Demografie
Inhoudstafel
1) Demografische basisbegrippen en -indicatoren...........................................................................................3
1.1 Wat is demografie? Hoe is een bevolking samengesteld?......................................................................3
1.2 Waar halen demografen hun gegevens?................................................................................................3
1.3 Demografische indicatoren.....................................................................................................................4
1.4 Indicatoren voor het verloop van de bevolking......................................................................................4
1.5 De leeftijdspiramide................................................................................................................................5
1.6 Demografische indicatoren: vruchtbaarheid..........................................................................................5
1.7 Demografische indicatoren: vergrijzing..................................................................................................6
2) Demografische revoluties.............................................................................................................................7
2.1 De theorie van de demografische transitie.............................................................................................7
2.1.1 Gevolgen..........................................................................................................................................7
2.1.2 Relatie tussen demografische transitie en andere evoluties............................................................8
2.2 Vergroening / ontgroening.....................................................................................................................8
2.2.1 Begrippen.........................................................................................................................................8
2.2.2 Vergroening / ontgroening in de wereld..........................................................................................8
2.2.3 Vergroening / ontgroening in Europa..............................................................................................9
2.2.4 Vergroening / ontgroening en de verzorgingsstaat.........................................................................9
2.3 Vergrijzing.............................................................................................................................................10
2.3.1 Begrippen.......................................................................................................................................10
2.3.2 Oorzaken........................................................................................................................................10
2.3.3 Gevolg: de betaalbaarheid van het pensioensysteem...................................................................12
2.3.4 Oplossingen?..................................................................................................................................13
2.3.5 Vergrijzing en de verzorgingsstaat.................................................................................................14
2.4 (Sub)urbanisatie....................................................................................................................................14
2.4.1 Begrippen.......................................................................................................................................14
2.4.2 Oorzaken........................................................................................................................................17
2.4.3 Het geval België.............................................................................................................................18
2.4.4 Gevolgen........................................................................................................................................18
2.4.5 (Sub)urbanisatie en de verzorgingsstaat........................................................................................18
2.5 Verkleuring...........................................................................................................................................19
2.5.1 Begrippen.......................................................................................................................................19
2.5.2 De geschiedenis van migratie naar België......................................................................................19
2.5.3 Oorzaken........................................................................................................................................21
1
, 2.5.4 Gevolgen........................................................................................................................................22
2.5.5 De wisselwerking tussen verkleuring en de verzorgingsstaat........................................................23
Hoofdstuk 3. Wat met Covid-19?....................................................................................................................23
Hoofdstuk 4. Wat brengt de toekomst?.........................................................................................................24
2
, 1) Demografische basisbegrippen en -indicatoren
1.1 Wat is demografie? Hoe is een bevolking samengesteld?
DEMOGRAFIE : samenstelling van 2 Griekse woorden: demos + grafein = volk + beschrijven. Demografi e is
de wetenschap die de bevolking beschrijft en bestudeert . Het is een studie van:
De grootte
De samenstelling / structuur: vooral ouderen, vooral jongeren…
De ruimtelijke verdeling: veel op het platteland, gecentreerd in de stad…
Het verloop van de bevolking: snelle groei, afname van hoeveelheid…
Bij demografie worden 3 fundamentele kernconcepten in het oog gehouden:
1. Geboortecijfer = nataliteit
2. Sterftecijfer = mortaliteit
3. Emigratie en immigratie = migratie
Daarnaast is er ook nog sprake van SOCIALE DEMOGRAFIE , deze kent een ruimere onderzoeksfocus dan de
demografie. Demografen richten zich op de samenstelling en grootte van de bevolking. Sociale
demografen houden ook rekening met aspecten van de bevolking die beïnvloed worden door
die groott e of samenstelling of ruimtelijke verdeling…
Vb. In welke huishoudens leven de mensen? Grote gezinnen of kleine gezinnen? Welke woningen hebben
die nodig? Zijn er vooral jongeren of ouderen? Wie kan werken? Wat is de werkzaamheidsgraad?...
Er is dus een klein verschil in wat men onderzoekt.
1.2 Waar halen demografen hun gegevens?
1. HET RIJKSREGISTER: een verzameling van identificatienummers van alle Belgen.
a. In welke gemeente, straat, nummer woon je, met wie woon je…
b. Geboortedatum
c. Geslacht
d. Welke nationaliteit je hebt en welke je ouders hebben.
De meeste Europese landen hebben een rijksregister, maar niet overal, vb. Verenigd Koninkrijk. De
eerste rijksregisters vind je in Scandinavische landen, te beginnen bij Zweden.
2. EEN VOLKSTELLINGEN: nog voor de rijksregisters ontstonden, hadden we volkstellingen. Deze kwamen
al voor in de Romeinse tijd. Keizers wilden weten over hoeveel mensen ze macht hadden. Een
volkstelling gebeurt altijd om de 10 jaar. Elk hoofd van een huishouden kreeg een enquête die hij
verplicht moest invullen.
a. Hoeveel mensen wonen er in uw huishouden?
b. Hoeveel kamers heeft je woning, hoe groot zijn die?
c. Heeft u een wc met wateraansluiting?
Maar sinds de jaren 80, wanneer het rijksregister opkwam waren de gegevens van de volkstelling
niet meer zo nuttig. De laatste telling van België gebeurde in 2001. In Amerika staat dit wel nog in
de grondwet.
3. ONDERZOEKEN VAN STATISTISCHE ONDERZOEKSBUREAUS: in België is dat STATBEL. Dit bureau doet allerlei
onderzoeken naar hoe de bevolking is samengesteld. Dit is verbonden met de FOD economie die
uiteindelijk analyses maakt. In een maand tijd worden deze gegevens allemaal verzameld. (Dat is
wat sneller dan de volkstelling die 10 jaar tijd in beslag nam. Al deze gegevens worden ook
doorgegeven naar de bureaus van Europa.
EUROPEES ARBEIDSKRACHTENONDERZOEK (EAK): een onderzoek dat constant doorloopt. In welke
arbeidsomstandigheden werken mensen. Wat doe je? Wat heb je al gedaan? Wat is je hoogste
3
Inhoudstafel
1) Demografische basisbegrippen en -indicatoren...........................................................................................3
1.1 Wat is demografie? Hoe is een bevolking samengesteld?......................................................................3
1.2 Waar halen demografen hun gegevens?................................................................................................3
1.3 Demografische indicatoren.....................................................................................................................4
1.4 Indicatoren voor het verloop van de bevolking......................................................................................4
1.5 De leeftijdspiramide................................................................................................................................5
1.6 Demografische indicatoren: vruchtbaarheid..........................................................................................5
1.7 Demografische indicatoren: vergrijzing..................................................................................................6
2) Demografische revoluties.............................................................................................................................7
2.1 De theorie van de demografische transitie.............................................................................................7
2.1.1 Gevolgen..........................................................................................................................................7
2.1.2 Relatie tussen demografische transitie en andere evoluties............................................................8
2.2 Vergroening / ontgroening.....................................................................................................................8
2.2.1 Begrippen.........................................................................................................................................8
2.2.2 Vergroening / ontgroening in de wereld..........................................................................................8
2.2.3 Vergroening / ontgroening in Europa..............................................................................................9
2.2.4 Vergroening / ontgroening en de verzorgingsstaat.........................................................................9
2.3 Vergrijzing.............................................................................................................................................10
2.3.1 Begrippen.......................................................................................................................................10
2.3.2 Oorzaken........................................................................................................................................10
2.3.3 Gevolg: de betaalbaarheid van het pensioensysteem...................................................................12
2.3.4 Oplossingen?..................................................................................................................................13
2.3.5 Vergrijzing en de verzorgingsstaat.................................................................................................14
2.4 (Sub)urbanisatie....................................................................................................................................14
2.4.1 Begrippen.......................................................................................................................................14
2.4.2 Oorzaken........................................................................................................................................17
2.4.3 Het geval België.............................................................................................................................18
2.4.4 Gevolgen........................................................................................................................................18
2.4.5 (Sub)urbanisatie en de verzorgingsstaat........................................................................................18
2.5 Verkleuring...........................................................................................................................................19
2.5.1 Begrippen.......................................................................................................................................19
2.5.2 De geschiedenis van migratie naar België......................................................................................19
2.5.3 Oorzaken........................................................................................................................................21
1
, 2.5.4 Gevolgen........................................................................................................................................22
2.5.5 De wisselwerking tussen verkleuring en de verzorgingsstaat........................................................23
Hoofdstuk 3. Wat met Covid-19?....................................................................................................................23
Hoofdstuk 4. Wat brengt de toekomst?.........................................................................................................24
2
, 1) Demografische basisbegrippen en -indicatoren
1.1 Wat is demografie? Hoe is een bevolking samengesteld?
DEMOGRAFIE : samenstelling van 2 Griekse woorden: demos + grafein = volk + beschrijven. Demografi e is
de wetenschap die de bevolking beschrijft en bestudeert . Het is een studie van:
De grootte
De samenstelling / structuur: vooral ouderen, vooral jongeren…
De ruimtelijke verdeling: veel op het platteland, gecentreerd in de stad…
Het verloop van de bevolking: snelle groei, afname van hoeveelheid…
Bij demografie worden 3 fundamentele kernconcepten in het oog gehouden:
1. Geboortecijfer = nataliteit
2. Sterftecijfer = mortaliteit
3. Emigratie en immigratie = migratie
Daarnaast is er ook nog sprake van SOCIALE DEMOGRAFIE , deze kent een ruimere onderzoeksfocus dan de
demografie. Demografen richten zich op de samenstelling en grootte van de bevolking. Sociale
demografen houden ook rekening met aspecten van de bevolking die beïnvloed worden door
die groott e of samenstelling of ruimtelijke verdeling…
Vb. In welke huishoudens leven de mensen? Grote gezinnen of kleine gezinnen? Welke woningen hebben
die nodig? Zijn er vooral jongeren of ouderen? Wie kan werken? Wat is de werkzaamheidsgraad?...
Er is dus een klein verschil in wat men onderzoekt.
1.2 Waar halen demografen hun gegevens?
1. HET RIJKSREGISTER: een verzameling van identificatienummers van alle Belgen.
a. In welke gemeente, straat, nummer woon je, met wie woon je…
b. Geboortedatum
c. Geslacht
d. Welke nationaliteit je hebt en welke je ouders hebben.
De meeste Europese landen hebben een rijksregister, maar niet overal, vb. Verenigd Koninkrijk. De
eerste rijksregisters vind je in Scandinavische landen, te beginnen bij Zweden.
2. EEN VOLKSTELLINGEN: nog voor de rijksregisters ontstonden, hadden we volkstellingen. Deze kwamen
al voor in de Romeinse tijd. Keizers wilden weten over hoeveel mensen ze macht hadden. Een
volkstelling gebeurt altijd om de 10 jaar. Elk hoofd van een huishouden kreeg een enquête die hij
verplicht moest invullen.
a. Hoeveel mensen wonen er in uw huishouden?
b. Hoeveel kamers heeft je woning, hoe groot zijn die?
c. Heeft u een wc met wateraansluiting?
Maar sinds de jaren 80, wanneer het rijksregister opkwam waren de gegevens van de volkstelling
niet meer zo nuttig. De laatste telling van België gebeurde in 2001. In Amerika staat dit wel nog in
de grondwet.
3. ONDERZOEKEN VAN STATISTISCHE ONDERZOEKSBUREAUS: in België is dat STATBEL. Dit bureau doet allerlei
onderzoeken naar hoe de bevolking is samengesteld. Dit is verbonden met de FOD economie die
uiteindelijk analyses maakt. In een maand tijd worden deze gegevens allemaal verzameld. (Dat is
wat sneller dan de volkstelling die 10 jaar tijd in beslag nam. Al deze gegevens worden ook
doorgegeven naar de bureaus van Europa.
EUROPEES ARBEIDSKRACHTENONDERZOEK (EAK): een onderzoek dat constant doorloopt. In welke
arbeidsomstandigheden werken mensen. Wat doe je? Wat heb je al gedaan? Wat is je hoogste
3
