Hoofdstuk 1: wat is wetenschap?
Wat is wetenschap
Science is afgeleid van het Latijnse woord “Scientia” wat staat voor kennis
Maar het opbouwen van kennis is geen wetenschap!
Definitie wetenschap:
Wetenschap is een systematisch gebeuren waarbij er kennis wordt opgebouwd en wordt georganiseerd
onder de vorm van testbare verklaringen en voorspellingen
Kennis opbouwen via wetenschappelijke methodes
Testbare hypotheses
Gecontroleerde experimenten
Wetenschappelijke communicatie
Kennis organiseren
adhv tabellen, databanken, wetenschappelijke literatuur
Enkele voorbeelden
Tabel van Mendeleev (1869)
Classificatie en nomenclatuur van organismen (Linneaus, 1735)
http://tolweb.org/tree/
Classificatie van enzymen (IUBMB, 1961)
Chemische stoffen (Merck Index, 1889; PubChem, 2004)
Wetenschappelijke literatuur
Pubmed: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
Annotatie van genen in het menselijk genoom
https://www.gencodegenes.org/human/
Kankerdata in cBioportal: https://www.cbioportal.org/
Evolutieleer
Evolutionair gezien
Darwin heeft de evolutietheorie ontwikkeld zonder de kennis van het bestaan van genen en eiwitten en
moleculen en nog geen enkel moleculair experiment heeft zijn theorie tegengesproken
(manier van het onderzoek = verzamelen, waarnemen, interpreteren)
o De mens is een zoogdier, is maar recent dominant aanwezig
De mens heeft nu grote impact op zijn omgeving
En dat beïnvloedt onderzoek
o Oude systemen nodig voor overleving zijn nog steeds aanwezig
dit vergemakkelijkt onderzoek, we kunnen deze informatie gebruiken
o Metabolisme – van voeding tot energie, DNA-verdubbeling (DNA dezelfde 4 basen), Gekoppeld aan celdeling,
Overschrijving (RNA dezelfde 4 basen), Vertaling (eiwitten dezelfde 20 aminozuren)
o Communicatie tussen cellen is jonger (meer-celligen)
o Sociaal gedrag is oud en ouder dan het ontstaan van de mens (zoogdieren)
- deels genetisch bepaald deels aangeleerd
o Evolutief gezien is de periode van 300.000 VC tot 1900 NC
meer bepalend voor de mens dan de laatste 100 jaar
,Wetenschapsgroeperingen
De natuurwetenschappen β
o Wiskunde, fysica, scheikunde, biologie, geografie, geologie, …
enkel wiskunde is exact
De cultuurwetenschappen onderverdeelt in de gedragswetenschappen γ en de geesteswetenschappen α
o Sociologie, psychologie, criminologie, pedagogie, economie, recht
o Archeologie, taalkunde, letterkunde, archeologie, filosofie
De biomedische wetenschappen is een stem opleiding, een opleiding tussen β en γ
o natuurwetenschap (fysica, wiskunde en chemie) maar het heeft ook grote raakvlakken met de
sociale wetenschappen (psychologie, sociologie, criminologie en economie)
Raakvlakken en crossovers bv sociologie zit in statistiek, kruisbestuiving verschillende wetenschapsdomeinen nodig
impact van de wetenschap
motor van industriële evolutie
(de gloeilamp, de stoommachine van watt)
motor van geneeskunde
(pasteuriseren, wetten van Mendel (genetica), de ontwikkeling van vaccins, antibiotica)
digitale revolutie
(de communicatie is veranderd tegenover 20 jaar geleden)
Maar weinig wetenschappelijke ontwikkelingen zijn direct commercialiseerbaar
en ook niet alle wetenschappelijke ontdekkingen zijn goed
Denk maar aan zenuwgassen, de atoombom
,relatie tussen maatschappij en wetenschap: moraal aspect
De wetenschap botst soms op ethische of morele grenzen
(de commerciële factor speelt van groot belang bijvoorbeeld het al dan niet gebruiken van een patent op
het covid-19 vaccin)
Soms kan wetenschap dus heel snel gaan
Dit komt omdat er voor sommige onderzoeken tijd en geld voor wordt vrijgemaakt
bv bij corona heel snel medicijn op de markt maar voor ebola gaat de Westerse regering nooit zo veel
tijd en geld in steken
GGO’s
het klonen voor therapeutisch gebruik of desingerbaby’s
Internationale context BMW
Iedereen gebruikt dezelfde wetenschappelijke methode
gebaseerd op westerse empirisme en Arabische/ Hellenistische wiskunde
De noden op verschillende plaatsten zijn verschillend per plaats, op bepaalde plaatsen hebben ze meer
nood aan een medicijn dan op een andere plaats.
o In Afrika zijn er bijvoorbeeld tropische ziekten, in de Amish populatie vindt men vaak nemaline
myopathie terug
De omgevingsfactoren kunnen ook invloed hebben op het ontstaan van doden of ziekten
o De laatste gerapporteerde dodelijke adderbeet in de BENELUX was in 1946 in tegenstelling tot India
waar er 35 000-50 000 doden vallen per jaar
De wetenschap evolueert
door dat er steeds meer vermarkting en translationeel onderzoek wordt gedaan
-> de moderne wetenschapper heeft oog voor toepassingen maar de fundamentele wetenschap blijft nodig,
wetenschap blijft waarneming gebleven en moet niet altijd toepasbaar te zijn
(bv: het verband waarnemen dat er bij homoseksuelen meer necrofilie dan bij heteroseksuelen)
Onderzoekerstypes evolueren
Multidisciplinair Specialist
i. Sir Isaac Newton 1642 – 1726 Engelse natuurkundige,
wiskundige, astronoom, natuurfilosoof, alchemist, officieel
muntmeester en theoloog 7 hoofdkleuren
ii. Jean-Paul Marat 1743 – 1793 Franse arts, natuurkundige,
sociaal filosoof, journalist en politicus 3 hoofdkleuren
iii. Rudolf Ludwig Carl Virchow 1821 – 1902 Duitse arts,
antropoloog, etnoloog en politicus
iv. James Dewey Watson 1928 Amerikaanse moleculair bioloog
v. Jean-Jacques Cassiman 1943 – 2022 Belgische professor in de menselijke genetica
, Specialisme is een (opgedrongen) keuze van de onderzoeker,
tegenwoordig vaak early career: vroeg in je carrière wordt beslist in wat je je gaat specialiseren
Wetenschappelijke taal evolueert
Nood aan gemeenschappelijke taal
Spreken we over huismuis, house mouse, hausmaus, souris domestique, ratón doméstico, домовая
мышь (domovaya myshʹ), 家のネズミ, (Ie no nezumi), ( فأر المنزلfar almanzil)
of over
Mus musculus
Spreken we over:
Water, water, wasser, eau, agua, вода (voda), 水 (mizu), ( ماءma‘)
Of over
H2O
Nood aan nieuwe termen als iets nieuws wordt ontdekt
Celdood vernoemd door Hippocrates
Twee verschillende vormen beschreven door Virchow als necrobiosis en necrosis
Necrosis gedefinieerd eind 19de eeuw door William Coley
Necrobiosis hernoemd als apoptose door Kerr in 1972
Nieuwe vorm van celdood: necroptosis, in 2005
Taal van de wetenschap
Engels is dominant maar invloed Grieks en Latijn nog steeds merkbaar
(naamgeving in Latijn)
Wisselwerking tussen wetenschap en maatschappij
Onderzoek draagt bij tot maatschappelijke vooruitgang
Mensen leven nu langer gezond
Je kan social media gebruiken
Je kan op reis gaan naar de andere kant van de wereld (en jullie misschien naar Mars)
De maatschappij beïnvloedt onderzoek via
Externe factoren
Interne factoren
Intersubjectiviteit
Wat is wetenschap
Science is afgeleid van het Latijnse woord “Scientia” wat staat voor kennis
Maar het opbouwen van kennis is geen wetenschap!
Definitie wetenschap:
Wetenschap is een systematisch gebeuren waarbij er kennis wordt opgebouwd en wordt georganiseerd
onder de vorm van testbare verklaringen en voorspellingen
Kennis opbouwen via wetenschappelijke methodes
Testbare hypotheses
Gecontroleerde experimenten
Wetenschappelijke communicatie
Kennis organiseren
adhv tabellen, databanken, wetenschappelijke literatuur
Enkele voorbeelden
Tabel van Mendeleev (1869)
Classificatie en nomenclatuur van organismen (Linneaus, 1735)
http://tolweb.org/tree/
Classificatie van enzymen (IUBMB, 1961)
Chemische stoffen (Merck Index, 1889; PubChem, 2004)
Wetenschappelijke literatuur
Pubmed: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
Annotatie van genen in het menselijk genoom
https://www.gencodegenes.org/human/
Kankerdata in cBioportal: https://www.cbioportal.org/
Evolutieleer
Evolutionair gezien
Darwin heeft de evolutietheorie ontwikkeld zonder de kennis van het bestaan van genen en eiwitten en
moleculen en nog geen enkel moleculair experiment heeft zijn theorie tegengesproken
(manier van het onderzoek = verzamelen, waarnemen, interpreteren)
o De mens is een zoogdier, is maar recent dominant aanwezig
De mens heeft nu grote impact op zijn omgeving
En dat beïnvloedt onderzoek
o Oude systemen nodig voor overleving zijn nog steeds aanwezig
dit vergemakkelijkt onderzoek, we kunnen deze informatie gebruiken
o Metabolisme – van voeding tot energie, DNA-verdubbeling (DNA dezelfde 4 basen), Gekoppeld aan celdeling,
Overschrijving (RNA dezelfde 4 basen), Vertaling (eiwitten dezelfde 20 aminozuren)
o Communicatie tussen cellen is jonger (meer-celligen)
o Sociaal gedrag is oud en ouder dan het ontstaan van de mens (zoogdieren)
- deels genetisch bepaald deels aangeleerd
o Evolutief gezien is de periode van 300.000 VC tot 1900 NC
meer bepalend voor de mens dan de laatste 100 jaar
,Wetenschapsgroeperingen
De natuurwetenschappen β
o Wiskunde, fysica, scheikunde, biologie, geografie, geologie, …
enkel wiskunde is exact
De cultuurwetenschappen onderverdeelt in de gedragswetenschappen γ en de geesteswetenschappen α
o Sociologie, psychologie, criminologie, pedagogie, economie, recht
o Archeologie, taalkunde, letterkunde, archeologie, filosofie
De biomedische wetenschappen is een stem opleiding, een opleiding tussen β en γ
o natuurwetenschap (fysica, wiskunde en chemie) maar het heeft ook grote raakvlakken met de
sociale wetenschappen (psychologie, sociologie, criminologie en economie)
Raakvlakken en crossovers bv sociologie zit in statistiek, kruisbestuiving verschillende wetenschapsdomeinen nodig
impact van de wetenschap
motor van industriële evolutie
(de gloeilamp, de stoommachine van watt)
motor van geneeskunde
(pasteuriseren, wetten van Mendel (genetica), de ontwikkeling van vaccins, antibiotica)
digitale revolutie
(de communicatie is veranderd tegenover 20 jaar geleden)
Maar weinig wetenschappelijke ontwikkelingen zijn direct commercialiseerbaar
en ook niet alle wetenschappelijke ontdekkingen zijn goed
Denk maar aan zenuwgassen, de atoombom
,relatie tussen maatschappij en wetenschap: moraal aspect
De wetenschap botst soms op ethische of morele grenzen
(de commerciële factor speelt van groot belang bijvoorbeeld het al dan niet gebruiken van een patent op
het covid-19 vaccin)
Soms kan wetenschap dus heel snel gaan
Dit komt omdat er voor sommige onderzoeken tijd en geld voor wordt vrijgemaakt
bv bij corona heel snel medicijn op de markt maar voor ebola gaat de Westerse regering nooit zo veel
tijd en geld in steken
GGO’s
het klonen voor therapeutisch gebruik of desingerbaby’s
Internationale context BMW
Iedereen gebruikt dezelfde wetenschappelijke methode
gebaseerd op westerse empirisme en Arabische/ Hellenistische wiskunde
De noden op verschillende plaatsten zijn verschillend per plaats, op bepaalde plaatsen hebben ze meer
nood aan een medicijn dan op een andere plaats.
o In Afrika zijn er bijvoorbeeld tropische ziekten, in de Amish populatie vindt men vaak nemaline
myopathie terug
De omgevingsfactoren kunnen ook invloed hebben op het ontstaan van doden of ziekten
o De laatste gerapporteerde dodelijke adderbeet in de BENELUX was in 1946 in tegenstelling tot India
waar er 35 000-50 000 doden vallen per jaar
De wetenschap evolueert
door dat er steeds meer vermarkting en translationeel onderzoek wordt gedaan
-> de moderne wetenschapper heeft oog voor toepassingen maar de fundamentele wetenschap blijft nodig,
wetenschap blijft waarneming gebleven en moet niet altijd toepasbaar te zijn
(bv: het verband waarnemen dat er bij homoseksuelen meer necrofilie dan bij heteroseksuelen)
Onderzoekerstypes evolueren
Multidisciplinair Specialist
i. Sir Isaac Newton 1642 – 1726 Engelse natuurkundige,
wiskundige, astronoom, natuurfilosoof, alchemist, officieel
muntmeester en theoloog 7 hoofdkleuren
ii. Jean-Paul Marat 1743 – 1793 Franse arts, natuurkundige,
sociaal filosoof, journalist en politicus 3 hoofdkleuren
iii. Rudolf Ludwig Carl Virchow 1821 – 1902 Duitse arts,
antropoloog, etnoloog en politicus
iv. James Dewey Watson 1928 Amerikaanse moleculair bioloog
v. Jean-Jacques Cassiman 1943 – 2022 Belgische professor in de menselijke genetica
, Specialisme is een (opgedrongen) keuze van de onderzoeker,
tegenwoordig vaak early career: vroeg in je carrière wordt beslist in wat je je gaat specialiseren
Wetenschappelijke taal evolueert
Nood aan gemeenschappelijke taal
Spreken we over huismuis, house mouse, hausmaus, souris domestique, ratón doméstico, домовая
мышь (domovaya myshʹ), 家のネズミ, (Ie no nezumi), ( فأر المنزلfar almanzil)
of over
Mus musculus
Spreken we over:
Water, water, wasser, eau, agua, вода (voda), 水 (mizu), ( ماءma‘)
Of over
H2O
Nood aan nieuwe termen als iets nieuws wordt ontdekt
Celdood vernoemd door Hippocrates
Twee verschillende vormen beschreven door Virchow als necrobiosis en necrosis
Necrosis gedefinieerd eind 19de eeuw door William Coley
Necrobiosis hernoemd als apoptose door Kerr in 1972
Nieuwe vorm van celdood: necroptosis, in 2005
Taal van de wetenschap
Engels is dominant maar invloed Grieks en Latijn nog steeds merkbaar
(naamgeving in Latijn)
Wisselwerking tussen wetenschap en maatschappij
Onderzoek draagt bij tot maatschappelijke vooruitgang
Mensen leven nu langer gezond
Je kan social media gebruiken
Je kan op reis gaan naar de andere kant van de wereld (en jullie misschien naar Mars)
De maatschappij beïnvloedt onderzoek via
Externe factoren
Interne factoren
Intersubjectiviteit
