Tijdvak 3: Tijd van Monniken en Ridders (500-1000) -> vroege middeleeuwen
Ka 9: Ontstaan en verspreiding van de islam
Ka 10: De vrijwel volledige vervanging in West-Europa van de agrarisch-urbane cultuur
door een zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid.
Ka 11: Het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur
Ka 12: De verspreiding van het christendom in geheel Europa
3.1 Hofstelsel en horigheid
De adel en de geestelijkheid behoorde tot de twee hoogste standen. De adel nam de taak als
bestuurders, krijgsheren en rechters op.
Vrije boeren: boeren met hun eigen bezit en land, maar hebben een militaire verplichting
Horigen: halfvrije boeren mochten hun eigen land hebben op het land van de heer. Ze
mochten de heer niet verlaten en moesten toestemming vragen als ze wilden trouwen.
Lijfeigenaren: mensen zonder bezit, werkte als knecht voor de heer
Het economische systeem uit de middeleeuwen noemen we een hofstelsel. Een
domein/hofstelsel bestond uit drie delen:
- Deel 1: het vroonhof, voor het gebruik van de heer zelf (werkplaats, muren, akkers)
- Deel 2: akkers voor halfvrije boeren
- Deel 3: ongerepte natuur, waar vee kon razen, waar hout en vruchten werden
geplukt
Handel in het Romeinse Rijk was verdwenen, dus het ging van een agrarisch-urbane
samenleving naar een agrarische samenleving. In de vroege middeleeuwen waren de
boeren dus autarkisch en er was ruilhandel.
Waarom viel het Romeinse Rijk uit elkaar?
1. Lokale edelen vechten over erfenissen en grondgebied. Ook waren er weinig
Romeinse soldaten over, wat ervoor zorgde dat er grote onveiligheid was.
Gevolg: het reizen werd bemoeilijkt, dus de handel kromp. De steden werden kleiner.
Handelscentra veranderde in regionale marktplaatsen, dus geld verdween.
2. Besturen werd lastig, door afname van de handel en de komst van het hofstelsel.
Gevolg: de koning zette mannen ontzag voor hem hadden. De koninkrijken waren nu
als een privébezit. De administratieve taken werden overgelaten aan de geestelijken.
Door opkomst van Germaanse en andere koninkrijken kwam er een opkomende
militarisering.
3.2 Europa wordt christelijk
Alleen in Italië was het christendom bekend. Germanen hadden hun eigen heidense goden.
Galliërs hadden hun eigen variant op het christelijke geloof: het arianisme. Steeds meer
mensen werden christelijk (syncretisme). Soms kwam dit door kerstening.
Voorbeeld van kerstening:
Na het weg vallen van het Romeinse bestuur vochten in Gallië volken om grondgebied. De
Franken hadden het meeste succes, omdat de Frankische machthebbers, door de kerstening
van Clovis, een verbond met de paus in Rome hadden. Voordelen:
, - Religieuze overweging
- Ervaren bisschoppen werden de bestuurders van de Franken
- Via de paus konden ze aanspraak maken op God
- Frankische machthebbers gaven militaire bescherming aan de kerk in Italië
Gevolg: Franken ontwikkelde zich tot machtigste volk in Noordwest-Europa
Kerstening in Nederland:
- Frankische koning Dagobert stichtte een kerk in Utrecht
- Monnik Willibrord uit Engeland wou Friese koning Radbod bekeren
- Vanuit Utrecht werd het christendom verspreid. De door Franken beschermde
christelijke leefgemeenschappen waren van groot belang bij de verspreiding van het
geloof. Ze zorgden voor veiligheid en missionarissen. Bonifatius volgde een opleiding.
Bonifatius werd vermoord door een groepje Friezen, tijdens zijn bekeringsmissie. De Friezen
vonden de missie een aantasting van hun eigen cultuur.
Kerkjes die werden gebouwd hadden een goed georganiseerde kerkelijke structuur nodig,
daarom had de kerk steun nodig van de wereldlijke Frankische macht.
Geestelijkheid nam toe. Je had twee soorten geestelijken:
Reguliere geestelijken, degene in kloosters
Monniken leefden in kloosters onder leiding van een abt. Ze leefden volgens kloosterregels.
Ook buiten het klooster moesten ze taken vervullen. De hogere klassen wilden een plekje in
de hemel verzekeren dus schonken ze veel land en lieten ze hun zoons en dochters intreden.
Kloosters kregen daarom een rol bij het beheer van domeinen en ontginnen van nieuwe
grond.
- Binnen het klooster: teksten overschrijven en het geven van onderwijs
- Buiten het klooster: werken als ziekenverzorgsters, zendelingswerk
Secundaire geestelijken, de gewone mensen
De secundaire geestelijken bestonden uit priesters. Zij gaven leiding aan de kerk en waren
verantwoordelijk voor de kerkelijke rituelen. De priesters moesten hiervoor speciaal worden
gewijd. Er was een hiërarchie:
- Op de laagste trede stonden de pastoors, zij zorgden op het niveau van de parochie
voor de gelovigen en gehoorzaamden de bisschop.
- Op de hoogste treden stond de paus. Ze zorgde samen met bisschoppen voor
stichting van kerken en nieuwe bisdommen.
3.3 het bestuur wordt feodaal
Het feodale stelsel is een manier van besturen waarbij leenheren gebieden uitlenen aan
leenmannen. Dit stelsel is gebaseerd op een persoonlijk contract. De leenman belooft zijn
heer een aantal diensten te verrichten in ruil voor bescherming en het lenen van een
grondgebied. Hierdoor waren de bovenste lagen van de samenleving met elkaar verbonden.
Piramide Frankische Rijk
Ka 9: Ontstaan en verspreiding van de islam
Ka 10: De vrijwel volledige vervanging in West-Europa van de agrarisch-urbane cultuur
door een zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid.
Ka 11: Het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur
Ka 12: De verspreiding van het christendom in geheel Europa
3.1 Hofstelsel en horigheid
De adel en de geestelijkheid behoorde tot de twee hoogste standen. De adel nam de taak als
bestuurders, krijgsheren en rechters op.
Vrije boeren: boeren met hun eigen bezit en land, maar hebben een militaire verplichting
Horigen: halfvrije boeren mochten hun eigen land hebben op het land van de heer. Ze
mochten de heer niet verlaten en moesten toestemming vragen als ze wilden trouwen.
Lijfeigenaren: mensen zonder bezit, werkte als knecht voor de heer
Het economische systeem uit de middeleeuwen noemen we een hofstelsel. Een
domein/hofstelsel bestond uit drie delen:
- Deel 1: het vroonhof, voor het gebruik van de heer zelf (werkplaats, muren, akkers)
- Deel 2: akkers voor halfvrije boeren
- Deel 3: ongerepte natuur, waar vee kon razen, waar hout en vruchten werden
geplukt
Handel in het Romeinse Rijk was verdwenen, dus het ging van een agrarisch-urbane
samenleving naar een agrarische samenleving. In de vroege middeleeuwen waren de
boeren dus autarkisch en er was ruilhandel.
Waarom viel het Romeinse Rijk uit elkaar?
1. Lokale edelen vechten over erfenissen en grondgebied. Ook waren er weinig
Romeinse soldaten over, wat ervoor zorgde dat er grote onveiligheid was.
Gevolg: het reizen werd bemoeilijkt, dus de handel kromp. De steden werden kleiner.
Handelscentra veranderde in regionale marktplaatsen, dus geld verdween.
2. Besturen werd lastig, door afname van de handel en de komst van het hofstelsel.
Gevolg: de koning zette mannen ontzag voor hem hadden. De koninkrijken waren nu
als een privébezit. De administratieve taken werden overgelaten aan de geestelijken.
Door opkomst van Germaanse en andere koninkrijken kwam er een opkomende
militarisering.
3.2 Europa wordt christelijk
Alleen in Italië was het christendom bekend. Germanen hadden hun eigen heidense goden.
Galliërs hadden hun eigen variant op het christelijke geloof: het arianisme. Steeds meer
mensen werden christelijk (syncretisme). Soms kwam dit door kerstening.
Voorbeeld van kerstening:
Na het weg vallen van het Romeinse bestuur vochten in Gallië volken om grondgebied. De
Franken hadden het meeste succes, omdat de Frankische machthebbers, door de kerstening
van Clovis, een verbond met de paus in Rome hadden. Voordelen:
, - Religieuze overweging
- Ervaren bisschoppen werden de bestuurders van de Franken
- Via de paus konden ze aanspraak maken op God
- Frankische machthebbers gaven militaire bescherming aan de kerk in Italië
Gevolg: Franken ontwikkelde zich tot machtigste volk in Noordwest-Europa
Kerstening in Nederland:
- Frankische koning Dagobert stichtte een kerk in Utrecht
- Monnik Willibrord uit Engeland wou Friese koning Radbod bekeren
- Vanuit Utrecht werd het christendom verspreid. De door Franken beschermde
christelijke leefgemeenschappen waren van groot belang bij de verspreiding van het
geloof. Ze zorgden voor veiligheid en missionarissen. Bonifatius volgde een opleiding.
Bonifatius werd vermoord door een groepje Friezen, tijdens zijn bekeringsmissie. De Friezen
vonden de missie een aantasting van hun eigen cultuur.
Kerkjes die werden gebouwd hadden een goed georganiseerde kerkelijke structuur nodig,
daarom had de kerk steun nodig van de wereldlijke Frankische macht.
Geestelijkheid nam toe. Je had twee soorten geestelijken:
Reguliere geestelijken, degene in kloosters
Monniken leefden in kloosters onder leiding van een abt. Ze leefden volgens kloosterregels.
Ook buiten het klooster moesten ze taken vervullen. De hogere klassen wilden een plekje in
de hemel verzekeren dus schonken ze veel land en lieten ze hun zoons en dochters intreden.
Kloosters kregen daarom een rol bij het beheer van domeinen en ontginnen van nieuwe
grond.
- Binnen het klooster: teksten overschrijven en het geven van onderwijs
- Buiten het klooster: werken als ziekenverzorgsters, zendelingswerk
Secundaire geestelijken, de gewone mensen
De secundaire geestelijken bestonden uit priesters. Zij gaven leiding aan de kerk en waren
verantwoordelijk voor de kerkelijke rituelen. De priesters moesten hiervoor speciaal worden
gewijd. Er was een hiërarchie:
- Op de laagste trede stonden de pastoors, zij zorgden op het niveau van de parochie
voor de gelovigen en gehoorzaamden de bisschop.
- Op de hoogste treden stond de paus. Ze zorgde samen met bisschoppen voor
stichting van kerken en nieuwe bisdommen.
3.3 het bestuur wordt feodaal
Het feodale stelsel is een manier van besturen waarbij leenheren gebieden uitlenen aan
leenmannen. Dit stelsel is gebaseerd op een persoonlijk contract. De leenman belooft zijn
heer een aantal diensten te verrichten in ruil voor bescherming en het lenen van een
grondgebied. Hierdoor waren de bovenste lagen van de samenleving met elkaar verbonden.
Piramide Frankische Rijk
