HOOFSTUK 1: HET BROZE BONDGENOOTSCHAP TUSSEN
DE GROTE 3 VALT UIT ELKAAR
OP WEG NAAR DE KOUDE OORLOG IN 6 TOPONTMOETINGEN
Grote 3: VK, VS, Sovjet Unie
Waarom beginnen bij WOII
- Radicale transformatie van de wereldorde als gevolg van WOII
o Ontstaan bondgenootschap en eerste tekenen van breuken in het
bondgenootschap = aanloop naar Koude Oorlog
- Overstijgen van West-Europees perspectief op WOII
o Focus op ontwikkelingen in Centraal- en Oost-Europa o.a. sterk
hertekende grenzen
o Focus op ontwikkelingen in Stille Zuidzee (de ‘Pacific War’)
ONTSTAAN BONDGENOOTSCHAP TUSSEN DE ‘GROTE 3’
- 22.06.1941: operatie Barbarossa
o Duitsland valt SU binnen langs 3 fronten tegelijkertijd
o Schending Molotov-Ribbentrop pact (Augustus 1939)
o Groot verrrassingseffect brengt grote 3 dichter bij elkaar
o Wie zijn de grote 3:
Stalin
Churchill
Roosevelt
o SU ≠ RUSLAND!!, SU bestond uit veel meer landen (Sattelietstaten
zoals Moldavië)
- Operatie Barbarossa was verassing qua:
o Timing (voor Stalin)
o Locatie (voor Stalin)
o Gevolg (voor Hitler)
- Kaart
o Oranje = gebieden waar zeer intens is
gevochten
TOP VAN CASABLANCA (JANUARI 1943)
- De Gaulle aanwezig onder dwang van Roosevelt
- Wie aanwezig: FDR, Churchill en hun militaire top
- Stalin Niet: boos omwille van uitblijven opening 2 e front + slag om
Stalingrad volop aan de gang
- Slag om Stalingrad => keerpunt WOII, symbolisch zeer belangrijk
- Initiatiefnemer: roosevelt
1
, - Agenda: bespreking van volgende stappen na verdrijven Duitsland uit
Noord-Afrika
- Welke afspraken?
o Akkoord over offensief in Italië: toegave van FDR aan Churchill
o Eis voor onvoorwaardelijke overgave van asmogendheden:
concept van FDR => essentie: wegnemen elke vorm van een kiem
om terug een oorlog op de starten + ook belangrijk signaal aan SU:
vrees voor aparte regeling met de Duitsers (geen onderhandelingen
of compromissen)
- FDR regisseert, had het in handen
- Top kwam als volledige verrassing, was geheim gehouden voor wereldpers
Reacties casablanca top
- Internationale verbazing: top + reis in grootste geheim => zeer sterke
profilering van FDR en VS als nieuwe wereldmacht
- Stalin ziet afspraken als gericht tegen SU
- De Gaulle voelt zich vernederd door FDR, hij beschouwde Casablanca als
Frans territorium
- Snel onstaan van onduidelijkheid betekenis onvoorwaardelijke overgave na
verslaan van facistische regime Mussolini
Betekenis Casablanca top
“Hoe dan ook kon het niemand ontgaan hoe symbolisch de bijeenkomst was: de
leiders van de 2 belangrijkste westerse democratieën, die bijeenkwamen met hun
chefs van staven op het nog gehavende slachtveld in een vreemd land om de
verdere strategie en militaire operaties te beramen tegen het Duitsland van
Hitler, het Italië van Mussolini en het Japan van Hirohito.
Er zouden zich stellig problemen voordoen, vooral van politieke aard - maar de
nieuwe, dominante rol van de VS was onmiskenbaar.”
HET ATLANTISCHE CHARTER/HET ATLANTISCH HANDVEST
- Opgesteld en ondertekend door FDR en Churchill (aug 1941)
- 8 principes die de wereld na de overwinning op de nazi-Duitsland moesten
sturen: o.a.
o VS en VK geen territoriale expansie
o Afbouwen van beperkingen op vrije handel
o Oprichten vereniging van alle naties
o Erkenning zelfbeschikkingsrecht alle naties
=> eerste blauwdruk op weg naar realisatie van “Great Design” FDR voor
naoorlogse wereldorde
SLAG OM STALINGRAD (AUG ’42 - FEB ’43)
- Foto: toont hoe verregaand de vernieling van Stalingrad was
- Zeer belangrijk
2
, - Meest gewelddadige, gruwelijkste slag van moderne oorlogen
(Rattenkrieg, omdat telkens wanneer de Duitsers dachten dat ze
gewonnen waren doken SU overal op)
- Nederlaag Nazi Duitsland
- Strategisch doel: Oliewinning Kaspische zee
- Symbolisch belang
o Voor alle ellende en totale vernieling van WOII
o Keerpunt: groeiend besef nazi-duitsland niet ononverwinnelijk
o Vanuit Sovjet-/Russisch perspectief: symbool voor cruciale rol van
SU in verslaan van nazi-Duitsland
o WOII in huidig Rusland heet slag om vaderland ofzoiets (zeer
partiotistisch)
o Tot op vandaag verheerlijking van heldenmoed in Rusland
- Standbeeld: Moeder Rusland roept in Volgograd (vroeger Stalingrad)
WO2 in de Sovjet unie = de grote vaderlands oorlog
- WO II = cruciale periode in sovjet/russische collectieve geheugen => 27
mio doden
- Grote vaderlandsoorlog
- Beleg van leningrad (huidige sint-petersburg) duurde 2,5 jaar
- 1 van de speerpunten in de nieuwe cultus van de Grote Vaderlandse
Oorlog
- Realiteit vs. Mythe: de Sovjetbevloking had eigenlijk 2 oorlogen in 1
o Terreur eigen stalinregime
o Strijd tegen Hitler regime
DE CAÏROCONFERENTIE (NOV 1943)
- Wie? Churchill, Roosevelt, Tsjang Kai-sjek (vertegenwoordiger
nationalistisch China)
o Zonder Stalin => laat ook molotov niet afreizen omwille van vrees
reactie Japan, Japan en Sovjet unie hebben niet aanvals verdrag,
Stalin zou Japan kunnen boos maken wanneer hij aan tafel zou zitten
met China
- Context: net voor Teheranconferentie
- Afspraken:
o Van Japan onvoorwaardelijke overgave eisen
o Japan moet na nederlaag alles sinds 1894 veroverde gebieden
teruggeven (Korea, Mantsjoerije, Formosa)
o Schriftelijke belofte Tsjang Kai-Tsjek om te blijven vechten tegen
Japan => China heeft op dit interne strijd met Japan, maar is zeer
zwaar
Belang conferentie:
- Nationalistisch China wordt op gelijke voet als 1 van grootmachten erkend
- Vrouw op foto => echtgenote Tsjang Kai-sjek, tolk, belangrijke rol tijdens
conferentie, eerste Chinese die Amerikaanse congres toespreekt
- Afspraken pacific War worden zonder Stalin gemaakt
3
, !! DE TOP VAN TEHERAN (EIND NOV/BEGIN DEC 1943)
- Initiatief van FDR: waarom?
o Stalin gerustellen en overtuigen dat er geen anti-SU front is
o Uitblijven van beloofde 2e front in Frankrijk
o Amerikaanse nood aan Sovjet-engagement in Japan, Roosevelt wilt
Japan proberen stoppen
o Roosevelt had grote plan om nieuw internationaal orgaan te creëren
(VN van vandaag); organisatie zou 4 supermachten hebben die de
politie van de wereld zouden worden, deze landen bepalen dus de
wereldorde
- Grote 3 ontmoeten elkaar voor de eerste keer
Afspraken
- FDR en Churchill stemmen in met:
o Baltische staten bij SU
o Nadruk op 2e front in Normandië voor Stalin
o Bessarabië + Königsberg bij SU
- Stalin stemt in met:
o Idee van VN en 4 politiemannen
o Onafhankelijkheid Finland (na winteroorlog groot deel Finland door
Sovjets bezet)
Finlandisering = ze mochten een onafhankelijke soevereine
staat zijn, maar in zake buitenland beleid neutraal opstellen
tijdens koude oorlog
o Tsang Kai-Sjek als leider van China, relatie tussen China en Stalin
slecht
o China krijgt controle over noordelijke deel van Indochina
o VS neemt voortrekkersrol in politieke regeling Pacific War
- Churchill aanvaardt
o Nationalistisch China als 1 van de 4 politiemannen, Churchill ziet
China als concurrent van VK voor Brits koloniaal imperium in Azië
=> hertekende grenzen in Oost-Europa met blijvende gevolgen tot op de dag van
vandaag
Toenemende dynamiek zichtbaar in de onderhandelingen
- VK niet meer wereldmacht die het ooit was
- WO2 levert 2 nieuwe grootmachten
o VS
o SU
KÖNIGSBERG WORDT KALININGRAD: EEN RUSSISCHE EXCLAVE IN DE EU
- Omsloten door landen die tot EU behoren
- Hele bevolkingsgroepen verhuizen
- Kasteel is nooit in gebruik geweest, nooit afgeraakt => wegzinkende
robot, in 2005 make-over gekregen langs buiten en langs binnen niets
verandert => paar jaar geleden beslist om af te breken
4
DE GROTE 3 VALT UIT ELKAAR
OP WEG NAAR DE KOUDE OORLOG IN 6 TOPONTMOETINGEN
Grote 3: VK, VS, Sovjet Unie
Waarom beginnen bij WOII
- Radicale transformatie van de wereldorde als gevolg van WOII
o Ontstaan bondgenootschap en eerste tekenen van breuken in het
bondgenootschap = aanloop naar Koude Oorlog
- Overstijgen van West-Europees perspectief op WOII
o Focus op ontwikkelingen in Centraal- en Oost-Europa o.a. sterk
hertekende grenzen
o Focus op ontwikkelingen in Stille Zuidzee (de ‘Pacific War’)
ONTSTAAN BONDGENOOTSCHAP TUSSEN DE ‘GROTE 3’
- 22.06.1941: operatie Barbarossa
o Duitsland valt SU binnen langs 3 fronten tegelijkertijd
o Schending Molotov-Ribbentrop pact (Augustus 1939)
o Groot verrrassingseffect brengt grote 3 dichter bij elkaar
o Wie zijn de grote 3:
Stalin
Churchill
Roosevelt
o SU ≠ RUSLAND!!, SU bestond uit veel meer landen (Sattelietstaten
zoals Moldavië)
- Operatie Barbarossa was verassing qua:
o Timing (voor Stalin)
o Locatie (voor Stalin)
o Gevolg (voor Hitler)
- Kaart
o Oranje = gebieden waar zeer intens is
gevochten
TOP VAN CASABLANCA (JANUARI 1943)
- De Gaulle aanwezig onder dwang van Roosevelt
- Wie aanwezig: FDR, Churchill en hun militaire top
- Stalin Niet: boos omwille van uitblijven opening 2 e front + slag om
Stalingrad volop aan de gang
- Slag om Stalingrad => keerpunt WOII, symbolisch zeer belangrijk
- Initiatiefnemer: roosevelt
1
, - Agenda: bespreking van volgende stappen na verdrijven Duitsland uit
Noord-Afrika
- Welke afspraken?
o Akkoord over offensief in Italië: toegave van FDR aan Churchill
o Eis voor onvoorwaardelijke overgave van asmogendheden:
concept van FDR => essentie: wegnemen elke vorm van een kiem
om terug een oorlog op de starten + ook belangrijk signaal aan SU:
vrees voor aparte regeling met de Duitsers (geen onderhandelingen
of compromissen)
- FDR regisseert, had het in handen
- Top kwam als volledige verrassing, was geheim gehouden voor wereldpers
Reacties casablanca top
- Internationale verbazing: top + reis in grootste geheim => zeer sterke
profilering van FDR en VS als nieuwe wereldmacht
- Stalin ziet afspraken als gericht tegen SU
- De Gaulle voelt zich vernederd door FDR, hij beschouwde Casablanca als
Frans territorium
- Snel onstaan van onduidelijkheid betekenis onvoorwaardelijke overgave na
verslaan van facistische regime Mussolini
Betekenis Casablanca top
“Hoe dan ook kon het niemand ontgaan hoe symbolisch de bijeenkomst was: de
leiders van de 2 belangrijkste westerse democratieën, die bijeenkwamen met hun
chefs van staven op het nog gehavende slachtveld in een vreemd land om de
verdere strategie en militaire operaties te beramen tegen het Duitsland van
Hitler, het Italië van Mussolini en het Japan van Hirohito.
Er zouden zich stellig problemen voordoen, vooral van politieke aard - maar de
nieuwe, dominante rol van de VS was onmiskenbaar.”
HET ATLANTISCHE CHARTER/HET ATLANTISCH HANDVEST
- Opgesteld en ondertekend door FDR en Churchill (aug 1941)
- 8 principes die de wereld na de overwinning op de nazi-Duitsland moesten
sturen: o.a.
o VS en VK geen territoriale expansie
o Afbouwen van beperkingen op vrije handel
o Oprichten vereniging van alle naties
o Erkenning zelfbeschikkingsrecht alle naties
=> eerste blauwdruk op weg naar realisatie van “Great Design” FDR voor
naoorlogse wereldorde
SLAG OM STALINGRAD (AUG ’42 - FEB ’43)
- Foto: toont hoe verregaand de vernieling van Stalingrad was
- Zeer belangrijk
2
, - Meest gewelddadige, gruwelijkste slag van moderne oorlogen
(Rattenkrieg, omdat telkens wanneer de Duitsers dachten dat ze
gewonnen waren doken SU overal op)
- Nederlaag Nazi Duitsland
- Strategisch doel: Oliewinning Kaspische zee
- Symbolisch belang
o Voor alle ellende en totale vernieling van WOII
o Keerpunt: groeiend besef nazi-duitsland niet ononverwinnelijk
o Vanuit Sovjet-/Russisch perspectief: symbool voor cruciale rol van
SU in verslaan van nazi-Duitsland
o WOII in huidig Rusland heet slag om vaderland ofzoiets (zeer
partiotistisch)
o Tot op vandaag verheerlijking van heldenmoed in Rusland
- Standbeeld: Moeder Rusland roept in Volgograd (vroeger Stalingrad)
WO2 in de Sovjet unie = de grote vaderlands oorlog
- WO II = cruciale periode in sovjet/russische collectieve geheugen => 27
mio doden
- Grote vaderlandsoorlog
- Beleg van leningrad (huidige sint-petersburg) duurde 2,5 jaar
- 1 van de speerpunten in de nieuwe cultus van de Grote Vaderlandse
Oorlog
- Realiteit vs. Mythe: de Sovjetbevloking had eigenlijk 2 oorlogen in 1
o Terreur eigen stalinregime
o Strijd tegen Hitler regime
DE CAÏROCONFERENTIE (NOV 1943)
- Wie? Churchill, Roosevelt, Tsjang Kai-sjek (vertegenwoordiger
nationalistisch China)
o Zonder Stalin => laat ook molotov niet afreizen omwille van vrees
reactie Japan, Japan en Sovjet unie hebben niet aanvals verdrag,
Stalin zou Japan kunnen boos maken wanneer hij aan tafel zou zitten
met China
- Context: net voor Teheranconferentie
- Afspraken:
o Van Japan onvoorwaardelijke overgave eisen
o Japan moet na nederlaag alles sinds 1894 veroverde gebieden
teruggeven (Korea, Mantsjoerije, Formosa)
o Schriftelijke belofte Tsjang Kai-Tsjek om te blijven vechten tegen
Japan => China heeft op dit interne strijd met Japan, maar is zeer
zwaar
Belang conferentie:
- Nationalistisch China wordt op gelijke voet als 1 van grootmachten erkend
- Vrouw op foto => echtgenote Tsjang Kai-sjek, tolk, belangrijke rol tijdens
conferentie, eerste Chinese die Amerikaanse congres toespreekt
- Afspraken pacific War worden zonder Stalin gemaakt
3
, !! DE TOP VAN TEHERAN (EIND NOV/BEGIN DEC 1943)
- Initiatief van FDR: waarom?
o Stalin gerustellen en overtuigen dat er geen anti-SU front is
o Uitblijven van beloofde 2e front in Frankrijk
o Amerikaanse nood aan Sovjet-engagement in Japan, Roosevelt wilt
Japan proberen stoppen
o Roosevelt had grote plan om nieuw internationaal orgaan te creëren
(VN van vandaag); organisatie zou 4 supermachten hebben die de
politie van de wereld zouden worden, deze landen bepalen dus de
wereldorde
- Grote 3 ontmoeten elkaar voor de eerste keer
Afspraken
- FDR en Churchill stemmen in met:
o Baltische staten bij SU
o Nadruk op 2e front in Normandië voor Stalin
o Bessarabië + Königsberg bij SU
- Stalin stemt in met:
o Idee van VN en 4 politiemannen
o Onafhankelijkheid Finland (na winteroorlog groot deel Finland door
Sovjets bezet)
Finlandisering = ze mochten een onafhankelijke soevereine
staat zijn, maar in zake buitenland beleid neutraal opstellen
tijdens koude oorlog
o Tsang Kai-Sjek als leider van China, relatie tussen China en Stalin
slecht
o China krijgt controle over noordelijke deel van Indochina
o VS neemt voortrekkersrol in politieke regeling Pacific War
- Churchill aanvaardt
o Nationalistisch China als 1 van de 4 politiemannen, Churchill ziet
China als concurrent van VK voor Brits koloniaal imperium in Azië
=> hertekende grenzen in Oost-Europa met blijvende gevolgen tot op de dag van
vandaag
Toenemende dynamiek zichtbaar in de onderhandelingen
- VK niet meer wereldmacht die het ooit was
- WO2 levert 2 nieuwe grootmachten
o VS
o SU
KÖNIGSBERG WORDT KALININGRAD: EEN RUSSISCHE EXCLAVE IN DE EU
- Omsloten door landen die tot EU behoren
- Hele bevolkingsgroepen verhuizen
- Kasteel is nooit in gebruik geweest, nooit afgeraakt => wegzinkende
robot, in 2005 make-over gekregen langs buiten en langs binnen niets
verandert => paar jaar geleden beslist om af te breken
4
