Jeugdrecht
Inhoudstafel
1) Inleiding........................................................................................................................................................3
1.1 Quotes....................................................................................................................................................3
1.2 Tekst ‘Kinderen mogen vandaag geen kind meer zijn’............................................................................3
1.2.1 TEJO-huizen.....................................................................................................................................4
1.3 Tekst ‘Jongeren zomaar opsluiten in een gesloten instelling heeft geen zin..........................................4
2) Historisch-maatschappelijke situering van de jeugdbescherming................................................................5
2.1 Het ontstaan van het jeugdrecht............................................................................................................5
2.1.1 Middeleeuwen.................................................................................................................................5
2.1.2 17de t.e.m. 19de eeuw.......................................................................................................................5
2.1.3 Begin 20ste eeuw...............................................................................................................................6
2.1.4 In de loop van de 19de eeuw.............................................................................................................6
2.1.5 De eeuwwisseling 19de / 20ste eeuw..................................................................................................6
2.2 De eerste wetten op de jeugdbescherming............................................................................................7
2.2.1 De wet van 15 mei 1912..................................................................................................................7
2.2.2 De jeugdbeschermingswet van 1965...............................................................................................8
2.3 De herziening van de wet op de jeugdbescherming en voorstellen tot verandering in het jeugdrecht
en de eerste decreten bijzondere jeugdbijstand..........................................................................................9
2.4 De wet van 2 februari 1994....................................................................................................................9
2.5 De everbergwet van 2002.....................................................................................................................10
2.6 Decreet integrale jeugdhulpverlening van 2004...................................................................................10
2.6.1 Inleiding.........................................................................................................................................10
2.6.2 Basisprincipes................................................................................................................................10
2.7 De federale jeugdwet...........................................................................................................................11
2.7.1 Krachtlijnen van de wet.................................................................................................................11
2.8 Het decreet van 2013 betreffende de integrale jeugdhulp...................................................................12
2.9 Het decreet over het nieuwe delinquentierecht van 2019...................................................................12
2.9.1 Belangrijke terminologie................................................................................................................13
2.9.2 Uitgangspunten van het decreet...................................................................................................13
2.9.3 Procedure......................................................................................................................................13
2.9.4 Jeugdrechter..................................................................................................................................14
3) De toepassingen in de praktijk van de buitengerechtelijke jeugdhulp.......................................................15
4) Gerechtelijke jeugdhulp.............................................................................................................................15
4.1 De actoren binnen de gerechtelijke jeugdhulp en hun taken...............................................................15
4.1.1 De jeugdbrigade.............................................................................................................................15
1
, 4.1.2 Het jeugdparket.............................................................................................................................16
4.1.3 De jeugdrechtbank in de familie- en jeugdrechtbank....................................................................17
4.2 Maatregelen die de jeugdrechter kan opleggen...................................................................................19
4.2.1 Bij een VOS-jongere.......................................................................................................................19
4.2.2 Bij een jongere die een delict heeft gepleegd................................................................................20
4.2.3 Herstelgerichte maatregelen bij een jeugddelict...........................................................................21
5) De rechtspositie van de minderjarige en de persoonlijke rechten van verdediging van minderjarigen.....24
5.1 Het VN-verdrag inzake de rechten van het kind...................................................................................24
5.1.1 IVRK = internationaal verdrag inzake de rechten van het kind......................................................24
5.1.2 Doelstellingen van het verdrag......................................................................................................25
5.1.3 Vier belangrijke basisprincipes in het verdrag...............................................................................25
5.1.4 Aantal organisaties die toezien op de kinderrechten.....................................................................25
5.2 De rechten van minderjarigen in de jeugdhulp.....................................................................................28
5.3 De proceswaarborgen voor de minderjarige........................................................................................28
2
, 1) Inleiding
Twee teksten en een aantal quotes die in de actualiteit verschijnen. Nu haalt de jeugdbescherming de
bovenhand van de straffen, maar dat is ooit anders geweest. Het is een slingerbeweging tussen ‘moeten we
nu zorgen voor de jongeren en hen beschermen’ of ‘moeten we hen goed aanleren wat mag en niet mag en
hen streng en consequent straffen’.
Bescherming haalt sinds de wet van 1960, maar toch zijn er nog veel hiaten. In de theorie kan het allemaal
mooi geboekstaafd staan, maar in de praktijk kan het ook anders zijn. We mogen niet naïef zijn, er is nog
wel wat werk aan de winkel.
1.1 Quotes
Als we spreken van een vangnet, moeten we het zeker ook hebben over de mazen, want die zijn
groot en talrijk: er zijn nog altijd heel wat jogneren die door de mazen van het net glippen en op
die manier verloren zijn.
Niet het aantal criminele jongeren neemt toe, wel het aantal verontrustende situaties.
Jongeren zijn de rozenstruiken van de maatschappij: Rozen zijn heel gevoelige planten, een boer
plant rozen dicht bij de wijngaard om op tijd te zien of de grond wel nog goed is. Vanaf dat de
grond niet genoeg water heeft of verontreinigd wordt zie je dat aan de rozen. Ze gaan verdorren of
ziektes krijgen, wanneer je dit ziet aan de rozen kun je meteen ingrijpen zodat de wijngaard gered
kan worden. De rozenstruiken zijn een soort van waarschuwen. Het is een metafoor die staat voor
het gegeven dat wanneer het niet goed gaat met de maatschappij, dat jongeren de eersten zijn die
klappen vangen. Als sociaal werker hebben we de signaalfunctie om te alarmeren, er mag niet
geknipt en gesnoeid worden als het gaat over jeugdbescherming.
Ontspoorde kinderen moeten we omarmen, niet opsluiten.
Een jongere een lesje leren met een celstraf lost niets op. Komt uit een grootschalig onderzoek
naar de uit handen geving. In bepaalde situaties kunnen jongeren vanaf 16 jaar worden berecht als
een volwassene bij de strafrechter. Dit gebeurt bij jongeren die al heel wat feiten hebben gepleegd,
al heel wat maatregelen hebben doorlopen, maar het niets uitmaakt. Een waarvan men ook wel
weet dat de jongere goed genoeg weet waarmee hij / zij bezig is en van kwade wil is. Men
onderzocht of de jongere effectief niet meer in feiten hervalt na een celstraf, maar dat blijkt niet zo
te zijn. De uit handen geving werkt niet.
Als een jongere te horen krijgt dat hij op een wachtlijst belandt haakt hij af. Voor veel jonge
mensen is het zo al moeilijk genoeg om de stap naar de hulpverlening te zetten.
1.2 Tekst ‘Kinderen mogen vandaag geen kind meer
zijn’
Het is een temperatuurmeting op het veld. De cartoon rechts: de cover van een strip van
Emma ‘Nu ik hier toch ben’. Het is een strip gemaakt in samenwerking met TEJO, de
organisatie die jongeren vrijwillig psychologische hulp geeft. De strip wordt gratis
verdeeld in alle secundaire scholen in Vlaanderen. Het doel van de strip is informatie
geven en sensibiliseren in de zin van ‘durf te praten over psychisch welzijn, psychische
problemen' en de TEJO huizen kenbaar maken zodat mensen die effectief nood hebben
aan hulp, weten waar ze terecht kunnen.
3
Inhoudstafel
1) Inleiding........................................................................................................................................................3
1.1 Quotes....................................................................................................................................................3
1.2 Tekst ‘Kinderen mogen vandaag geen kind meer zijn’............................................................................3
1.2.1 TEJO-huizen.....................................................................................................................................4
1.3 Tekst ‘Jongeren zomaar opsluiten in een gesloten instelling heeft geen zin..........................................4
2) Historisch-maatschappelijke situering van de jeugdbescherming................................................................5
2.1 Het ontstaan van het jeugdrecht............................................................................................................5
2.1.1 Middeleeuwen.................................................................................................................................5
2.1.2 17de t.e.m. 19de eeuw.......................................................................................................................5
2.1.3 Begin 20ste eeuw...............................................................................................................................6
2.1.4 In de loop van de 19de eeuw.............................................................................................................6
2.1.5 De eeuwwisseling 19de / 20ste eeuw..................................................................................................6
2.2 De eerste wetten op de jeugdbescherming............................................................................................7
2.2.1 De wet van 15 mei 1912..................................................................................................................7
2.2.2 De jeugdbeschermingswet van 1965...............................................................................................8
2.3 De herziening van de wet op de jeugdbescherming en voorstellen tot verandering in het jeugdrecht
en de eerste decreten bijzondere jeugdbijstand..........................................................................................9
2.4 De wet van 2 februari 1994....................................................................................................................9
2.5 De everbergwet van 2002.....................................................................................................................10
2.6 Decreet integrale jeugdhulpverlening van 2004...................................................................................10
2.6.1 Inleiding.........................................................................................................................................10
2.6.2 Basisprincipes................................................................................................................................10
2.7 De federale jeugdwet...........................................................................................................................11
2.7.1 Krachtlijnen van de wet.................................................................................................................11
2.8 Het decreet van 2013 betreffende de integrale jeugdhulp...................................................................12
2.9 Het decreet over het nieuwe delinquentierecht van 2019...................................................................12
2.9.1 Belangrijke terminologie................................................................................................................13
2.9.2 Uitgangspunten van het decreet...................................................................................................13
2.9.3 Procedure......................................................................................................................................13
2.9.4 Jeugdrechter..................................................................................................................................14
3) De toepassingen in de praktijk van de buitengerechtelijke jeugdhulp.......................................................15
4) Gerechtelijke jeugdhulp.............................................................................................................................15
4.1 De actoren binnen de gerechtelijke jeugdhulp en hun taken...............................................................15
4.1.1 De jeugdbrigade.............................................................................................................................15
1
, 4.1.2 Het jeugdparket.............................................................................................................................16
4.1.3 De jeugdrechtbank in de familie- en jeugdrechtbank....................................................................17
4.2 Maatregelen die de jeugdrechter kan opleggen...................................................................................19
4.2.1 Bij een VOS-jongere.......................................................................................................................19
4.2.2 Bij een jongere die een delict heeft gepleegd................................................................................20
4.2.3 Herstelgerichte maatregelen bij een jeugddelict...........................................................................21
5) De rechtspositie van de minderjarige en de persoonlijke rechten van verdediging van minderjarigen.....24
5.1 Het VN-verdrag inzake de rechten van het kind...................................................................................24
5.1.1 IVRK = internationaal verdrag inzake de rechten van het kind......................................................24
5.1.2 Doelstellingen van het verdrag......................................................................................................25
5.1.3 Vier belangrijke basisprincipes in het verdrag...............................................................................25
5.1.4 Aantal organisaties die toezien op de kinderrechten.....................................................................25
5.2 De rechten van minderjarigen in de jeugdhulp.....................................................................................28
5.3 De proceswaarborgen voor de minderjarige........................................................................................28
2
, 1) Inleiding
Twee teksten en een aantal quotes die in de actualiteit verschijnen. Nu haalt de jeugdbescherming de
bovenhand van de straffen, maar dat is ooit anders geweest. Het is een slingerbeweging tussen ‘moeten we
nu zorgen voor de jongeren en hen beschermen’ of ‘moeten we hen goed aanleren wat mag en niet mag en
hen streng en consequent straffen’.
Bescherming haalt sinds de wet van 1960, maar toch zijn er nog veel hiaten. In de theorie kan het allemaal
mooi geboekstaafd staan, maar in de praktijk kan het ook anders zijn. We mogen niet naïef zijn, er is nog
wel wat werk aan de winkel.
1.1 Quotes
Als we spreken van een vangnet, moeten we het zeker ook hebben over de mazen, want die zijn
groot en talrijk: er zijn nog altijd heel wat jogneren die door de mazen van het net glippen en op
die manier verloren zijn.
Niet het aantal criminele jongeren neemt toe, wel het aantal verontrustende situaties.
Jongeren zijn de rozenstruiken van de maatschappij: Rozen zijn heel gevoelige planten, een boer
plant rozen dicht bij de wijngaard om op tijd te zien of de grond wel nog goed is. Vanaf dat de
grond niet genoeg water heeft of verontreinigd wordt zie je dat aan de rozen. Ze gaan verdorren of
ziektes krijgen, wanneer je dit ziet aan de rozen kun je meteen ingrijpen zodat de wijngaard gered
kan worden. De rozenstruiken zijn een soort van waarschuwen. Het is een metafoor die staat voor
het gegeven dat wanneer het niet goed gaat met de maatschappij, dat jongeren de eersten zijn die
klappen vangen. Als sociaal werker hebben we de signaalfunctie om te alarmeren, er mag niet
geknipt en gesnoeid worden als het gaat over jeugdbescherming.
Ontspoorde kinderen moeten we omarmen, niet opsluiten.
Een jongere een lesje leren met een celstraf lost niets op. Komt uit een grootschalig onderzoek
naar de uit handen geving. In bepaalde situaties kunnen jongeren vanaf 16 jaar worden berecht als
een volwassene bij de strafrechter. Dit gebeurt bij jongeren die al heel wat feiten hebben gepleegd,
al heel wat maatregelen hebben doorlopen, maar het niets uitmaakt. Een waarvan men ook wel
weet dat de jongere goed genoeg weet waarmee hij / zij bezig is en van kwade wil is. Men
onderzocht of de jongere effectief niet meer in feiten hervalt na een celstraf, maar dat blijkt niet zo
te zijn. De uit handen geving werkt niet.
Als een jongere te horen krijgt dat hij op een wachtlijst belandt haakt hij af. Voor veel jonge
mensen is het zo al moeilijk genoeg om de stap naar de hulpverlening te zetten.
1.2 Tekst ‘Kinderen mogen vandaag geen kind meer
zijn’
Het is een temperatuurmeting op het veld. De cartoon rechts: de cover van een strip van
Emma ‘Nu ik hier toch ben’. Het is een strip gemaakt in samenwerking met TEJO, de
organisatie die jongeren vrijwillig psychologische hulp geeft. De strip wordt gratis
verdeeld in alle secundaire scholen in Vlaanderen. Het doel van de strip is informatie
geven en sensibiliseren in de zin van ‘durf te praten over psychisch welzijn, psychische
problemen' en de TEJO huizen kenbaar maken zodat mensen die effectief nood hebben
aan hulp, weten waar ze terecht kunnen.
3
