§11.2 Ideologie
Indeling van standpunten
Er zijn verschillende dimensies waarop standpunten te verdelen zijn:
- Links – rechts:
Klassiek gezien gaat dit over de vraag hoeveel de overheid zich moet bemoeien met
de economie.
- Progressief – conservatief:
Moraal en met name de vraag hoeveel vrijheid mensen hebben in ethische kwesties.
Progressief wordt gezien als “vooruit willen, verandering wensend’’ en Conservatief
als ‘’bijhoudend, terug naar ‘vroeger’’.
- Nationalisme – internationalisme:
Dit gaat over de rol van een land in de wereld, is het meer op het binnenland of op
het buitenland gericht.
- Materialisme – postmaterialisme:
Toont verschil tussen mensen die meer gericht zijn op tastbare zaken rondom
economie en defensie en andere die meer abstracte zaken als milieu en sociaal
onrecht bestrijden belangrijk vinden.
Een lastig punt is dat de dimensies ook vaak worden gekoppeld aan links en rechts. Links
wordt vaak gekoppeld aan progressief, internationalisme en postmaterialisme. Rechts wordt
vaak gekoppeld aan conservatief, nationalisme en materialisme. Dit is niet altijd zo.
Standpunten hangen samen
Bij een ideologie hangen standpunten samen oftewel bij elkaar passen. Verschillende
standpunten, links en rechts, horen niet in een ideologie.
Binnen de ideologie hangen standpunten over de maatschappij samen omdat er een geheel
van beginselen en denkbeelden aan ten grondslag ligt. Zo vinden socialistische en
sociaaldemocratische partijen gelijkheid een belangrijke waarde en zullen ze bij Prinsjesdag
dan ook eerder pleiten voor belastingverhoging dan liberale partijen. Die (liberale) partijen
vinden vrijheid belangrijker en daar past zo’n verhoging niet bij.
Communisme Socialisme Liberalisme Conservatisme Fascisme
Links Midden Rechts
Bij deze balk zie je twee extreme ideologieën. Namelijk communisme en fascisme. Deze zijn
extreem en dat betekenend dat ze gebruik willen maken van maatregelen die buiten de
wettelijke kaders vallen, soms zelfs geweld, om hun ideaal te bereiken. Communisme is
extreem-links en voor hun is gelijkheid het doel van hun strijd. Fascisme is extreem-rechts en
in hun ideale samenleving is er maar ruimte voor een cultuur.
Het socialisme staat links-midden omdat zij gelijkheid belangrijk vinden. Conservatieven
staan rechts-midden omdat zij waarde hechten aan tradities en eigen verantwoordelijkheid.
, Het liberalisme wordt in het midden geplaatst omdat in hun ideale samenleving er veel
vrijheid is van burgers.
Confessionalisme is een ideologie die haar beginselen en denkbeelden baseert op de bijbel.
Niet iedereen doet dit op dezelfde manier en daarom is het een ‘brede’ ideologie.
De drie ideologieën in het Nederlandse politieke landschap:
Socialisme/ sociaaldemocratie Liberalisme
Confessionalisme
Links Midden Rechts
Socialisme/sociaaldemocratie: gelijkwaardigheid en sterk/sturende rol van de
overheid om dit te kunnen realiseren
Liberalisme: individuele rechten en individuele vrijheden
Confessionalisme: christelijke waarden en harmonie en samenwerking
Soms hoort een politieke partij ook bij twee ideologieën, zoals d66 die zichzelf ‘sociaal-
liberaal’ noemt. Als een partij niet heel duidelijk bij een van deze partijen hoort hebben ze
kenmerken van conservatisme (PVV, FVD). Ook zijn er partijen die niet bij een van de
ideologie horen. Zij willen zich dan afzetten tegen de manier van politiek bedrijven. We
noemen dat protestpartijen zoals de piratenpartij. Of single issue parties: partijen die zich
vooral richten op een onderwerp zoals pensioenen.
Indeling van standpunten
Er zijn verschillende dimensies waarop standpunten te verdelen zijn:
- Links – rechts:
Klassiek gezien gaat dit over de vraag hoeveel de overheid zich moet bemoeien met
de economie.
- Progressief – conservatief:
Moraal en met name de vraag hoeveel vrijheid mensen hebben in ethische kwesties.
Progressief wordt gezien als “vooruit willen, verandering wensend’’ en Conservatief
als ‘’bijhoudend, terug naar ‘vroeger’’.
- Nationalisme – internationalisme:
Dit gaat over de rol van een land in de wereld, is het meer op het binnenland of op
het buitenland gericht.
- Materialisme – postmaterialisme:
Toont verschil tussen mensen die meer gericht zijn op tastbare zaken rondom
economie en defensie en andere die meer abstracte zaken als milieu en sociaal
onrecht bestrijden belangrijk vinden.
Een lastig punt is dat de dimensies ook vaak worden gekoppeld aan links en rechts. Links
wordt vaak gekoppeld aan progressief, internationalisme en postmaterialisme. Rechts wordt
vaak gekoppeld aan conservatief, nationalisme en materialisme. Dit is niet altijd zo.
Standpunten hangen samen
Bij een ideologie hangen standpunten samen oftewel bij elkaar passen. Verschillende
standpunten, links en rechts, horen niet in een ideologie.
Binnen de ideologie hangen standpunten over de maatschappij samen omdat er een geheel
van beginselen en denkbeelden aan ten grondslag ligt. Zo vinden socialistische en
sociaaldemocratische partijen gelijkheid een belangrijke waarde en zullen ze bij Prinsjesdag
dan ook eerder pleiten voor belastingverhoging dan liberale partijen. Die (liberale) partijen
vinden vrijheid belangrijker en daar past zo’n verhoging niet bij.
Communisme Socialisme Liberalisme Conservatisme Fascisme
Links Midden Rechts
Bij deze balk zie je twee extreme ideologieën. Namelijk communisme en fascisme. Deze zijn
extreem en dat betekenend dat ze gebruik willen maken van maatregelen die buiten de
wettelijke kaders vallen, soms zelfs geweld, om hun ideaal te bereiken. Communisme is
extreem-links en voor hun is gelijkheid het doel van hun strijd. Fascisme is extreem-rechts en
in hun ideale samenleving is er maar ruimte voor een cultuur.
Het socialisme staat links-midden omdat zij gelijkheid belangrijk vinden. Conservatieven
staan rechts-midden omdat zij waarde hechten aan tradities en eigen verantwoordelijkheid.
, Het liberalisme wordt in het midden geplaatst omdat in hun ideale samenleving er veel
vrijheid is van burgers.
Confessionalisme is een ideologie die haar beginselen en denkbeelden baseert op de bijbel.
Niet iedereen doet dit op dezelfde manier en daarom is het een ‘brede’ ideologie.
De drie ideologieën in het Nederlandse politieke landschap:
Socialisme/ sociaaldemocratie Liberalisme
Confessionalisme
Links Midden Rechts
Socialisme/sociaaldemocratie: gelijkwaardigheid en sterk/sturende rol van de
overheid om dit te kunnen realiseren
Liberalisme: individuele rechten en individuele vrijheden
Confessionalisme: christelijke waarden en harmonie en samenwerking
Soms hoort een politieke partij ook bij twee ideologieën, zoals d66 die zichzelf ‘sociaal-
liberaal’ noemt. Als een partij niet heel duidelijk bij een van deze partijen hoort hebben ze
kenmerken van conservatisme (PVV, FVD). Ook zijn er partijen die niet bij een van de
ideologie horen. Zij willen zich dan afzetten tegen de manier van politiek bedrijven. We
noemen dat protestpartijen zoals de piratenpartij. Of single issue parties: partijen die zich
vooral richten op een onderwerp zoals pensioenen.
