen zijn nog
opgebouwd uit moleculen. En deze moleculen zijn op hun beurt weer
samengesteld uit nog kleinere bouwstenen: atomen. Een atoom heeft een
kern met protonen en neutronen en daaromheen draaien elektronen.
Sommige atoomkernen zijn instabiel, ze vallen vanzelf uit elkaar. Uit de
atoomkern kunnen dan deeltjes wegschieten. Hierbij komt veel energie
vrij: straling.
Het vermogen van bepaalde atoomkernen om na enige tijd spontaan (of
na een botsing met neutronen) een deeltje uit te zenden noemen we
radioactiviteit. Radioactiviteit is een natuurlijk proces.
Er zijn 3 soorten radioactieve straling:
Alfastraling: dit zijn deeltjes bestaande uit 2 protonen en 2
neutronen die vrijkomen uit een vervallen atoom. Het zijn relatief
grote en zware deeltjes en kunnen makkelijk worden
tegengehouden. Ze zijn niet erg doordringend; een laag lucht van 3
cm of een vel papier houdt deze deeltjes tegen. Deze straling is
alleen belastend voor het lichaam wanneer we ze via voedsel of
ademhaling binnen krijgen. We kunnen ons beschermen door
controles op voedsel en adembescherming.
Bètastraling: dit zijn lichtere energiedeeltjes, ze bestaan uit
elektronen. Ze dringen dieper door; een laag lucht van 3 meter of
,RONTGEN & ECHOGRAFIE
een aluminiumplaat van enkele centimeters houden deze deeltjes
tegen. Ook tegen deze straling kunnen we ons goed beschermen.
Gammastraling: dit zijn golven energie zonder deeltjes. De energie
wordt bepaald door hun frequentie. Deze straling heeft een zeer
sterk doordringend vermogen; ze kunnen door honderden meters
lucht zonder energieverlies en worden tegengehouden door
centimeters tot meters dik ijzer, beton of lood afhankelijk van de
frequentie van de stralingsgolven.
Bijna alle vormen van straling kunnen door de mens worden gemaakt.
Deze kunstmatige straling wordt op velerlei manieren toegepast in de
samenleving. In het volgende gedeelte worden er een aantal beschreven.
De straling die zich voortplant door golfbewegingen noemen we
elektromagnetische straling. Het voor de mens zichtbare licht is een klein
onderdeel van een grote verzameling elektromagnetische golven of
straling.
Elektromagnetische straling bestaat uit energie. Omdat het zich gedraagt
als een stroom deeltjes (energiepakketjes) wordt straling ook wel
uitgedrukt in fotonen. Een foton is een vorm van massaloze
energiedeeltje. Hoe meer energie-inhoud een foton heeft, hoe meer
schade deze kan aanrichten. Licht bestaat ook uit fotonen, maar van een
laag en meestal onschadelijk energieniveau. Gammastraling heeft fotonen
met een hele hoge energie die erg schadelijk.
Voorbeelden van elektromagnetische straling zijn:
Radiogolven: radio, tv
De golflengten voor radio zijn erg lang en variëren van lange golf
( een km) tot ultrakorte golf (1m)
Microgolven: radar
Dit zijn de golven die in magnetronovens en bij fysiotherapie worden
gebruikt, horen hierbij. In het Engels wordt een magnetron dan ook
microwave genoemd. En ook bluetooth, router en wifi vallen hier
onder.
Infrarood, IR
Infraroodstraling kun je niet zien, maar wel voelen als warmte. Ieder
voorwerp zendt infrarode straling uit.
Ultraviolet
Zeer hete voorwerpen zenden UV licht uit; bijvoorbeeld een
lasapparaat (erin kijken heeft een lasoog tot gevolg). Ook kwikdamp
in een hoogtezon en in een tl buis zendt UV uit. Verder is de zon een
belangrijke bron. UV straling kan huidkanker veroorzaken.
Röntgenstralen
Als materialen gebombardeerd worden met snelle elektronen, gaan
ze röntgenstralen uitzenden. Deze straling gaat door menselijk
weefsel heen, zodat je er foto’s van botten en weefsel mee kunt
maken.
Gammastraling
, RONTGEN & ECHOGRAFIE
Radioactieve kernen zenden soms gammastralen uit. De golflengte
is korter dan die van röntgenstraling. Het doordingend vermogen
dus groter.
Welke straling vormt nu het grootste gevaar voor mens en dier? Het is
belangrijk te weten dat straling energie is. Hoe hoger de frequentie van de
straling, hoe groter de energie. Afhankelijk van de grootte van die energie
kan straling dieper in weefsel doordringen en zelfs atoomstructuren
veranderen.
Wanneer röntgenstraling met een levend wezen in aanraking komt,
kunnen er 3 verschijnselen optreden:
Geen interactie: de stralen gaan dwars door het weefsel heen
De stralen blijven in het weefsel hangen; oftewel ze worden
geabsorbeerd
Er vind verstrooiing plaats; de stralen botsen tegen een elektron van
een atoom in het weefsel, hierdoor krijgt het elektron een deel van
de energie en daardoor een hogere snelheid. De stralen zelf
verliezen energie door de botsing: de frequentie na de botsing wordt
lager dan voor de botsing en ook de richting verandert.
Hoe diep straling in weefsel kan doordringen, hangt af van:
Het soort materiaal of weefsel. Spierweefsel heeft een grotere
doordringbaarheid dan beenweefsel.
De soort straling, hoe korter de golflengte, hoe groter de
doordringbaarheid.
De hoeveelheid meegevoerde energie. Als straling meer energie
heeft, zal deze verder kunnen doordringen.
Energierijke straling kan atomen beschadigen, de bouwstenen van
materialen en dus ook van levende weefsels. Wanneer ioniserende straling
op levend weefsel valt, kan dit weefselcellen beschadigen.
De gevolgen van straling op celniveau kunnen zijn:
Kleine beschadigingen die hersteld kunnen worden
Celdood (direct of tijdens celdeling)
Verlies van vermogen tot delen
Verandering van eigenschappen
Een cel kan op verschillende manieren beschadigen door straling:
beschadigingen van celmembraan, van celkernmembraan of van het DNA.
Dit is een constant proces in ons lichaam, want we staan continue bloot
aan ioniserende straling. Dit effect van straling op biologisch materiaal
noemen we het biologische effect. Dit biologische effect kan de volgende 4
gevolgen hebben:
Groeibelemmering
Epitheelverwoesting
Veroorzaken van ontstekingen
Gen beschadiging, ofwel: beschadiging van het DNA
