HET NIEUWE TESTAMENT
NT: 2.1 ONTSTAANSGESCHIEDENIS VAN DE VIER EVANGELIEN (P48 – P54)
INLEIDING
Die 4 evangeliën zijn ontstaan in een lang en ingewikkeld proces. We onderscheiden hier 3 stadia:
(1) de mondelinge woorden van Jezus en zijn volgelingen, (2) de fase van de eerste christelijke
gemeenschappen en (3) de uiteindelijke redactie
EERSTE STADIUM: JEZUS EN ZIJN LEERLINGEN
o Kern van de evangeliën: woorden en daden van Jezus en de Jezusbeweging
o Manier waarop hij geleefd heeft, ontmoetingen met mensen, zijn conflicten, zijn beeld van God, zijn
veroordeling, dood, ervaringen van de eerste christenen,.. = de basis
o De christelijke en niet-christelijke bronnen, ten vroegste 20 jaar na zijn dood geschreven
o Zijn woorden en daden maakten indruk en werden herhaald
TWEEDE STADIUM: DE EERSTE CHRISTENGEMEENSCHAPPEN
o Betekenis van Jezus’ leven en zijn persoon, pas na zijn dood duidelijk geworden
o Jezus kreeg allerlei eretitel: Zoon van God, Messias, Christus
o Rond de Middellande Zee ontstonden er christengemeenschappen waar de herinnering aan Jezus
werd doorgegeven via mondelinge verhalen over hem
o Verhalen werden wel aangepast vanuit hun eigen concrete situatie
o De eerste leerlingen waren mensen zonder grote godsdienstige kennis (Paulus daarentegen
bestudeerde schriften)
De verhalen over Jezus werden gebruikt in 3 verschillende contexten:
1. Prediking-verkondiging
2. De wekelijkse vieringen van Christenen
3. Onderwijs of catechese
DERDE STADIUM: DE REDACTIE VAN DE EVANGELIËN
Vanuit de mondelinge verhalen en eerste schriftelijke bronnen hebben 4 redacteurs elk een eigen evangelie
opgesteld
1. HET VASTLEGGEN VAN DE VERHALEN IN LITERAIRE GENRES
= Gelijksoortige verhalen over Jezus werden verteld volgens een vast patroon
= Het vormen tot vaste vormen is een algemeen verschijnsel: wie de structuur en het genre kent, begrijpt de
bedoeling
= Ook in het NT herkennen we verschillende genres, elk met hun literaire kenmerken
1
,2. HET LITERAIR GENRE ‘EVANGELIE’
= Evangelie betekent ‘goed nieuws’ en bestond aanvankelijk in het enkelvoud
= Eigenschappen evangeliegenre:
1. Het evangeliegenre heeft geen aandacht voor de uiterlijke en innerlijk ontwikkeling van het
hoofdpersonage
2. Het evangeliegenre houdt zich gebonden aan de traditie: gebruiken bestaand traditiemateriaal
3. Het evangeliegenre is gebonden aan een vast kader: de structuur van de oudste evangelie vinden we
terug in de later beschreven evangeliën
4. Het evangeliegenre is gericht op de verkondiging
5. Het evangeliegenre van Jezus Christus, is gericht op het heden
3. VIER REDACTEURS
Vier redacteurs:
Marcus:
- Evangelie van Marcus = oudste evangelie
- Geschreven in Rome
- Marcus schreef in het Grieks
- Kende Jezus zelf niet
- Zijn lezers: Romeinse burgers die zich tot het christendom bekeerden
Matteüs en Lucas:
- Schreven in het Grieks
- Kenden Jezus zelf niet, wel in het bezit van het Marcusevangelie en een Griekse vertaling van de Q-
bron met Jezuswoorden
- Op basis daarvan schreven ze, ze legde wel persoonlijke klemtonen
Verklaart waarom er zoveel gelijkenissen als verschilpunten bestaan tussen deze 3 evangeliën
Dit noemt men ook wel de synoptische evangeliën
Matteüs:
- Publiek: Griekssprekende joden die zich tot het christendom bekeerden
- Jezus wordt voorgesteld als een rabbi en een ‘tweede Mozes’
-
Lucas:
- Publiek: niet-joodse personen die christen waren
- Jezus wordt voorgesteld als een rondtrekkende genezer
Johannes:
- Laatst ontstaan
- Filosofisch van aard
2
, Aanvankelijk waren de namen van de redacteurs niet bij de evangeliën vermeld
Er waren nog meer evangeliën: Jacobus en Thomas
Na lange discussie: maar 4 evangeliën erkend
De andere noemen we apocriefe evangeliën
De onderlinge afhankelijkheid tussen de 4 evangelisten:
- In de 19de eeuw: verklaart men de overeenkomsten tussen Mattheüs en Lucas door hun
gemeenschappelijke afhankelijkheid van Marcus
- Bovendien toont men aan dat er een Logienquelle (Q) aan de oorsprong ligt van de
gemeenschappelijke teksten die we bij MT en LC vinden
Noemt men de tweebronnentheorie
Men spreekt ook van de vierbronnentheorie, omdat men denkt dat MT en LC naast deze 2
bronnen (Marcus en Q) waarschijnlijk ook over eigen bronnen beschikten
4. DE SYMBOLISCHE VOORSTELLING VAN DE EVANGELIËN
Elk evangelie wordt symbolisch voorgesteld: Marcus door een leeuw, Matteüs door een mens, Lucas door een
os en Johannes door een arend. Deze symbolische voorstelling verwijst naar het eerste hoofdstuk van elk
evangelie
- Evangelie van Marcus: start met de bekoringen van Jezus inde woestijn, een oord van wilde dieren,
vandaar de leeuw
- Evangelie van Matteüs: start met de geslachtslijst, vandaar de mens
- Evangelie van Lucas: start met het geboorteverhaal in een stal, de plaats van een os + met een
dierenoffer in de tempel, vandaar de os
- Evangelie Johannes: start met een verwijzing naar de eeuwigheid van God waaruit Jezus voortkomt.
De arend is een dier dat heel hoog vliegt en heel ster is.. hoogt en God worden van oudsher met
elkaar geassocieerd.
3
NT: 2.1 ONTSTAANSGESCHIEDENIS VAN DE VIER EVANGELIEN (P48 – P54)
INLEIDING
Die 4 evangeliën zijn ontstaan in een lang en ingewikkeld proces. We onderscheiden hier 3 stadia:
(1) de mondelinge woorden van Jezus en zijn volgelingen, (2) de fase van de eerste christelijke
gemeenschappen en (3) de uiteindelijke redactie
EERSTE STADIUM: JEZUS EN ZIJN LEERLINGEN
o Kern van de evangeliën: woorden en daden van Jezus en de Jezusbeweging
o Manier waarop hij geleefd heeft, ontmoetingen met mensen, zijn conflicten, zijn beeld van God, zijn
veroordeling, dood, ervaringen van de eerste christenen,.. = de basis
o De christelijke en niet-christelijke bronnen, ten vroegste 20 jaar na zijn dood geschreven
o Zijn woorden en daden maakten indruk en werden herhaald
TWEEDE STADIUM: DE EERSTE CHRISTENGEMEENSCHAPPEN
o Betekenis van Jezus’ leven en zijn persoon, pas na zijn dood duidelijk geworden
o Jezus kreeg allerlei eretitel: Zoon van God, Messias, Christus
o Rond de Middellande Zee ontstonden er christengemeenschappen waar de herinnering aan Jezus
werd doorgegeven via mondelinge verhalen over hem
o Verhalen werden wel aangepast vanuit hun eigen concrete situatie
o De eerste leerlingen waren mensen zonder grote godsdienstige kennis (Paulus daarentegen
bestudeerde schriften)
De verhalen over Jezus werden gebruikt in 3 verschillende contexten:
1. Prediking-verkondiging
2. De wekelijkse vieringen van Christenen
3. Onderwijs of catechese
DERDE STADIUM: DE REDACTIE VAN DE EVANGELIËN
Vanuit de mondelinge verhalen en eerste schriftelijke bronnen hebben 4 redacteurs elk een eigen evangelie
opgesteld
1. HET VASTLEGGEN VAN DE VERHALEN IN LITERAIRE GENRES
= Gelijksoortige verhalen over Jezus werden verteld volgens een vast patroon
= Het vormen tot vaste vormen is een algemeen verschijnsel: wie de structuur en het genre kent, begrijpt de
bedoeling
= Ook in het NT herkennen we verschillende genres, elk met hun literaire kenmerken
1
,2. HET LITERAIR GENRE ‘EVANGELIE’
= Evangelie betekent ‘goed nieuws’ en bestond aanvankelijk in het enkelvoud
= Eigenschappen evangeliegenre:
1. Het evangeliegenre heeft geen aandacht voor de uiterlijke en innerlijk ontwikkeling van het
hoofdpersonage
2. Het evangeliegenre houdt zich gebonden aan de traditie: gebruiken bestaand traditiemateriaal
3. Het evangeliegenre is gebonden aan een vast kader: de structuur van de oudste evangelie vinden we
terug in de later beschreven evangeliën
4. Het evangeliegenre is gericht op de verkondiging
5. Het evangeliegenre van Jezus Christus, is gericht op het heden
3. VIER REDACTEURS
Vier redacteurs:
Marcus:
- Evangelie van Marcus = oudste evangelie
- Geschreven in Rome
- Marcus schreef in het Grieks
- Kende Jezus zelf niet
- Zijn lezers: Romeinse burgers die zich tot het christendom bekeerden
Matteüs en Lucas:
- Schreven in het Grieks
- Kenden Jezus zelf niet, wel in het bezit van het Marcusevangelie en een Griekse vertaling van de Q-
bron met Jezuswoorden
- Op basis daarvan schreven ze, ze legde wel persoonlijke klemtonen
Verklaart waarom er zoveel gelijkenissen als verschilpunten bestaan tussen deze 3 evangeliën
Dit noemt men ook wel de synoptische evangeliën
Matteüs:
- Publiek: Griekssprekende joden die zich tot het christendom bekeerden
- Jezus wordt voorgesteld als een rabbi en een ‘tweede Mozes’
-
Lucas:
- Publiek: niet-joodse personen die christen waren
- Jezus wordt voorgesteld als een rondtrekkende genezer
Johannes:
- Laatst ontstaan
- Filosofisch van aard
2
, Aanvankelijk waren de namen van de redacteurs niet bij de evangeliën vermeld
Er waren nog meer evangeliën: Jacobus en Thomas
Na lange discussie: maar 4 evangeliën erkend
De andere noemen we apocriefe evangeliën
De onderlinge afhankelijkheid tussen de 4 evangelisten:
- In de 19de eeuw: verklaart men de overeenkomsten tussen Mattheüs en Lucas door hun
gemeenschappelijke afhankelijkheid van Marcus
- Bovendien toont men aan dat er een Logienquelle (Q) aan de oorsprong ligt van de
gemeenschappelijke teksten die we bij MT en LC vinden
Noemt men de tweebronnentheorie
Men spreekt ook van de vierbronnentheorie, omdat men denkt dat MT en LC naast deze 2
bronnen (Marcus en Q) waarschijnlijk ook over eigen bronnen beschikten
4. DE SYMBOLISCHE VOORSTELLING VAN DE EVANGELIËN
Elk evangelie wordt symbolisch voorgesteld: Marcus door een leeuw, Matteüs door een mens, Lucas door een
os en Johannes door een arend. Deze symbolische voorstelling verwijst naar het eerste hoofdstuk van elk
evangelie
- Evangelie van Marcus: start met de bekoringen van Jezus inde woestijn, een oord van wilde dieren,
vandaar de leeuw
- Evangelie van Matteüs: start met de geslachtslijst, vandaar de mens
- Evangelie van Lucas: start met het geboorteverhaal in een stal, de plaats van een os + met een
dierenoffer in de tempel, vandaar de os
- Evangelie Johannes: start met een verwijzing naar de eeuwigheid van God waaruit Jezus voortkomt.
De arend is een dier dat heel hoog vliegt en heel ster is.. hoogt en God worden van oudsher met
elkaar geassocieerd.
3
