2022-2023 Concepten klinisch redeneren Danielle Speybrouck
THEMA 0: INLEIDING EN SITUERING
3 leerlijnen:
- Leerlijn 1: professionele grondhouding
- Leerlijn 2: handelingsgerichte psychodiagnostiek
- Leerlijn 3: psychologische dienstverlening
Psychiater Jim van Os over de nieuwe GGZ
- Diagnostische fase
o Diagnose macht niet met ervaring van cliënt
o Brede kwetsbaarheid, afhankelijk van weerbaarheid en context (biopsychosocial
model)
- Behandelfase
o Relatie met consultant is belangrijker dan de techniek
o Therapeut = relatie-specialist met bepaalde competenties
o Samen zoeken naar zingevende doel en leren omgaan met kwetsbaarheden
In Nederland is diagnose verplicht bepaald aantal sessies (hier gaan ze mee spelen)
Andere puntjes:
- Individueel bepaald (bv: suikerziekte is bij iedereen anders, zo is een depressie enz dus ook)
- Verschillen van land tot land (behandeling, diagnostiek)
- Psychotherapie werkt niet alleen, relatie moet aanwezig zijn tussen patiënt – psycholoog
o Ook bij pillen
o Zoeken naar doel, bijstaan, iets van jezelf laten zien
- Rekening houden context waarin ze opgegroeid zijn
o ‘heb ik de diagnose nu?’ wat maakt het uit? De label maakt je niet
o Sommigen hebben moeite met het label, maar niet iedereen
DUS kijken welke kwetsbaarheden kan je opplakken die herkenbaar zijn
- Kernboodschap: De relatie is het belangrijkste in een hulpverleningsproces. Als hulpverlener
hebben we enkel onszelf als belangrijkste werkinstrument. We hebben allemaal onze
kwetsbaarheden en kunnen niet perfect zijn, maar het is belangrijk hier besef over te hebben
- Kwetsbaarheid niet perse genezen, maar zoeken naar hoe je er mee moet omgaan en de
persoon verder kan met zijn leven
- Subjectiviteit van psychische klachten
- Mensen op een herstel- en veranderingstraject krijgen door een scala aan interpersoonlijke
interventies – van empathie tot confrontatie
Vragen die je moet stellen:
- wat is er met je gebeurd? (context)
- Wat is je kwetsbaarheid en wat is je kracht?
- Waar wil je naartoe? (doel)
- Wat heb je nodig? (wat zou je kunnen helpen?)
1
,2022-2023 Concepten klinisch redeneren Danielle Speybrouck
Concepten klinisch redeneren? Samen zoeken naar zingevend doel en leren omgaan met
kwetsbaarheden
Vanuit informatieverzameling vertaling maken van de (impliciete) hulpvraag van de client naar
een handelingsgericht doel (Deze doel positief en SMART stellen)
Neerschrijven in het behandelplan of handelingsplan
- Wie, wat, waar, wanneer, hoe?
- Klachten (+ krachten)
- Hulpvraag/doelstelling
- Methodieken
Bv: Iedereen vindt dat ik het niet goed genoeg doe. Iedereen is kwaad op mij. Ik heb met iedereen
ruzie.
Doelstelling?
- Ik wil leren omgaan met kritiek?
- Ik wil mijn mening op een adequate manier leren formuleren zodat anderen mij beter
begrijpen?
- Ik wil positiever leren denken?
Ethische dilemma’s: bezorgdheid van hulpverleners of netwerk VS hulpvraag van de cliënt
- Het subjectief lijden staat voorop
- Agency of empowerment van de cliënt
Gevoel van verlies van controle en niet je eigen ding kunnen doen verergeren problematiek
In gesprek zonder vraag er is toch een vraag want anders zouden ze niet bereid zijn met iemand te
praten
Dirk De Wachter: de kunst van ongelukkig zijn
- Niet alles moet gefixt worden
- Hulpverleners zijn gen reddende engelen
- Normaliseren
- Acceptatie en delen (niet op sociaal media)
- Bewust zijn van privilege
2
,2022-2023 Concepten klinisch redeneren Danielle Speybrouck
THEMA 1: EMOTIEREGULATIE
1. Emotieregulatie
Wat zijn emoties?
1) Primaire emoties
o Instincitief; niet aangeleerd
o Basisiemoties (boos-blij-bang-bedroefd)
o Reptielenbrein
o Niet zo duidelijk te zien (bv: je bent boos maar ze weten het niet)
2) Secundaire emoties
o Als reactie op onze primaire emoties
o Als verdedigingsmechanisme voor de primaire emoties
o Complexer (niet altijd zichtbaar wat het is)
o Minder eenvoudig te herkennen (duidelijker te zien)
o Reacties die aangeleerd zijn, cultureel bepaald zijn
3 elementen van emoties?
- Subjectieve beleving
- Fysiologische reactie
- Gedragscomponent
Wat is emotieregulatie? (=ER)
Geen emotie zonder regulatie + altijd in relatie tot de ander
alle processen die beïnvloeden welke emoties je ervaart, hoe en wanneer je deze ervaart, en hoe
je ze uit.
Doel: niet overweldigd raken door de intensiteit van emoties (te weinig regulatie) of minder
afstand nemen van je gevoel (te veel regulatie)
!belang van sociale context!
het zou raar zijn dat je plots begint te wenen in de aula zonder enige redenen
De context zal zorgen dat je meer gereguleerd bent of juist minder
Zo is het normaler om plots te wenen als je thuis bent
Bv: wanneer iemand een opmerking maakt bij het kopen van een ticketje, zal je minder snel je
woede uiten dan als een vriendin een opmerking maakt. Hierbij zal je sneller geneigd zijn iets te
zeggen
Groot stuk aangeleerd
welke: boos, bang, verdrietig, …
uit: gedragscomponent
Niet overweldigd te raken: dat je niet plots te veel gereguleerd bent (bv: niet aanvoelen alsof
iemand overleden is)
3
, 2022-2023 Concepten klinisch redeneren Danielle Speybrouck
Intensiteit van emoties
Verschillen afhankelijk:
- Sociale context
- Gevoel (kan een fel punt maken dat je ontploft, maar het kan ook traag gaan en minder
intens zijn)
Bij cliënten kijken hoe een gevoel loopt en of dit iets is die opeens opkomt (2) of geleidelijk aan
opkomt en wat blijft hangen. Je kan het hen laten tekenen of laten vertellen hoe het nu met het
gevoel zit.
Regulatie:
- Bewust/gecontroleerd of onbewust/automatisch
o Automatisch: stijging cortisol
- Intern of extern
o Intern: zoeken bij jezelf, zelf reguleren
o Extern: zoeken bij iemand buiten jezelf waar je steun kan bij zoeken of die je kan
troosten/geruststellen indien het niet lukt bij jezelf
- Intrinsiek of extrinsiek
- Adaptief of maladaptief (afhankelijk van context)
Verhoging of verlaging van - of + emoties:
Balans tussen Behavioral Activation System en Behavioral Inhibition System (BIS/BAS model van
Gray)
Hoge BIS/ lage BAS = angstig, depressief (avoidance gerelateerd gedrag)
è cf parasympathisch systeem (rem)
Lage BIS/ hoge BAS = driftbuien, impulsief (approach gerelateerd gedrag)
è cf sympathisch systeem (gas)
4
THEMA 0: INLEIDING EN SITUERING
3 leerlijnen:
- Leerlijn 1: professionele grondhouding
- Leerlijn 2: handelingsgerichte psychodiagnostiek
- Leerlijn 3: psychologische dienstverlening
Psychiater Jim van Os over de nieuwe GGZ
- Diagnostische fase
o Diagnose macht niet met ervaring van cliënt
o Brede kwetsbaarheid, afhankelijk van weerbaarheid en context (biopsychosocial
model)
- Behandelfase
o Relatie met consultant is belangrijker dan de techniek
o Therapeut = relatie-specialist met bepaalde competenties
o Samen zoeken naar zingevende doel en leren omgaan met kwetsbaarheden
In Nederland is diagnose verplicht bepaald aantal sessies (hier gaan ze mee spelen)
Andere puntjes:
- Individueel bepaald (bv: suikerziekte is bij iedereen anders, zo is een depressie enz dus ook)
- Verschillen van land tot land (behandeling, diagnostiek)
- Psychotherapie werkt niet alleen, relatie moet aanwezig zijn tussen patiënt – psycholoog
o Ook bij pillen
o Zoeken naar doel, bijstaan, iets van jezelf laten zien
- Rekening houden context waarin ze opgegroeid zijn
o ‘heb ik de diagnose nu?’ wat maakt het uit? De label maakt je niet
o Sommigen hebben moeite met het label, maar niet iedereen
DUS kijken welke kwetsbaarheden kan je opplakken die herkenbaar zijn
- Kernboodschap: De relatie is het belangrijkste in een hulpverleningsproces. Als hulpverlener
hebben we enkel onszelf als belangrijkste werkinstrument. We hebben allemaal onze
kwetsbaarheden en kunnen niet perfect zijn, maar het is belangrijk hier besef over te hebben
- Kwetsbaarheid niet perse genezen, maar zoeken naar hoe je er mee moet omgaan en de
persoon verder kan met zijn leven
- Subjectiviteit van psychische klachten
- Mensen op een herstel- en veranderingstraject krijgen door een scala aan interpersoonlijke
interventies – van empathie tot confrontatie
Vragen die je moet stellen:
- wat is er met je gebeurd? (context)
- Wat is je kwetsbaarheid en wat is je kracht?
- Waar wil je naartoe? (doel)
- Wat heb je nodig? (wat zou je kunnen helpen?)
1
,2022-2023 Concepten klinisch redeneren Danielle Speybrouck
Concepten klinisch redeneren? Samen zoeken naar zingevend doel en leren omgaan met
kwetsbaarheden
Vanuit informatieverzameling vertaling maken van de (impliciete) hulpvraag van de client naar
een handelingsgericht doel (Deze doel positief en SMART stellen)
Neerschrijven in het behandelplan of handelingsplan
- Wie, wat, waar, wanneer, hoe?
- Klachten (+ krachten)
- Hulpvraag/doelstelling
- Methodieken
Bv: Iedereen vindt dat ik het niet goed genoeg doe. Iedereen is kwaad op mij. Ik heb met iedereen
ruzie.
Doelstelling?
- Ik wil leren omgaan met kritiek?
- Ik wil mijn mening op een adequate manier leren formuleren zodat anderen mij beter
begrijpen?
- Ik wil positiever leren denken?
Ethische dilemma’s: bezorgdheid van hulpverleners of netwerk VS hulpvraag van de cliënt
- Het subjectief lijden staat voorop
- Agency of empowerment van de cliënt
Gevoel van verlies van controle en niet je eigen ding kunnen doen verergeren problematiek
In gesprek zonder vraag er is toch een vraag want anders zouden ze niet bereid zijn met iemand te
praten
Dirk De Wachter: de kunst van ongelukkig zijn
- Niet alles moet gefixt worden
- Hulpverleners zijn gen reddende engelen
- Normaliseren
- Acceptatie en delen (niet op sociaal media)
- Bewust zijn van privilege
2
,2022-2023 Concepten klinisch redeneren Danielle Speybrouck
THEMA 1: EMOTIEREGULATIE
1. Emotieregulatie
Wat zijn emoties?
1) Primaire emoties
o Instincitief; niet aangeleerd
o Basisiemoties (boos-blij-bang-bedroefd)
o Reptielenbrein
o Niet zo duidelijk te zien (bv: je bent boos maar ze weten het niet)
2) Secundaire emoties
o Als reactie op onze primaire emoties
o Als verdedigingsmechanisme voor de primaire emoties
o Complexer (niet altijd zichtbaar wat het is)
o Minder eenvoudig te herkennen (duidelijker te zien)
o Reacties die aangeleerd zijn, cultureel bepaald zijn
3 elementen van emoties?
- Subjectieve beleving
- Fysiologische reactie
- Gedragscomponent
Wat is emotieregulatie? (=ER)
Geen emotie zonder regulatie + altijd in relatie tot de ander
alle processen die beïnvloeden welke emoties je ervaart, hoe en wanneer je deze ervaart, en hoe
je ze uit.
Doel: niet overweldigd raken door de intensiteit van emoties (te weinig regulatie) of minder
afstand nemen van je gevoel (te veel regulatie)
!belang van sociale context!
het zou raar zijn dat je plots begint te wenen in de aula zonder enige redenen
De context zal zorgen dat je meer gereguleerd bent of juist minder
Zo is het normaler om plots te wenen als je thuis bent
Bv: wanneer iemand een opmerking maakt bij het kopen van een ticketje, zal je minder snel je
woede uiten dan als een vriendin een opmerking maakt. Hierbij zal je sneller geneigd zijn iets te
zeggen
Groot stuk aangeleerd
welke: boos, bang, verdrietig, …
uit: gedragscomponent
Niet overweldigd te raken: dat je niet plots te veel gereguleerd bent (bv: niet aanvoelen alsof
iemand overleden is)
3
, 2022-2023 Concepten klinisch redeneren Danielle Speybrouck
Intensiteit van emoties
Verschillen afhankelijk:
- Sociale context
- Gevoel (kan een fel punt maken dat je ontploft, maar het kan ook traag gaan en minder
intens zijn)
Bij cliënten kijken hoe een gevoel loopt en of dit iets is die opeens opkomt (2) of geleidelijk aan
opkomt en wat blijft hangen. Je kan het hen laten tekenen of laten vertellen hoe het nu met het
gevoel zit.
Regulatie:
- Bewust/gecontroleerd of onbewust/automatisch
o Automatisch: stijging cortisol
- Intern of extern
o Intern: zoeken bij jezelf, zelf reguleren
o Extern: zoeken bij iemand buiten jezelf waar je steun kan bij zoeken of die je kan
troosten/geruststellen indien het niet lukt bij jezelf
- Intrinsiek of extrinsiek
- Adaptief of maladaptief (afhankelijk van context)
Verhoging of verlaging van - of + emoties:
Balans tussen Behavioral Activation System en Behavioral Inhibition System (BIS/BAS model van
Gray)
Hoge BIS/ lage BAS = angstig, depressief (avoidance gerelateerd gedrag)
è cf parasympathisch systeem (rem)
Lage BIS/ hoge BAS = driftbuien, impulsief (approach gerelateerd gedrag)
è cf sympathisch systeem (gas)
4
