Sociale ongelijkheid
Inhoudsopgave
1 H1: Klasse, gender en etniciteit................................................................................................................... 4
1.1 Een aantal feiten over (inkomens) ongelijkheid.............................................................................................4
1.2 Wat is ongelijkheid? Een (voorlopige) defenitie.............................................................................................4
1.2.1 Sociologische visie..................................................................................................................................4
1.3 Sociale ongelijkheid als sociaal probleem......................................................................................................4
1.3.1 Sociaal probleem?..................................................................................................................................4
1.3.2 Armoede als sociaal probleem...............................................................................................................5
1.3.3 Eerste ‘Armoedeverlichting’...................................................................................................................5
1.3.4 Tweede ‘Armoedeverlichting’................................................................................................................6
1.3.5 Ongelijkheid als sociaal probleem vandaag............................................................................................7
1.3.6 Ongelijkheid als sociaal probleem construeren.....................................................................................8
2 H2: Klassieke sociologen over sociale ongelijkheid.......................................................................................9
2.1 Sociale stratificatie.........................................................................................................................................9
2.1.1 Sociologisch perspectief.........................................................................................................................9
2.1.2 Kenmerken van sociale stratificatie........................................................................................................9
2.1.3 Systemen van sociale stratificatie..........................................................................................................9
2.2 Klassieke sociologische theorieën van sociale stratificatie..........................................................................10
2.2.1 Karl Marx...............................................................................................................................................10
2.2.2 Max Weber...........................................................................................................................................13
2.2.3 Relatie tussen sociale klasse en status.................................................................................................13
2.2.4 William Du Bois.....................................................................................................................................15
2.2.5 Nancy Franser.......................................................................................................................................17
3 H3: Het meten van sociale klasse............................................................................................................... 19
3.1 Klassenschema’s: verschillende manieren om sociale klasse te meten.......................................................19
3.1.1 Sociale klasse meten.............................................................................................................................19
3.2 Theoretische of rationele klassenschema’s..................................................................................................20
Rationele klassenschema’s?..........................................................................................................................20
4 H4: Perspectieve op gender & genderongelijkheid.....................................................................................24
4.1 Genderongelijkheid......................................................................................................................................24
4.2 Gender..........................................................................................................................................................24
4.2.1 Genderbread person.............................................................................................................................24
4.3 Gender in klassieke sociologie......................................................................................................................25
4.3.1 Engels & Morgan (1884) The Origins of the Family, Private Property and the State...........................25
4.3.2 Geslachtrol- theorieën (jaren 50).........................................................................................................26
4.4 Hedendaagse structuralistische perspectieven op gender..........................................................................27
4.4.1 Sociale rol theorie.................................................................................................................................27
4.4.2 Relatief middelen perspectief..............................................................................................................27
4.4.3 Macro-level genderstratificatie dynamieken.......................................................................................28
4.5 Hedendaagse agency perspectieven op gender...........................................................................................28
4.5.1 Gender identiteit..................................................................................................................................28
4.5.2 Goffman (1977): The Arrangement of the Sexes..................................................................................29
4.5.3 West & Zimmerman (1987) Doing Gender...........................................................................................30
, 4.5.4 Butler (1990): Gender trouble..............................................................................................................31
4.6 Conclusie.......................................................................................................................................................31
5 H5: Sociale mobiliteit, welvaarstaat en sociaal burgerschap.......................................................................32
5.1 Sociale mobiliteit..........................................................................................................................................32
5.1.1 Politiek belang van sociale mobiliteit...................................................................................................33
5.2 mobiliteitsstudies.........................................................................................................................................33
5.2.1 ‘industrial society thesis’......................................................................................................................33
5.2.2 Stratificatie van mobiliteitskansen.......................................................................................................33
5.2.3 Politieke inzet van sociale mobiliteitstudies........................................................................................34
5.3 Verburgerlijking van arbeidsklasse?............................................................................................................34
5.3.1 Studie Hans De Witte............................................................................................................................34
5.4 Welvaartstaat en sociaal burgerschap........................................................................................................34
5.4.1 Ontstaan van welvaartstaat..................................................................................................................34
5.4.2 Welvaartstaat?......................................................................................................................................35
5.4.3 Sociaal burgerschap en sociale rechten...............................................................................................35
6 H6: Etniciteit: acculturatie en etnisch grenswerk.......................................................................................38
6.1 Wat is cultuur...............................................................................................................................................38
6.1.1 Belang van taal......................................................................................................................................38
6.1.2 Belang van regio...................................................................................................................................38
6.1.3 Cultuur speelt op meerdere niveaus....................................................................................................38
6.1.4 Subculturen...........................................................................................................................................39
6.1.5 Tegenculturen.......................................................................................................................................39
6.1.6 Cultuur als lens.....................................................................................................................................39
6.1.7 Verschillen tussen culturen..................................................................................................................39
6.2 Acculturatie: living succesfully in two culturen............................................................................................40
6.2.1 Wat is het?............................................................................................................................................40
6.2.2 Acculturatie contexten.........................................................................................................................40
6.2.3 Acculturatie strategieën.......................................................................................................................40
6.2.4 Uitkomsten van acculturatie................................................................................................................43
6.2.5 Empirische toepassing..........................................................................................................................43
6.3 Etnisch grenswerk........................................................................................................................................44
6.3.1 Historische context...............................................................................................................................44
6.3.2 Barth’s centrale stelling........................................................................................................................44
6.3.3 Hoe wordenetnische grenzen in stand gehouden?..............................................................................46
6.4 Samenvattend..............................................................................................................................................48
7 H7: Etniciteit II.......................................................................................................................................... 49
7.1 Kernconcepten: over ‘ras’, etniciteit en discriminatie..................................................................................49
7.1.1 Van ‘ras’ naar racialisering....................................................................................................................49
7.1.2 Etniciteit................................................................................................................................................50
7.1.3 Van vooroordelen naar discriminatie...................................................................................................51
7.1.4 Cultureel racisme?................................................................................................................................52
7.1.5 Diversiteit..............................................................................................................................................52
7.1.6 Tegen diversiteit...................................................................................................................................52
7.2 België als immigratieland.............................................................................................................................52
7.3 Armoede onder etnisch culturele minderheden...........................................................................................53
7.4 Integratietrajecten van migranten...............................................................................................................53
8 H8: Intersectionaliteit............................................................................................................................... 55
, 8.1 De historische context..................................................................................................................................55
8.1.1 Betty Friedan.........................................................................................................................................55
8.1.2 Civil rights movement...........................................................................................................................56
8.2 Wat is intersectionaliteit ?...........................................................................................................................57
8.2.1 Rechtzaak Emma DeGraffenreid’s klacht tegen General Motors.........................................................57
8.2.2 Intersectionaliteit (kruispuntdenken)...................................................................................................57
8.2.3 Vormen van intersectionaliteit.............................................................................................................58
8.3 Toepassingen................................................................................................................................................60
8.3.1 Coming out paradigma.........................................................................................................................60
9 H9: Sociale klasse en leefstijl: is klasse dood?............................................................................................ 61
9.1 Leefstijl?.......................................................................................................................................................61
9.1.1 Antecedenten.......................................................................................................................................61
9.2 Levenstijl als symbolische dimensie van sociale klasse (Bourdieu)..............................................................61
9.2.1 Sociale klasse en kapitaal.....................................................................................................................61
9.2.2 Habitus..................................................................................................................................................62
9.2.3 Klassenpraktijken..................................................................................................................................62
9.2.4 Cultuur en ongelijkheid.........................................................................................................................63
9.2.5 Bourdieu in Groot- Britannië................................................................................................................63
9.3 Is sociale klasse dood?.................................................................................................................................64
9.3.1 Fragmentatie van sociale startificatie..................................................................................................64
9.3.2 Sociale klasse blijft relevant..................................................................................................................65
9.4 Individualisering en de dood van sociale klasse (Beck)................................................................................65
9.4.1 Risicomaatschappij...............................................................................................................................65
9.4.2 Individualisering....................................................................................................................................65
9.4.3 Ook hier sociale klasse….......................................................................................................................66
10 Culturele dimensies van armoede en rijkdom.......................................................................................... 67
10.1 Bestaat er zoiets als een armoede cultuur?...............................................................................................67
10.1.1 These van de armoedecultuur............................................................................................................67
10.1.2 Culturele dimensies van armoede......................................................................................................67
10.2 Cultuur en armoede herbekeken................................................................................................................68
10.2.1 Structuralistische en culturalistische verklaringen combineren........................................................68
10.2.2 Cultuur herbekeken............................................................................................................................68
10.2.3 cultural inequalities............................................................................................................................69
10.2.4 Sociale mobiliteitsnarratieven in België.............................................................................................69
10.3 Het dagelijkse leven van de superrijken.....................................................................................................70
11 De klimaatcrisis en de ecologische voetafdruk......................................................................................... 71
11.1 Klimaatsverandering als sociale kwestie...................................................................................................71
11.1.1 ‘Methodologisch nationalisme’ (Beck)...............................................................................................71
11.2 Ongelijke ecologische ruil...........................................................................................................................71
11.2.1 Klimaatrechtvaardigheid....................................................................................................................71
11.2.2 Ongelijke ecologische ruil...................................................................................................................72
11.3 Van de strijd tegen klimaatsverandering naar een strijd voor klimaat-rechtvaardigheid........................74
11.4 Klimaatsverandering en ongelijkheid: de ecologische voetafdruk............................................................75
, 1 H1: Klasse, gender en etniciteit
1.1 Een aantal feiten over (inkomens) ongelijkheid
*Gini- coëfficiënt: altijd getal tussen 0 en 1
0= gelijke verdeling en 1=compleet ongelijke verdeling
*Progressief belastingsysteem = als je meer verdiend moet je meer belastingen betalen, ook
het belastingpercentage dat je moet betalen stijgt naarmate hoeveel je verdiend
*Transfers = vervaningsinkomens -> ziekteuitkeringen, werkloosheidsuitkeringen, etc.
1.2 Wat is ongelijkheid? Een (voorlopige) defenitie
*Sociale ongelijkheid = verwijst naar ongelijke verdeling van schaarse, maar maatschappelijk
gewaardeerde middelen en de ongelijke behandeling van individuen en groepen op basis
van hun sociale positie
1.2.1 Sociologische visie
ongelijkheid gaat niet louter over graduele verdeling van middelen over individuen,
maar over maatschappelijke verhoudingen tussen sociale groepen
ongelijkheid wordt niet geanalyseerd vanuit individuele capaciteiten, maar wel vanuit
sociale posities die mensen in samenleving innemen
NIET: ik ben rijk en iemand anders is arm, WEL ik kan maar rijk zijn omdat iemand anders
arm is.
Vb: schoonmaakpersoneel vs professoren. Hoge lonen van managers leiden tot lage lonen
elders in bedrijven.
Verdeling van mensen over positie in maatschappelijke structuur die bestaat los van de
mensen die er deel van uitmaken. Sociologen bestuderen regels die bepalen hoe mensen
verdeeld worden over die posities.
sociale posities worden ge(re-)produceerd door de organisatie van de economie, de
manier waarop maatschappelijke waardering toegekend wordt en de organisatie van
de politieke besluitvorming
ongelijkheid heeft gevolgen op de individuele levenskansen van mensen, maar ook
maatschappij in haar geheel
o Gevolgen: impact op criminaliteit, onderling vertrouwen, agressie in publiek
ruimte, etc.
1.3 Sociale ongelijkheid als sociaal probleem
1.3.1 Sociaal probleem?
fenomeen ‘sociale ongelijkheid’ bijna even oud als samenleving zelf, maar lange tijd
niet als sociaal probleem gezien
specifieke situaties zijn niet inherent een probleem, maar worden sociaal
geconstrueerd als probleem
Inhoudsopgave
1 H1: Klasse, gender en etniciteit................................................................................................................... 4
1.1 Een aantal feiten over (inkomens) ongelijkheid.............................................................................................4
1.2 Wat is ongelijkheid? Een (voorlopige) defenitie.............................................................................................4
1.2.1 Sociologische visie..................................................................................................................................4
1.3 Sociale ongelijkheid als sociaal probleem......................................................................................................4
1.3.1 Sociaal probleem?..................................................................................................................................4
1.3.2 Armoede als sociaal probleem...............................................................................................................5
1.3.3 Eerste ‘Armoedeverlichting’...................................................................................................................5
1.3.4 Tweede ‘Armoedeverlichting’................................................................................................................6
1.3.5 Ongelijkheid als sociaal probleem vandaag............................................................................................7
1.3.6 Ongelijkheid als sociaal probleem construeren.....................................................................................8
2 H2: Klassieke sociologen over sociale ongelijkheid.......................................................................................9
2.1 Sociale stratificatie.........................................................................................................................................9
2.1.1 Sociologisch perspectief.........................................................................................................................9
2.1.2 Kenmerken van sociale stratificatie........................................................................................................9
2.1.3 Systemen van sociale stratificatie..........................................................................................................9
2.2 Klassieke sociologische theorieën van sociale stratificatie..........................................................................10
2.2.1 Karl Marx...............................................................................................................................................10
2.2.2 Max Weber...........................................................................................................................................13
2.2.3 Relatie tussen sociale klasse en status.................................................................................................13
2.2.4 William Du Bois.....................................................................................................................................15
2.2.5 Nancy Franser.......................................................................................................................................17
3 H3: Het meten van sociale klasse............................................................................................................... 19
3.1 Klassenschema’s: verschillende manieren om sociale klasse te meten.......................................................19
3.1.1 Sociale klasse meten.............................................................................................................................19
3.2 Theoretische of rationele klassenschema’s..................................................................................................20
Rationele klassenschema’s?..........................................................................................................................20
4 H4: Perspectieve op gender & genderongelijkheid.....................................................................................24
4.1 Genderongelijkheid......................................................................................................................................24
4.2 Gender..........................................................................................................................................................24
4.2.1 Genderbread person.............................................................................................................................24
4.3 Gender in klassieke sociologie......................................................................................................................25
4.3.1 Engels & Morgan (1884) The Origins of the Family, Private Property and the State...........................25
4.3.2 Geslachtrol- theorieën (jaren 50).........................................................................................................26
4.4 Hedendaagse structuralistische perspectieven op gender..........................................................................27
4.4.1 Sociale rol theorie.................................................................................................................................27
4.4.2 Relatief middelen perspectief..............................................................................................................27
4.4.3 Macro-level genderstratificatie dynamieken.......................................................................................28
4.5 Hedendaagse agency perspectieven op gender...........................................................................................28
4.5.1 Gender identiteit..................................................................................................................................28
4.5.2 Goffman (1977): The Arrangement of the Sexes..................................................................................29
4.5.3 West & Zimmerman (1987) Doing Gender...........................................................................................30
, 4.5.4 Butler (1990): Gender trouble..............................................................................................................31
4.6 Conclusie.......................................................................................................................................................31
5 H5: Sociale mobiliteit, welvaarstaat en sociaal burgerschap.......................................................................32
5.1 Sociale mobiliteit..........................................................................................................................................32
5.1.1 Politiek belang van sociale mobiliteit...................................................................................................33
5.2 mobiliteitsstudies.........................................................................................................................................33
5.2.1 ‘industrial society thesis’......................................................................................................................33
5.2.2 Stratificatie van mobiliteitskansen.......................................................................................................33
5.2.3 Politieke inzet van sociale mobiliteitstudies........................................................................................34
5.3 Verburgerlijking van arbeidsklasse?............................................................................................................34
5.3.1 Studie Hans De Witte............................................................................................................................34
5.4 Welvaartstaat en sociaal burgerschap........................................................................................................34
5.4.1 Ontstaan van welvaartstaat..................................................................................................................34
5.4.2 Welvaartstaat?......................................................................................................................................35
5.4.3 Sociaal burgerschap en sociale rechten...............................................................................................35
6 H6: Etniciteit: acculturatie en etnisch grenswerk.......................................................................................38
6.1 Wat is cultuur...............................................................................................................................................38
6.1.1 Belang van taal......................................................................................................................................38
6.1.2 Belang van regio...................................................................................................................................38
6.1.3 Cultuur speelt op meerdere niveaus....................................................................................................38
6.1.4 Subculturen...........................................................................................................................................39
6.1.5 Tegenculturen.......................................................................................................................................39
6.1.6 Cultuur als lens.....................................................................................................................................39
6.1.7 Verschillen tussen culturen..................................................................................................................39
6.2 Acculturatie: living succesfully in two culturen............................................................................................40
6.2.1 Wat is het?............................................................................................................................................40
6.2.2 Acculturatie contexten.........................................................................................................................40
6.2.3 Acculturatie strategieën.......................................................................................................................40
6.2.4 Uitkomsten van acculturatie................................................................................................................43
6.2.5 Empirische toepassing..........................................................................................................................43
6.3 Etnisch grenswerk........................................................................................................................................44
6.3.1 Historische context...............................................................................................................................44
6.3.2 Barth’s centrale stelling........................................................................................................................44
6.3.3 Hoe wordenetnische grenzen in stand gehouden?..............................................................................46
6.4 Samenvattend..............................................................................................................................................48
7 H7: Etniciteit II.......................................................................................................................................... 49
7.1 Kernconcepten: over ‘ras’, etniciteit en discriminatie..................................................................................49
7.1.1 Van ‘ras’ naar racialisering....................................................................................................................49
7.1.2 Etniciteit................................................................................................................................................50
7.1.3 Van vooroordelen naar discriminatie...................................................................................................51
7.1.4 Cultureel racisme?................................................................................................................................52
7.1.5 Diversiteit..............................................................................................................................................52
7.1.6 Tegen diversiteit...................................................................................................................................52
7.2 België als immigratieland.............................................................................................................................52
7.3 Armoede onder etnisch culturele minderheden...........................................................................................53
7.4 Integratietrajecten van migranten...............................................................................................................53
8 H8: Intersectionaliteit............................................................................................................................... 55
, 8.1 De historische context..................................................................................................................................55
8.1.1 Betty Friedan.........................................................................................................................................55
8.1.2 Civil rights movement...........................................................................................................................56
8.2 Wat is intersectionaliteit ?...........................................................................................................................57
8.2.1 Rechtzaak Emma DeGraffenreid’s klacht tegen General Motors.........................................................57
8.2.2 Intersectionaliteit (kruispuntdenken)...................................................................................................57
8.2.3 Vormen van intersectionaliteit.............................................................................................................58
8.3 Toepassingen................................................................................................................................................60
8.3.1 Coming out paradigma.........................................................................................................................60
9 H9: Sociale klasse en leefstijl: is klasse dood?............................................................................................ 61
9.1 Leefstijl?.......................................................................................................................................................61
9.1.1 Antecedenten.......................................................................................................................................61
9.2 Levenstijl als symbolische dimensie van sociale klasse (Bourdieu)..............................................................61
9.2.1 Sociale klasse en kapitaal.....................................................................................................................61
9.2.2 Habitus..................................................................................................................................................62
9.2.3 Klassenpraktijken..................................................................................................................................62
9.2.4 Cultuur en ongelijkheid.........................................................................................................................63
9.2.5 Bourdieu in Groot- Britannië................................................................................................................63
9.3 Is sociale klasse dood?.................................................................................................................................64
9.3.1 Fragmentatie van sociale startificatie..................................................................................................64
9.3.2 Sociale klasse blijft relevant..................................................................................................................65
9.4 Individualisering en de dood van sociale klasse (Beck)................................................................................65
9.4.1 Risicomaatschappij...............................................................................................................................65
9.4.2 Individualisering....................................................................................................................................65
9.4.3 Ook hier sociale klasse….......................................................................................................................66
10 Culturele dimensies van armoede en rijkdom.......................................................................................... 67
10.1 Bestaat er zoiets als een armoede cultuur?...............................................................................................67
10.1.1 These van de armoedecultuur............................................................................................................67
10.1.2 Culturele dimensies van armoede......................................................................................................67
10.2 Cultuur en armoede herbekeken................................................................................................................68
10.2.1 Structuralistische en culturalistische verklaringen combineren........................................................68
10.2.2 Cultuur herbekeken............................................................................................................................68
10.2.3 cultural inequalities............................................................................................................................69
10.2.4 Sociale mobiliteitsnarratieven in België.............................................................................................69
10.3 Het dagelijkse leven van de superrijken.....................................................................................................70
11 De klimaatcrisis en de ecologische voetafdruk......................................................................................... 71
11.1 Klimaatsverandering als sociale kwestie...................................................................................................71
11.1.1 ‘Methodologisch nationalisme’ (Beck)...............................................................................................71
11.2 Ongelijke ecologische ruil...........................................................................................................................71
11.2.1 Klimaatrechtvaardigheid....................................................................................................................71
11.2.2 Ongelijke ecologische ruil...................................................................................................................72
11.3 Van de strijd tegen klimaatsverandering naar een strijd voor klimaat-rechtvaardigheid........................74
11.4 Klimaatsverandering en ongelijkheid: de ecologische voetafdruk............................................................75
, 1 H1: Klasse, gender en etniciteit
1.1 Een aantal feiten over (inkomens) ongelijkheid
*Gini- coëfficiënt: altijd getal tussen 0 en 1
0= gelijke verdeling en 1=compleet ongelijke verdeling
*Progressief belastingsysteem = als je meer verdiend moet je meer belastingen betalen, ook
het belastingpercentage dat je moet betalen stijgt naarmate hoeveel je verdiend
*Transfers = vervaningsinkomens -> ziekteuitkeringen, werkloosheidsuitkeringen, etc.
1.2 Wat is ongelijkheid? Een (voorlopige) defenitie
*Sociale ongelijkheid = verwijst naar ongelijke verdeling van schaarse, maar maatschappelijk
gewaardeerde middelen en de ongelijke behandeling van individuen en groepen op basis
van hun sociale positie
1.2.1 Sociologische visie
ongelijkheid gaat niet louter over graduele verdeling van middelen over individuen,
maar over maatschappelijke verhoudingen tussen sociale groepen
ongelijkheid wordt niet geanalyseerd vanuit individuele capaciteiten, maar wel vanuit
sociale posities die mensen in samenleving innemen
NIET: ik ben rijk en iemand anders is arm, WEL ik kan maar rijk zijn omdat iemand anders
arm is.
Vb: schoonmaakpersoneel vs professoren. Hoge lonen van managers leiden tot lage lonen
elders in bedrijven.
Verdeling van mensen over positie in maatschappelijke structuur die bestaat los van de
mensen die er deel van uitmaken. Sociologen bestuderen regels die bepalen hoe mensen
verdeeld worden over die posities.
sociale posities worden ge(re-)produceerd door de organisatie van de economie, de
manier waarop maatschappelijke waardering toegekend wordt en de organisatie van
de politieke besluitvorming
ongelijkheid heeft gevolgen op de individuele levenskansen van mensen, maar ook
maatschappij in haar geheel
o Gevolgen: impact op criminaliteit, onderling vertrouwen, agressie in publiek
ruimte, etc.
1.3 Sociale ongelijkheid als sociaal probleem
1.3.1 Sociaal probleem?
fenomeen ‘sociale ongelijkheid’ bijna even oud als samenleving zelf, maar lange tijd
niet als sociaal probleem gezien
specifieke situaties zijn niet inherent een probleem, maar worden sociaal
geconstrueerd als probleem
