Oncologie
1) Hematologische oncologie
Hematopoëse
De vorming van het bloed vindt plaats in het beenmerg = hematopoëse.
Deze wordt geregeld door groeifactoren zoals erytropoëtine (epo), granulocyte colony-
stimulating factor (G-CSF) en trombopoëtine (TPO).
Hematopoetische stamcellen HSC bloedcellen
(= HSC voorlopercellen erytrocyten, leukocyten en trombocyten)
Leukemie
Blaste = voorloper van witte bloedcellen niet teveel aan wbc, maar aan blasten.
Leukemie of bloedkanker: ophoping van kwaadaardige witte bloedcellen in beenmerg. Deze
maligne leukocyten komen voort uit hematopoëtische stamcel of voorlopercel waarin
genetische afwijkingen ervoor gezorgd hebben dat die cel:
- Niet meer kan uitrijpen = acute leukemie
- Ongelimiteerd doorgaat met delen = chronische leukemie
Lymfoïde leukemie: leukemiecellen komen voort uit stamcel/voorlopercel die normaal
lymfocyt zou vormen.
Myeloïde leukemie: komen voort uit stamcel of voorlopercel die normaal granulocyt, rode
bloedcel of bloedplaatje zou vormen.
Soorten leukemie
= afhankelijk van waar in het proces er iets misgaat
Acuut Chronisch
Lymfatische ALL (acute lymfatische leukemie) CLL
(vooral kinderen)
Myeloïde AML CML
Acute leukemie Chronische leukemie
- Onrijpe cellen (blasten) - Meer uitgerijpte cellen
- Snel progressief - Langzaam progressief
- Klachten - Vaak geen klachten
- Intensieve behandeling - Lichte behandeling
- Normaal wel curatief - Normaal niet curatief
- Alle leeftijden - Oudere leeftijd
Acute myeloïde leukemie (AML)
= levensbedreigende aandoening (zonder behandeling: 1-2 maanden)
= 70% >60 jaar
= risicofactoren: roken, eerdere behandeling met chemo, radioactieve straling, toxische
stoffen groot deel geen oorzaak MAAR moet altijd behandeld worden anders dood!
Symptomatologie
(examen: symptomen linken aan pathologieën)
= vaak weinig specifiek, kort voorafgaand aan diagnose: algemene malaise veroorzaakt door
pancytopenie (= vermindering van alle soorten cellen in bloed).
, Ophoping van blasten in beenmerg zorgen ervoor dat aanmaak normale bloedcellen wordt
verdrongen. Gevolg:
- Anemie: bleekheid, moeheid, kortademigheid
- Leukopenie: keel- en luchtweginfecties gepaard met koorts
- Trombopenie: verhoogd bloedingsneiging met optreden van bloedneus,
tandvleesbloeding, versterkte menstruatie,…
Algemene klachten van moeheid, verhoogd bloedingsneiging of infectie: recent of bestaan
max aantal weken.
Diagnostiek
Laboratoriumonderzoek: anemie, granulocytopenie en trombopenie.
Bij AML ontbreken ook vaak circulerende blasten: beenmergonderzoek geeft uitstel.
Grens diagnose AML: >20% blasten in beenmerg punctie uitvoeren.
Behandeling
Soms zo agressief dat er direct na diagnose gestart wordt met behandelen.
Oncologieverpleegkundige geeft samen met arts uitleg.
Eerste doelstelling: bereiken van complete remissie = bij herstel van normale bloedwaarden
<5% blasten in beenmerg.
Standaardbehandeling Behandeling oudere patiënt
Intensieve chemotherapie met remissie- Patiënten met co-morbiditeit kunnen baat hebben
inductiekuur1 gevolgd door consolidatiekuur2. bij behandeling met hypomethylerend medicijn.
1: Inductiekuur: cytarabine + anthracycline = 4 Reactiveren genen van leukemiecellen
weken (1 week chemo, 3 weken herstel) waardoor ze gaan afsterven of uitrijpen.
Bijwerkingen: misselijkheid, braken, haaruitval,
koorts bij neutropenie en mucositis, langdurige Minder bijwerkingen: mucositis en haaruitval
pancytopenie (kans tekort bloedcellen geen nauwelijks waargenomen.
weerstand meer geen RBC anemie)
2: consolidatiekuur: cytarabine + anthracycline
na deze 2: allogene stamceltransplantatie3
= conventionele chemotherapie: ook goede cellen
worden aangevallen!
Bijwerkingen: haaruitval, misselijkheid, braken,…
supportieve therapie!
, Prognose
= afhankelijk van de leeftijd, lichamelijke conditie en eerdere behandeling met chemo.
<40 = 5-jaarsoverleving 50%, >70 = 10%
Chronische leukemieën (= niet te genezen)
= vaak per toeval ontdekt: bij bloedonderzoek forse leukocytose.
vage aspecifieke klachten: moeheid, verminderde eetlust, gewichtsverlies en vol gevoel
vanboven in buik dankzij vergrote milt = splenomegalie.
behandeling en prognose afhankelijk van stadium
2) Het maligne lymfoom (=lymfeklierkanker)
Lymfomen = groep van kwaadaardige tumoren in het lymfoïde systeem die uitgaan van B- of
T-lymfocyten of hun voorlopers. lymfocyten die abnormaal woekeren
2 grote categorieën:
1. Hodgkin lymfoom of ziekte van Hodgkin
2. Non-Hodgkin-lymfomen of NHL
VERSCHILLEN:
Het Non-Hodgkin lymfoom
Het is niet één ziektebeeld maar is zeer divers: presentatie, lokalisatie, uitgebreidheid,…
Men meldt 50 verschillende pathologische etniteiten die hun oorsprong vinden in B- of T-
lymfocyten.
De incidentie stijgt met de leeftijd: 60% is ouder dan 60 jaar.
De oorzaak is nog niet bekend: het gaat in alle gevallen om kwaadaardige aandoeningen
uitgaande van cellen die afstammen van de lymfocyten.
Symptomen
Er zijn verschillende stadia: graad I IV afhankelijk van de klieren die aangetast zijn:
I + II bovenlichaam
III + IV heel het lichaam
We hebben ook A en B:
A zonder klachten
B symptomen: koorts z.f., zweten, gewichtsdaling van >10%
De symptomen zijn zeer divers:
Deel van de patienten heeft geen tot weinig klachten:
- Opgezette lymfeklier in de hals, boven sleutelbeen, onder oksel of in liezen = pijnloos
en wordt langzaam groter
1) Hematologische oncologie
Hematopoëse
De vorming van het bloed vindt plaats in het beenmerg = hematopoëse.
Deze wordt geregeld door groeifactoren zoals erytropoëtine (epo), granulocyte colony-
stimulating factor (G-CSF) en trombopoëtine (TPO).
Hematopoetische stamcellen HSC bloedcellen
(= HSC voorlopercellen erytrocyten, leukocyten en trombocyten)
Leukemie
Blaste = voorloper van witte bloedcellen niet teveel aan wbc, maar aan blasten.
Leukemie of bloedkanker: ophoping van kwaadaardige witte bloedcellen in beenmerg. Deze
maligne leukocyten komen voort uit hematopoëtische stamcel of voorlopercel waarin
genetische afwijkingen ervoor gezorgd hebben dat die cel:
- Niet meer kan uitrijpen = acute leukemie
- Ongelimiteerd doorgaat met delen = chronische leukemie
Lymfoïde leukemie: leukemiecellen komen voort uit stamcel/voorlopercel die normaal
lymfocyt zou vormen.
Myeloïde leukemie: komen voort uit stamcel of voorlopercel die normaal granulocyt, rode
bloedcel of bloedplaatje zou vormen.
Soorten leukemie
= afhankelijk van waar in het proces er iets misgaat
Acuut Chronisch
Lymfatische ALL (acute lymfatische leukemie) CLL
(vooral kinderen)
Myeloïde AML CML
Acute leukemie Chronische leukemie
- Onrijpe cellen (blasten) - Meer uitgerijpte cellen
- Snel progressief - Langzaam progressief
- Klachten - Vaak geen klachten
- Intensieve behandeling - Lichte behandeling
- Normaal wel curatief - Normaal niet curatief
- Alle leeftijden - Oudere leeftijd
Acute myeloïde leukemie (AML)
= levensbedreigende aandoening (zonder behandeling: 1-2 maanden)
= 70% >60 jaar
= risicofactoren: roken, eerdere behandeling met chemo, radioactieve straling, toxische
stoffen groot deel geen oorzaak MAAR moet altijd behandeld worden anders dood!
Symptomatologie
(examen: symptomen linken aan pathologieën)
= vaak weinig specifiek, kort voorafgaand aan diagnose: algemene malaise veroorzaakt door
pancytopenie (= vermindering van alle soorten cellen in bloed).
, Ophoping van blasten in beenmerg zorgen ervoor dat aanmaak normale bloedcellen wordt
verdrongen. Gevolg:
- Anemie: bleekheid, moeheid, kortademigheid
- Leukopenie: keel- en luchtweginfecties gepaard met koorts
- Trombopenie: verhoogd bloedingsneiging met optreden van bloedneus,
tandvleesbloeding, versterkte menstruatie,…
Algemene klachten van moeheid, verhoogd bloedingsneiging of infectie: recent of bestaan
max aantal weken.
Diagnostiek
Laboratoriumonderzoek: anemie, granulocytopenie en trombopenie.
Bij AML ontbreken ook vaak circulerende blasten: beenmergonderzoek geeft uitstel.
Grens diagnose AML: >20% blasten in beenmerg punctie uitvoeren.
Behandeling
Soms zo agressief dat er direct na diagnose gestart wordt met behandelen.
Oncologieverpleegkundige geeft samen met arts uitleg.
Eerste doelstelling: bereiken van complete remissie = bij herstel van normale bloedwaarden
<5% blasten in beenmerg.
Standaardbehandeling Behandeling oudere patiënt
Intensieve chemotherapie met remissie- Patiënten met co-morbiditeit kunnen baat hebben
inductiekuur1 gevolgd door consolidatiekuur2. bij behandeling met hypomethylerend medicijn.
1: Inductiekuur: cytarabine + anthracycline = 4 Reactiveren genen van leukemiecellen
weken (1 week chemo, 3 weken herstel) waardoor ze gaan afsterven of uitrijpen.
Bijwerkingen: misselijkheid, braken, haaruitval,
koorts bij neutropenie en mucositis, langdurige Minder bijwerkingen: mucositis en haaruitval
pancytopenie (kans tekort bloedcellen geen nauwelijks waargenomen.
weerstand meer geen RBC anemie)
2: consolidatiekuur: cytarabine + anthracycline
na deze 2: allogene stamceltransplantatie3
= conventionele chemotherapie: ook goede cellen
worden aangevallen!
Bijwerkingen: haaruitval, misselijkheid, braken,…
supportieve therapie!
, Prognose
= afhankelijk van de leeftijd, lichamelijke conditie en eerdere behandeling met chemo.
<40 = 5-jaarsoverleving 50%, >70 = 10%
Chronische leukemieën (= niet te genezen)
= vaak per toeval ontdekt: bij bloedonderzoek forse leukocytose.
vage aspecifieke klachten: moeheid, verminderde eetlust, gewichtsverlies en vol gevoel
vanboven in buik dankzij vergrote milt = splenomegalie.
behandeling en prognose afhankelijk van stadium
2) Het maligne lymfoom (=lymfeklierkanker)
Lymfomen = groep van kwaadaardige tumoren in het lymfoïde systeem die uitgaan van B- of
T-lymfocyten of hun voorlopers. lymfocyten die abnormaal woekeren
2 grote categorieën:
1. Hodgkin lymfoom of ziekte van Hodgkin
2. Non-Hodgkin-lymfomen of NHL
VERSCHILLEN:
Het Non-Hodgkin lymfoom
Het is niet één ziektebeeld maar is zeer divers: presentatie, lokalisatie, uitgebreidheid,…
Men meldt 50 verschillende pathologische etniteiten die hun oorsprong vinden in B- of T-
lymfocyten.
De incidentie stijgt met de leeftijd: 60% is ouder dan 60 jaar.
De oorzaak is nog niet bekend: het gaat in alle gevallen om kwaadaardige aandoeningen
uitgaande van cellen die afstammen van de lymfocyten.
Symptomen
Er zijn verschillende stadia: graad I IV afhankelijk van de klieren die aangetast zijn:
I + II bovenlichaam
III + IV heel het lichaam
We hebben ook A en B:
A zonder klachten
B symptomen: koorts z.f., zweten, gewichtsdaling van >10%
De symptomen zijn zeer divers:
Deel van de patienten heeft geen tot weinig klachten:
- Opgezette lymfeklier in de hals, boven sleutelbeen, onder oksel of in liezen = pijnloos
en wordt langzaam groter
