RELATIONELE ETHIEK
LES 1:
ALGEMEEN
Ethiek werkt met waarden zoals respect of integriteit. De vraag is hoe we deze waarden in de praktijk kunnen
integreren.
HOOFDSTUK 1:
WAT IS RELATIONELE EHTIEK?
Je wordt als sociaal werker met verschillende situaties geconfronteerd, het is geen eenduidig werken. We
hebben te maken met verschillende doelgroepen, netwerken en interacties. Tijdens school hebben we al
verschillende methodieken gezien die erg belangrijk zijn. Deze methodieken moeten we inbedden in de ethiek
en filosofie. Een methodiek kun je ofwel ethisch ofwel niet-ethisch uitwerken. Het ethisch toepassen is erg
cruciaal.
Vb. Het methodisch werken is erg belangrijk om een cliënt te benaderen. Je kan de cliënt begroeten op een
ethische wijze, zodat je jouw hallo meent met empathie. Je kan ook de cliënt begroeten op een niet-ethische
manier, waarbij je de cliënt niet volledig ziet als volledig mens maar als cliënt.
Vroeger waren de sectoren erg gebaseerd op het christendom. Euthanasie was toen helemaal verboden door
het vaststaand kader – dit werd verboden in de bijbel. Als opvoeder had je stabiliteit over wat mocht en wat
kon door dit christelijk kader. Doordat dit kader geliberaliseerd is, kunnen we dit moeilijk als fundament
gebruiken. Alle organisaties hebben bepaalde normen die kunnen verschillen van andere organisaties. Waarop
funderen deze normen? Vroeger was dit de bijbel terwijl vandaag dit wankelig is geworden. Het fundament is
troebel.
We zien een 4-tal ethieken die met elkaar in debat en spanning staan:
1. Een mathematische, formele of objectieve ethiek
Mathematische (wiskundige) ethiek: de omgang met cliënt wordt meer en meer vertaald in procedures,
metingen, handelingsplanners, … Al deze procedures zijn niet slecht want ze bieden een houvast. Men kan deze
procedures op verschillende manieren gaan toepassen: als een soort bijbel of relatief gebruiken.
Vb. Iemand wordt in het ziekenhuis opgenomen voor een hartoperaties. Hoeveel sessies heeft de patiënt
nodig? Aan de hand van de procedures en wetenschappelijk onderzoek worden de sessies berekent. Er worden
10 sessies berekent en de cliënt krijgt dit aantal sessies. In de praktijk heeft de cliënt meer sessies nodig en dit
zorgt voor spanning: hoe komt dit? Er is iets misgelopen bij de berekening van de sessies. Objectief gezien moet
de cliënt genezen zijn, maar dit is niet zo. Wie gaat de sessies betalen? Wie heeft de verantwoordelijkheid?
Verzekeringen worden gekoppeld aan een aantal sessies. Deze organisaties gaan meer inzetten op metingen,
om beter wetenschappelijk te onderzoeken en objectief te blijven.
De procedures worden geïntegreerd in het privé leven door bijvoorbeeld een app te downloaden zodat de
specialisten kunnen zien of de cliënt genoeg stappen zet en voldoet aan de eisen. Er is weinig oog voor het
aantal bijzondere/unieke factoren die een rol spelen in het leven van de cliënt.
Vb. Elke opvoeder moet op dezelfde manier reageren op de jongeren: eenzelfde straftoewijzing. Om dit uit te
werken, creëert de directeur een programma waarbij de straffen worden gekoppeld aan waarden en normen.
Deze normen heeft men ingevoerd in een computer. Als iemand een norm overtrad, registreerde de opvoeder
, dit in de computer. De computer rekende dan uit welke straf de cliënt verdient, om iedereen gelijk en neutraal
te behandelen.
De menselijkheid gaat verloren in de methodiek. Deze methodiek gaat niet uit van toeval doordat alles op
voorhand wordt genoteerd met een klaar antwoord.
2. Een individuele of marktgerichte ethiek
De cliënt mag zelf bepalen welke aanpak hij volgt. Vroeger had de cliënt geen enkele inspraak. De cliënt kan nu
als individu zelf kiezen welke zorg hij wilt. Deze ethiek hangt een beetje samen met het vorige kader.
Vb. Stel dat een cliënt meer zorg nodig heeft dan de gemiddelde aantal minuten zorg, kan hij meer zorg-
minuten kopen. Iemand die meer kapitaal heeft en meer zorg wilt, kan deze extra minuten kopen.
3. Een relationele ethiek
Je hebt een ethisch probleem, die je nooit perfect kan oplossen doordat er geen totaal, wetenschappelijk kader
aan vasthangt: er is geen juist en klaar antwoord. Vroeger had men de bijbel als kant en klare houvast. Je kan
nooit volledig greep hebben op de situatie doordat je het moeilijk kan inschatten. Het fundament kan nooit
volledig worden ingevuld. De relatie is dusdanig. In een situatie staan mensen met elkaar in relatie met
permanente beïnvloeding. We houden rekening met de context en jouw antwoord op de situatie weet je nooit
volledig op voorhand. Je houdt rekening met de specifieke en persoonsgebonden omgevingsfactoren bij jouw
reactie op de situatie?
Hoe moeten we de waarden en normen relevant toepassen in de situatie? We proberen de waarden en
normen in relaties te versterken.
Vb. Geen dreadlocks in een leefgroep is de regel. Op een dag komt er een kind met dreadlocks want dat is zijn
reggae cultuur. Volgens de norm zijn de dreadlocks verboden. Als je formeel-objectief denkt, knip je de dreads
af want iedereen heeft dezelfde regels. Als je relationeel denkt: het kind komt uit zo’n context want het is een
norm van thuis uit.
Als opvoeder krijg je ruimte om in dialoog met de context te zoeken naar het haalbare, relevante oplossing,
waar relaties kunnen groeien. Jouw subjectiviteit/persoonlijk aanvoelen speelt hierbij een grote rol omdat de
relaties anders zijn. Er is een zekere ruimte om in overleg te gaan met de cliënt en de context om een keuze te
maken.
4. Een radicale religieuze ethiek
OP WELK FUNDAMENT FUNDEER JIJ EN JE ORGANISATIE?
Er zijn twee soorten gronden:
- Totalitaire grond (vb. economie, het zelf, God,…)
Relaties gaan hierdoor verzwakken
- Relationele grond
Relaties gaan groeien tussen mensen
HET BELANG EN DE VERSCHILLENDE LAGEN
1. Persoonlijk vlak (microlaag)
2. De organisatie (mesolaag)
3. De samenleving (macrolaag)
4. De filosofie/visie (metalaag)
LES 1:
ALGEMEEN
Ethiek werkt met waarden zoals respect of integriteit. De vraag is hoe we deze waarden in de praktijk kunnen
integreren.
HOOFDSTUK 1:
WAT IS RELATIONELE EHTIEK?
Je wordt als sociaal werker met verschillende situaties geconfronteerd, het is geen eenduidig werken. We
hebben te maken met verschillende doelgroepen, netwerken en interacties. Tijdens school hebben we al
verschillende methodieken gezien die erg belangrijk zijn. Deze methodieken moeten we inbedden in de ethiek
en filosofie. Een methodiek kun je ofwel ethisch ofwel niet-ethisch uitwerken. Het ethisch toepassen is erg
cruciaal.
Vb. Het methodisch werken is erg belangrijk om een cliënt te benaderen. Je kan de cliënt begroeten op een
ethische wijze, zodat je jouw hallo meent met empathie. Je kan ook de cliënt begroeten op een niet-ethische
manier, waarbij je de cliënt niet volledig ziet als volledig mens maar als cliënt.
Vroeger waren de sectoren erg gebaseerd op het christendom. Euthanasie was toen helemaal verboden door
het vaststaand kader – dit werd verboden in de bijbel. Als opvoeder had je stabiliteit over wat mocht en wat
kon door dit christelijk kader. Doordat dit kader geliberaliseerd is, kunnen we dit moeilijk als fundament
gebruiken. Alle organisaties hebben bepaalde normen die kunnen verschillen van andere organisaties. Waarop
funderen deze normen? Vroeger was dit de bijbel terwijl vandaag dit wankelig is geworden. Het fundament is
troebel.
We zien een 4-tal ethieken die met elkaar in debat en spanning staan:
1. Een mathematische, formele of objectieve ethiek
Mathematische (wiskundige) ethiek: de omgang met cliënt wordt meer en meer vertaald in procedures,
metingen, handelingsplanners, … Al deze procedures zijn niet slecht want ze bieden een houvast. Men kan deze
procedures op verschillende manieren gaan toepassen: als een soort bijbel of relatief gebruiken.
Vb. Iemand wordt in het ziekenhuis opgenomen voor een hartoperaties. Hoeveel sessies heeft de patiënt
nodig? Aan de hand van de procedures en wetenschappelijk onderzoek worden de sessies berekent. Er worden
10 sessies berekent en de cliënt krijgt dit aantal sessies. In de praktijk heeft de cliënt meer sessies nodig en dit
zorgt voor spanning: hoe komt dit? Er is iets misgelopen bij de berekening van de sessies. Objectief gezien moet
de cliënt genezen zijn, maar dit is niet zo. Wie gaat de sessies betalen? Wie heeft de verantwoordelijkheid?
Verzekeringen worden gekoppeld aan een aantal sessies. Deze organisaties gaan meer inzetten op metingen,
om beter wetenschappelijk te onderzoeken en objectief te blijven.
De procedures worden geïntegreerd in het privé leven door bijvoorbeeld een app te downloaden zodat de
specialisten kunnen zien of de cliënt genoeg stappen zet en voldoet aan de eisen. Er is weinig oog voor het
aantal bijzondere/unieke factoren die een rol spelen in het leven van de cliënt.
Vb. Elke opvoeder moet op dezelfde manier reageren op de jongeren: eenzelfde straftoewijzing. Om dit uit te
werken, creëert de directeur een programma waarbij de straffen worden gekoppeld aan waarden en normen.
Deze normen heeft men ingevoerd in een computer. Als iemand een norm overtrad, registreerde de opvoeder
, dit in de computer. De computer rekende dan uit welke straf de cliënt verdient, om iedereen gelijk en neutraal
te behandelen.
De menselijkheid gaat verloren in de methodiek. Deze methodiek gaat niet uit van toeval doordat alles op
voorhand wordt genoteerd met een klaar antwoord.
2. Een individuele of marktgerichte ethiek
De cliënt mag zelf bepalen welke aanpak hij volgt. Vroeger had de cliënt geen enkele inspraak. De cliënt kan nu
als individu zelf kiezen welke zorg hij wilt. Deze ethiek hangt een beetje samen met het vorige kader.
Vb. Stel dat een cliënt meer zorg nodig heeft dan de gemiddelde aantal minuten zorg, kan hij meer zorg-
minuten kopen. Iemand die meer kapitaal heeft en meer zorg wilt, kan deze extra minuten kopen.
3. Een relationele ethiek
Je hebt een ethisch probleem, die je nooit perfect kan oplossen doordat er geen totaal, wetenschappelijk kader
aan vasthangt: er is geen juist en klaar antwoord. Vroeger had men de bijbel als kant en klare houvast. Je kan
nooit volledig greep hebben op de situatie doordat je het moeilijk kan inschatten. Het fundament kan nooit
volledig worden ingevuld. De relatie is dusdanig. In een situatie staan mensen met elkaar in relatie met
permanente beïnvloeding. We houden rekening met de context en jouw antwoord op de situatie weet je nooit
volledig op voorhand. Je houdt rekening met de specifieke en persoonsgebonden omgevingsfactoren bij jouw
reactie op de situatie?
Hoe moeten we de waarden en normen relevant toepassen in de situatie? We proberen de waarden en
normen in relaties te versterken.
Vb. Geen dreadlocks in een leefgroep is de regel. Op een dag komt er een kind met dreadlocks want dat is zijn
reggae cultuur. Volgens de norm zijn de dreadlocks verboden. Als je formeel-objectief denkt, knip je de dreads
af want iedereen heeft dezelfde regels. Als je relationeel denkt: het kind komt uit zo’n context want het is een
norm van thuis uit.
Als opvoeder krijg je ruimte om in dialoog met de context te zoeken naar het haalbare, relevante oplossing,
waar relaties kunnen groeien. Jouw subjectiviteit/persoonlijk aanvoelen speelt hierbij een grote rol omdat de
relaties anders zijn. Er is een zekere ruimte om in overleg te gaan met de cliënt en de context om een keuze te
maken.
4. Een radicale religieuze ethiek
OP WELK FUNDAMENT FUNDEER JIJ EN JE ORGANISATIE?
Er zijn twee soorten gronden:
- Totalitaire grond (vb. economie, het zelf, God,…)
Relaties gaan hierdoor verzwakken
- Relationele grond
Relaties gaan groeien tussen mensen
HET BELANG EN DE VERSCHILLENDE LAGEN
1. Persoonlijk vlak (microlaag)
2. De organisatie (mesolaag)
3. De samenleving (macrolaag)
4. De filosofie/visie (metalaag)
