Samenvatting aardrijkskunde hoofdstuk 4 klas 5 systeem aarde
4.1 aardbevingen en vulkanen
Kenmerken Middellandse zeegebied:
- Subtropische landschapszone
- Veel reliëf: heuvels met bijv. olijfbomen, kusten zijn steil
- Veel eilanden, schiereilanden, baaien en kapen
- Door de platentektoniek zijn in dit gebied veel verschillende kleine platen afgesplitst van de
Afrikaanse- en Euraziatische plaat die allemaal hun eigen bewegingsrichting hebben→
veroorzaken gebergten, vulkanen en aardbevingen
Ontstaan Alpen, Pyreneeën, Karpaten en verdwijning Tethyszee:
- Bij mid-oceanische rug in de Tethyszee vormde lava nieuwe
oceaanbodem (basalt) → zee steeds breder (zie hiernaast)
- Op zeebodem: sedimentatie klei en kalk en langs randen zand
- Druk op sedimenten → verhard tot gesteenten
- Afrika beweegt weer naar noorden → Tethyszee kleiner door
convergentie (Afrikaanse- onder Euraziatische plaat) + door
druk ontstaan kleine platen
- Door subductie verdween nog meer oceanische korst, waardoor de Apulische plaat (tussen
Afrika en Europa) steeds dichter bij het Europese continent kwam te liggen → botsing kleine
Apulische plaat tegen landmassa bij Duitsland → ontstaan Alpen (geplooid)
- Botsing Iberische plaat tegen Euraziatische plaat → Ontstaan Pyreneeën en Karpaten
- Alpen, Pyreneeën en Karpaten vormen alpiene plooiingsgebied
De Afrikaanse plaat beweegt naar noorden en duikt onder de Egeïsche plaat die naar zuiden beweegt
→ eilandenboog:
- Subductiezone schuift steeds meer naar zuiden → Egeïsche plaat rekt uit, wordt dunner en
zee dieper → ontstaan diepzeebekken
Vulkanen
De (vooral strato-, explosief) vulkanen in het Middellandse Zeegebied vindt je bij subductiezones:
- Santorini (evd vulkaaneilanden): ontstaan bij convergente breuklijn tussen twee oceanische
platen → eilandenboog met vulkanen en caldeira
- Etna: ontstaan bij subductie van de Afrikaanse plaat. Karakter vulkaan verandert: wordt
minder explosief
, - Vesuvius: altijd zeer heftige uitbarstingen
Aardbevingen
- Veel zware aardbevingen bij actieve plaatgrenzen in Italië, Griekenland en Turkije.
- Arabische plaat noordwaarts → Anatolische plaat westwaarts → Turkije beweegt daardoor 5
à 6 cm per jaar naar westen + zware aardbevingen
- De verplaatsing gaat langs 2 breuklijnen: noordelijke transforme breuklijn langs kust Zwarte
Zee (Anatolische breuklijn) en zuidelijke breuklijn verdwijnt bij Sicilië in zee
- Door beweging Apulische plaat: veel aardbevingen in Italië
Het voorkomen van natuurrampen, zoals aardebevingen en vulkanen, is vaak niet mogelijk.
Voorspellen is ook erg lastig en kan niet precies.
Hazard management: maatregelen om risico’s van natuurrampen te beheersen en voorspellen, door:
- Onderzoekstechnieken en modellen: met meer inzicht in platentektoniek kan men
risicokaarten en evacuatieplannen maken
- Waarschuwingssystemen: tijdige waarschuwing van bevolking voor aardbevingen en
vulkaanuitbarstingen
- Rampenplannen: draaiboeken voor hulpverlening en evacuatie
- Bouwtechnische maatregelen: zoals rubberfunderingen om trillingen op te vangen
4.2 klimaat, plantengroei en landbouw
Afwisseling van zomer en winter
In de zomer bevinden hogedrukgebieden zich noordelijker dan in de winter. Dit komt door de
opschuiving van de ITCZ naar het noorden.
In de zomer ontstaan in het Middellandse zeegebied
een hogedrukgebied, Azoren-Hoog, die bestaat uit de
zee (warmt niet makkelijk op dus lucht daalt) en
uitlopers over Marokko, Spanje en Italië.
Het land rondom de Atlantische oceaan wordt wel heel
warm, waardoor wolken snel oplossen → weinig
neerslag. Zo is de aanlandige wind bij Noord-Afrika vrij
droog.
In de winter ligt het Azoren-Hoog zuidelijker: lucht daalt
daar (warmte) en waait vanuit zuidwesten naar
Middellandse zee (droog in Afrika). Boven Siberië ligt
een hoge drukgebied met koude lucht. Deze lucht waait
vanuit noorden naar het zuiden en botst met warme
lucht in MZ → mediterrane fronten → veel neerslag
4.1 aardbevingen en vulkanen
Kenmerken Middellandse zeegebied:
- Subtropische landschapszone
- Veel reliëf: heuvels met bijv. olijfbomen, kusten zijn steil
- Veel eilanden, schiereilanden, baaien en kapen
- Door de platentektoniek zijn in dit gebied veel verschillende kleine platen afgesplitst van de
Afrikaanse- en Euraziatische plaat die allemaal hun eigen bewegingsrichting hebben→
veroorzaken gebergten, vulkanen en aardbevingen
Ontstaan Alpen, Pyreneeën, Karpaten en verdwijning Tethyszee:
- Bij mid-oceanische rug in de Tethyszee vormde lava nieuwe
oceaanbodem (basalt) → zee steeds breder (zie hiernaast)
- Op zeebodem: sedimentatie klei en kalk en langs randen zand
- Druk op sedimenten → verhard tot gesteenten
- Afrika beweegt weer naar noorden → Tethyszee kleiner door
convergentie (Afrikaanse- onder Euraziatische plaat) + door
druk ontstaan kleine platen
- Door subductie verdween nog meer oceanische korst, waardoor de Apulische plaat (tussen
Afrika en Europa) steeds dichter bij het Europese continent kwam te liggen → botsing kleine
Apulische plaat tegen landmassa bij Duitsland → ontstaan Alpen (geplooid)
- Botsing Iberische plaat tegen Euraziatische plaat → Ontstaan Pyreneeën en Karpaten
- Alpen, Pyreneeën en Karpaten vormen alpiene plooiingsgebied
De Afrikaanse plaat beweegt naar noorden en duikt onder de Egeïsche plaat die naar zuiden beweegt
→ eilandenboog:
- Subductiezone schuift steeds meer naar zuiden → Egeïsche plaat rekt uit, wordt dunner en
zee dieper → ontstaan diepzeebekken
Vulkanen
De (vooral strato-, explosief) vulkanen in het Middellandse Zeegebied vindt je bij subductiezones:
- Santorini (evd vulkaaneilanden): ontstaan bij convergente breuklijn tussen twee oceanische
platen → eilandenboog met vulkanen en caldeira
- Etna: ontstaan bij subductie van de Afrikaanse plaat. Karakter vulkaan verandert: wordt
minder explosief
, - Vesuvius: altijd zeer heftige uitbarstingen
Aardbevingen
- Veel zware aardbevingen bij actieve plaatgrenzen in Italië, Griekenland en Turkije.
- Arabische plaat noordwaarts → Anatolische plaat westwaarts → Turkije beweegt daardoor 5
à 6 cm per jaar naar westen + zware aardbevingen
- De verplaatsing gaat langs 2 breuklijnen: noordelijke transforme breuklijn langs kust Zwarte
Zee (Anatolische breuklijn) en zuidelijke breuklijn verdwijnt bij Sicilië in zee
- Door beweging Apulische plaat: veel aardbevingen in Italië
Het voorkomen van natuurrampen, zoals aardebevingen en vulkanen, is vaak niet mogelijk.
Voorspellen is ook erg lastig en kan niet precies.
Hazard management: maatregelen om risico’s van natuurrampen te beheersen en voorspellen, door:
- Onderzoekstechnieken en modellen: met meer inzicht in platentektoniek kan men
risicokaarten en evacuatieplannen maken
- Waarschuwingssystemen: tijdige waarschuwing van bevolking voor aardbevingen en
vulkaanuitbarstingen
- Rampenplannen: draaiboeken voor hulpverlening en evacuatie
- Bouwtechnische maatregelen: zoals rubberfunderingen om trillingen op te vangen
4.2 klimaat, plantengroei en landbouw
Afwisseling van zomer en winter
In de zomer bevinden hogedrukgebieden zich noordelijker dan in de winter. Dit komt door de
opschuiving van de ITCZ naar het noorden.
In de zomer ontstaan in het Middellandse zeegebied
een hogedrukgebied, Azoren-Hoog, die bestaat uit de
zee (warmt niet makkelijk op dus lucht daalt) en
uitlopers over Marokko, Spanje en Italië.
Het land rondom de Atlantische oceaan wordt wel heel
warm, waardoor wolken snel oplossen → weinig
neerslag. Zo is de aanlandige wind bij Noord-Afrika vrij
droog.
In de winter ligt het Azoren-Hoog zuidelijker: lucht daalt
daar (warmte) en waait vanuit zuidwesten naar
Middellandse zee (droog in Afrika). Boven Siberië ligt
een hoge drukgebied met koude lucht. Deze lucht waait
vanuit noorden naar het zuiden en botst met warme
lucht in MZ → mediterrane fronten → veel neerslag
