Hoofdstuk 4: Geheugen
4.1 De vele betekenissen van het woord ‘geheugen’
Geheugen
Proces van het vastleggen van ervaringen in de hersenen en die na een bepaalde tijd in bewustzijn
terug oproepen.
Vastleggen is:
Intentioneel ( soms veel inspanning)
Bv. TAF leren voor examen
Spontaan (moeiteloos)
Bv. Wat heb je gegeten vanmorgen: je weet het nog zonder in te prenten
Verschillende betekenissen:
- Voorbije ervaringen werken automatisch of via herinnering in op gedrag.
Bv. Poes loopt voorbij terwijl je naar buiten kijkt tijdens les.
- Verschillende soorten inhouden
Van verbale inhouden tot auditief karakter tot …
- Zintuiglijke, korte- en langetermijngeheugen
- Stadia: inprenten, bewaren en reproduceren
4.1.1 Automatische en bewuste nawerking van geheugeninhouden
Hoe gaan geheugeninhouden automatisch of bewust invloed uitoefenen op gedrag of herinneringen:
Links: Sommige ervaringen oefenen hun invloed uit op het gedrag na eerst opgeroepen te
zijn in het bewustzijn onder de vorm van een herinnering.
Rechts: Andere ervaringen werken automatisch door in het gedrag, zonder het bewustzijn te
moeten passeren.
A. Expliciete en impliciete geheugen
, Impliciet geheugen: ( procedurele of non-declaratieve)
Het omvat verschillende soorten processen waardoor geheugen inhouden rechtstreeks op het
gedrag inwerken, zonder het bewustzijn te moeten passeren. Je bent niet meer bewust. ze
zijn stilzwijgend op de achtergrond aanwezig.
Alle vaardigheden die je KAN
= Automatisch
Hoe doe je iets?
Je hoeft je niet meer te herinneren wat je vroeger geleerd hebt.
Bv. procedures of gedragswijzen eigen te maken: fietsen, lopen.
Bv. Autorijden
Bv. Conditioneringen
Expliciet geheugen (declaratieve)
De mogelijkheid om vroegere ervaringen na verloop van tijd terug op te roepen in het
bewustzijn onder de vorm van herinneringen. Je kan op een expliciete manier kenbaar maken
wat je hebt meegemaakt. Het kunnen.
Alles wat je kent
= WAT
B. Episodisch en semantisch geheugen
Episodisch geheugen:
Alles van herinneringen die je hebt opgeslagen in je hersenen die gesitueerd zijn in een tijd-
ruimtelijke context. Wat we inprenten wordt ondergebracht in geheugen door
gebeurtenissen gewoon op te slagen in hun concrete tijdsverloop.
Bv. Waar heb ik mijn auto geparkeerd?
Autobiografisch geheugen:
Het gestructureerde geheel van herinneringen die we met ons meedragen over de vele
gebeurtenissen uit ons eigen leven.
Prospectief geheugen
Het vooruitziende geheugen dat ons toelaat te herinneren dat we bepaalde dingen in de
toekomst niet uit het oog mogen verliezen. Niet vergeten wat je in de toekomst moet
doen.
Semantisch geheugen
Een manier om informatie vast te houden in de hersenen waarbij de geheugeninhouden niet
chronologisch maar eerder thematisch geordend worden.
Alles wat je kent, in je leven aan informatie hebt opgeslagen. Gegevens worden volgens hun
betekenis inhoud bij elkaar gezet.
Bv. Wat is parkeren?
4.1.2 Verschillen in tijdsduur en capaciteit
Voordat iets blijvend opgenomen wordt in het geheugen doorloopt het eerst een paar buffers, waar het
op heel korte tijd enkele belangrijke bewerkingen ondergaat.
A. Zintuiglijke of sensorische geheugen:
Informatie die via verschillende zintuigen binnenkomen moet er tijd zijn om deze info samen te
brengen zodat deze in de hersenen kan omgezet worden naar betekenisvolle percepties.
, De mogelijkheid om zintuigsignalen nog even als mentaal beeld beschikbaar te houden in de
hersenen wanneer de prikkels ter hoogte van de zintuigen al verdwenen zijn. Dit stelt ons in
staat om de snel na elkaar binnenkomende impulsen onderling te verbinden tot structuren.
Bv. Landschap, melodie, zin
De tijd waarin gegevens in het sensorische geheugen bewaard blijven = uiterst kort:
Iconische
Bij visuele stimuli duurt het een seconde: een mentaal beeld blijft dus niet langer dan
een seconde beschikbaar.
Korter qua tijdsduur
Echoïsche
bij auditieve signalen kan het 4 seconden duren eerder dat de gewaarwording uitsterft. (
vluchtiger dan visuele prikkels)
Tactiel
Huidwaarneming
Bv. Braille
Functioneel spoor
Het gedurende een korte tijd heel even blijven functioneren van een specifiek
neuronencircuit. Informatie gaat door naar hersenen waar er betekenis aan verleend
wordt. ( functioneel)
Bv. Er blijft een ‘foto’ hangen
B. Kortetermijngeheugen en werkgeheugen:
Een kleine hoeveelheid brokjes informatie blijven in ons geheugen.
De gevormde waarneming wordt een zekere tijd vastgehouden door het korte termijn geheugen,
lang genoeg om er efficiënt op te kunnen reageren en er een blijvend spoor van te vormen
Bv. Telefoonnummer onthouden
Functioneel spoor, slechts enkele seconden en kleine capaciteit
Geheugensporen blijven korte tijd bestaan. Verdwijnen vlug. Het is gedurende enkele
seconden in stand houden van de neurale activiteit die de waarneming mogelijk maakte.
Uitbreiding van de capaciteit: chunks
De capaciteit van dit geheugen is bijzonder beperkt. We zijn in staat 7 losse gegevens
tegelijk te vatten in ons bewustzijn: soms zijn dit inhoudsloze gegevens:
- losse letters of cijfers
- grotere informatie eenheden Bv. woord of postcode
Hierdoor is het mogelijk om de omvang van het korte termijn geheugen uit te breiden
door een aantal afzonderlijke elementen samen te voegen tot grotere gehelen
Chunks = cluster van informatie
Je kan informatie op zinvolle manier samenbrengen tot grotere chunks.
Uitbreiding van de duur door te herhalen
Het korte termijn geheugen bevat een tijdsbeperking. de gegevens blijven niet langer dan
20 seconden aanwezig: vaak doordat ze weggeduwd worden door nieuwe informatie.
Door te herhalen kan de duur verlengd worden.
Magazijn of werkplaats: werkgeheugen, nu-bewustzijn
4.1 De vele betekenissen van het woord ‘geheugen’
Geheugen
Proces van het vastleggen van ervaringen in de hersenen en die na een bepaalde tijd in bewustzijn
terug oproepen.
Vastleggen is:
Intentioneel ( soms veel inspanning)
Bv. TAF leren voor examen
Spontaan (moeiteloos)
Bv. Wat heb je gegeten vanmorgen: je weet het nog zonder in te prenten
Verschillende betekenissen:
- Voorbije ervaringen werken automatisch of via herinnering in op gedrag.
Bv. Poes loopt voorbij terwijl je naar buiten kijkt tijdens les.
- Verschillende soorten inhouden
Van verbale inhouden tot auditief karakter tot …
- Zintuiglijke, korte- en langetermijngeheugen
- Stadia: inprenten, bewaren en reproduceren
4.1.1 Automatische en bewuste nawerking van geheugeninhouden
Hoe gaan geheugeninhouden automatisch of bewust invloed uitoefenen op gedrag of herinneringen:
Links: Sommige ervaringen oefenen hun invloed uit op het gedrag na eerst opgeroepen te
zijn in het bewustzijn onder de vorm van een herinnering.
Rechts: Andere ervaringen werken automatisch door in het gedrag, zonder het bewustzijn te
moeten passeren.
A. Expliciete en impliciete geheugen
, Impliciet geheugen: ( procedurele of non-declaratieve)
Het omvat verschillende soorten processen waardoor geheugen inhouden rechtstreeks op het
gedrag inwerken, zonder het bewustzijn te moeten passeren. Je bent niet meer bewust. ze
zijn stilzwijgend op de achtergrond aanwezig.
Alle vaardigheden die je KAN
= Automatisch
Hoe doe je iets?
Je hoeft je niet meer te herinneren wat je vroeger geleerd hebt.
Bv. procedures of gedragswijzen eigen te maken: fietsen, lopen.
Bv. Autorijden
Bv. Conditioneringen
Expliciet geheugen (declaratieve)
De mogelijkheid om vroegere ervaringen na verloop van tijd terug op te roepen in het
bewustzijn onder de vorm van herinneringen. Je kan op een expliciete manier kenbaar maken
wat je hebt meegemaakt. Het kunnen.
Alles wat je kent
= WAT
B. Episodisch en semantisch geheugen
Episodisch geheugen:
Alles van herinneringen die je hebt opgeslagen in je hersenen die gesitueerd zijn in een tijd-
ruimtelijke context. Wat we inprenten wordt ondergebracht in geheugen door
gebeurtenissen gewoon op te slagen in hun concrete tijdsverloop.
Bv. Waar heb ik mijn auto geparkeerd?
Autobiografisch geheugen:
Het gestructureerde geheel van herinneringen die we met ons meedragen over de vele
gebeurtenissen uit ons eigen leven.
Prospectief geheugen
Het vooruitziende geheugen dat ons toelaat te herinneren dat we bepaalde dingen in de
toekomst niet uit het oog mogen verliezen. Niet vergeten wat je in de toekomst moet
doen.
Semantisch geheugen
Een manier om informatie vast te houden in de hersenen waarbij de geheugeninhouden niet
chronologisch maar eerder thematisch geordend worden.
Alles wat je kent, in je leven aan informatie hebt opgeslagen. Gegevens worden volgens hun
betekenis inhoud bij elkaar gezet.
Bv. Wat is parkeren?
4.1.2 Verschillen in tijdsduur en capaciteit
Voordat iets blijvend opgenomen wordt in het geheugen doorloopt het eerst een paar buffers, waar het
op heel korte tijd enkele belangrijke bewerkingen ondergaat.
A. Zintuiglijke of sensorische geheugen:
Informatie die via verschillende zintuigen binnenkomen moet er tijd zijn om deze info samen te
brengen zodat deze in de hersenen kan omgezet worden naar betekenisvolle percepties.
, De mogelijkheid om zintuigsignalen nog even als mentaal beeld beschikbaar te houden in de
hersenen wanneer de prikkels ter hoogte van de zintuigen al verdwenen zijn. Dit stelt ons in
staat om de snel na elkaar binnenkomende impulsen onderling te verbinden tot structuren.
Bv. Landschap, melodie, zin
De tijd waarin gegevens in het sensorische geheugen bewaard blijven = uiterst kort:
Iconische
Bij visuele stimuli duurt het een seconde: een mentaal beeld blijft dus niet langer dan
een seconde beschikbaar.
Korter qua tijdsduur
Echoïsche
bij auditieve signalen kan het 4 seconden duren eerder dat de gewaarwording uitsterft. (
vluchtiger dan visuele prikkels)
Tactiel
Huidwaarneming
Bv. Braille
Functioneel spoor
Het gedurende een korte tijd heel even blijven functioneren van een specifiek
neuronencircuit. Informatie gaat door naar hersenen waar er betekenis aan verleend
wordt. ( functioneel)
Bv. Er blijft een ‘foto’ hangen
B. Kortetermijngeheugen en werkgeheugen:
Een kleine hoeveelheid brokjes informatie blijven in ons geheugen.
De gevormde waarneming wordt een zekere tijd vastgehouden door het korte termijn geheugen,
lang genoeg om er efficiënt op te kunnen reageren en er een blijvend spoor van te vormen
Bv. Telefoonnummer onthouden
Functioneel spoor, slechts enkele seconden en kleine capaciteit
Geheugensporen blijven korte tijd bestaan. Verdwijnen vlug. Het is gedurende enkele
seconden in stand houden van de neurale activiteit die de waarneming mogelijk maakte.
Uitbreiding van de capaciteit: chunks
De capaciteit van dit geheugen is bijzonder beperkt. We zijn in staat 7 losse gegevens
tegelijk te vatten in ons bewustzijn: soms zijn dit inhoudsloze gegevens:
- losse letters of cijfers
- grotere informatie eenheden Bv. woord of postcode
Hierdoor is het mogelijk om de omvang van het korte termijn geheugen uit te breiden
door een aantal afzonderlijke elementen samen te voegen tot grotere gehelen
Chunks = cluster van informatie
Je kan informatie op zinvolle manier samenbrengen tot grotere chunks.
Uitbreiding van de duur door te herhalen
Het korte termijn geheugen bevat een tijdsbeperking. de gegevens blijven niet langer dan
20 seconden aanwezig: vaak doordat ze weggeduwd worden door nieuwe informatie.
Door te herhalen kan de duur verlengd worden.
Magazijn of werkplaats: werkgeheugen, nu-bewustzijn
