INLEIDING
PSYCHODIAGNOSTIEK
Blokwijzer
Samenvatting
2022-2023
,Deel 1: de psychologische test als wetenschappelijk meetinstrument
Psychodiagnostiek → de wetenschap die erop gericht is om op een gefundeerde manier informatie van
een persoon en zijn omgeving te verzamelen, met oog op het nemen van verantwoorde beslissingen
• Oordeelsfouten
• Belang om menselijk gedrag op een wetenschappelijke manier te onderzoeken
• Via het gebruik van psychologische tests
1. Wat is een psychologische test
Psychologische test → een beoordelingsprocedure die ontworpen is om een psychometrisch
onderbouwde maat van een of meer psychologische eigenschappen te verschaffen
1.1 Een test is een beoordelingsprocedure
1) In kaart brengen van menselijke eigenschappen
• Wat mensen kunnen (prestaties)
• Hoe mensen zijn (gedragswijze)
2) Op zoek naar verschillen
• Inter-individueel = tussen mensen
• Intra-individueel = binnen eenzelfde persoon
1.2 Een test registreert psychologische eigenschappen
1.2.1 Wat zijn psychologische eigenschappen
Onderscheid tussen:
1) Wat mensen kunnen (prestaties)
2) Hoe mensen zijn (Gedragswijze)
Eigenschappen:
1) Toestanden = fluctueren in de tijd (emoties)
2) Trekken = stabiel
Persoonlijkheidsdimensies = vijf min of meer vastliggende fundamentele trekken:
• Emotionele stabiliteit = neuroticisme = evenwichtig en beheerst (rustig, onbewogen,
zelfzekerheid)
• Extraversie = gericht op de buitenwereld (spontaan, levendig, energiek)
• Openheid = interesse voor nieuwe ervaringen (nieuwsgierigheid, creativiteit, gevatheid)
• Nauwgezetheid = consciëntieusheid = doelgericht en planmatig (ordelijk, gewetensvol,
efficiënt)
• Vriendelijkheid = aangenaamheid/altruïsme = meevoelend en coöperatief ingesteld
(vertrouwend, inschikkelijk, begripvol)
Psychologische eigenschappen:
• Niet rechtstreeks waarneembaar
• Hypothetische constructen
• Onzichtbare eigenschappen waarvan men vermoedt dat ze achter het zichtbare gedrag zitten
• Operationaliseren = meetbaar maken
o Wetenschappelijke manier
o Belang van validiteit = gepaste meetinstrument en iedereen zal de test op dezelfde manier
afnemen
1.2.2 Psychologische eigenschappen moeten geoperationaliseerd worden
Operationalisering → proces waardoor eigenschappen meetbaar worden gemaakt
Wetenschappelijk gefundeerd → volgens strikte regels afgeleid worden uit betrouwbare waarnemingen
, 1.3 Een test levert een psychometrisch onderbouwd meetresultaat op
1.3.1 Psychometrische kwaliteiten
1) Betrouwbaarheid = herhaalbaarheid van het meetinstrument
• Het ene moment mag geen ander resultaat opleveren dan een ander moment
2) Standaardisatie = mate waarin er voor een testprocedure strikte richtlijnen aanwezig zijn zodat elk
individu in dezelfde en meest optimale omstandigheden kan worden getest
3) Objectiviteit van de score = duidelijk hoe de antwoorden op een test in testscores kunnen worden
omgezet
4) Validiteit = geldigheid = geeft aan in welke mate een test meet wat hij zou moeten meten
• Valide instrument = is in staat het soort gegevens op te leveren die je ervan verwacht
5) Normering = aanwezigheid van een zinvolle vergelijkingsbasis
Figuur:
• De mate waarin de verschillende schoten naar een doel in elkaar buurt liggen = betrouwbaarheid
• De mate waarin raak wordt geschoten = validiteit
• Figuur A = niet betrouwbaar en niet valide
• Figuur B = Betrouwbaar maar niet valide
• Figuur C = Betrouwbaar en valide
• Een test die wel valide maar niet betrouwbaar is bestaat niet
1.3.2 De psychometrische kwaliteiten worden beschreven in een testhandleiding
Test bestaat uit:
• Testitems = reeks vragen of opdrachten
• Voor sommige opdrachten specifiek testmateriaal nodig
• Antwoorden op specifiek testformulier worden genoteerd
• Beschikken over een degelijke testhandleiding
Nodig voor:
o Afnemen
o Scoren
o Verwerken
o Interpreteren
1.4 Andere kenmerken van een test
1.4.1 Reikwijdte
Reikwijdte → het geheel aan eigenschappen dat erdoor bestreken wordt
• Domein dat de test in kaart brengt = geheel aan psychologische eigenschappen dat door de test
gedekt wordt (aandacht, geheugen)
• Diversiteit aan mensen = soorten mensen dat met de test kan worden gemeten (adolescenten,
volwassenen)
1.4.2 Aanvaardbaarheid
Aanvaardbaarheid → de mate waarin de cliënt de test acceptabel vindt om af te nemen
• Indruksvaliditeit = wat lijkt de test te meten, welke indruk roept hij op
Soms belangrijk dat mensen op voorhand niet weten wat de bedoeling is:
• Faking good = beter voordoen dan wat je eigenlijk voelt
• Faking bad = onderpresteren op een test
PSYCHODIAGNOSTIEK
Blokwijzer
Samenvatting
2022-2023
,Deel 1: de psychologische test als wetenschappelijk meetinstrument
Psychodiagnostiek → de wetenschap die erop gericht is om op een gefundeerde manier informatie van
een persoon en zijn omgeving te verzamelen, met oog op het nemen van verantwoorde beslissingen
• Oordeelsfouten
• Belang om menselijk gedrag op een wetenschappelijke manier te onderzoeken
• Via het gebruik van psychologische tests
1. Wat is een psychologische test
Psychologische test → een beoordelingsprocedure die ontworpen is om een psychometrisch
onderbouwde maat van een of meer psychologische eigenschappen te verschaffen
1.1 Een test is een beoordelingsprocedure
1) In kaart brengen van menselijke eigenschappen
• Wat mensen kunnen (prestaties)
• Hoe mensen zijn (gedragswijze)
2) Op zoek naar verschillen
• Inter-individueel = tussen mensen
• Intra-individueel = binnen eenzelfde persoon
1.2 Een test registreert psychologische eigenschappen
1.2.1 Wat zijn psychologische eigenschappen
Onderscheid tussen:
1) Wat mensen kunnen (prestaties)
2) Hoe mensen zijn (Gedragswijze)
Eigenschappen:
1) Toestanden = fluctueren in de tijd (emoties)
2) Trekken = stabiel
Persoonlijkheidsdimensies = vijf min of meer vastliggende fundamentele trekken:
• Emotionele stabiliteit = neuroticisme = evenwichtig en beheerst (rustig, onbewogen,
zelfzekerheid)
• Extraversie = gericht op de buitenwereld (spontaan, levendig, energiek)
• Openheid = interesse voor nieuwe ervaringen (nieuwsgierigheid, creativiteit, gevatheid)
• Nauwgezetheid = consciëntieusheid = doelgericht en planmatig (ordelijk, gewetensvol,
efficiënt)
• Vriendelijkheid = aangenaamheid/altruïsme = meevoelend en coöperatief ingesteld
(vertrouwend, inschikkelijk, begripvol)
Psychologische eigenschappen:
• Niet rechtstreeks waarneembaar
• Hypothetische constructen
• Onzichtbare eigenschappen waarvan men vermoedt dat ze achter het zichtbare gedrag zitten
• Operationaliseren = meetbaar maken
o Wetenschappelijke manier
o Belang van validiteit = gepaste meetinstrument en iedereen zal de test op dezelfde manier
afnemen
1.2.2 Psychologische eigenschappen moeten geoperationaliseerd worden
Operationalisering → proces waardoor eigenschappen meetbaar worden gemaakt
Wetenschappelijk gefundeerd → volgens strikte regels afgeleid worden uit betrouwbare waarnemingen
, 1.3 Een test levert een psychometrisch onderbouwd meetresultaat op
1.3.1 Psychometrische kwaliteiten
1) Betrouwbaarheid = herhaalbaarheid van het meetinstrument
• Het ene moment mag geen ander resultaat opleveren dan een ander moment
2) Standaardisatie = mate waarin er voor een testprocedure strikte richtlijnen aanwezig zijn zodat elk
individu in dezelfde en meest optimale omstandigheden kan worden getest
3) Objectiviteit van de score = duidelijk hoe de antwoorden op een test in testscores kunnen worden
omgezet
4) Validiteit = geldigheid = geeft aan in welke mate een test meet wat hij zou moeten meten
• Valide instrument = is in staat het soort gegevens op te leveren die je ervan verwacht
5) Normering = aanwezigheid van een zinvolle vergelijkingsbasis
Figuur:
• De mate waarin de verschillende schoten naar een doel in elkaar buurt liggen = betrouwbaarheid
• De mate waarin raak wordt geschoten = validiteit
• Figuur A = niet betrouwbaar en niet valide
• Figuur B = Betrouwbaar maar niet valide
• Figuur C = Betrouwbaar en valide
• Een test die wel valide maar niet betrouwbaar is bestaat niet
1.3.2 De psychometrische kwaliteiten worden beschreven in een testhandleiding
Test bestaat uit:
• Testitems = reeks vragen of opdrachten
• Voor sommige opdrachten specifiek testmateriaal nodig
• Antwoorden op specifiek testformulier worden genoteerd
• Beschikken over een degelijke testhandleiding
Nodig voor:
o Afnemen
o Scoren
o Verwerken
o Interpreteren
1.4 Andere kenmerken van een test
1.4.1 Reikwijdte
Reikwijdte → het geheel aan eigenschappen dat erdoor bestreken wordt
• Domein dat de test in kaart brengt = geheel aan psychologische eigenschappen dat door de test
gedekt wordt (aandacht, geheugen)
• Diversiteit aan mensen = soorten mensen dat met de test kan worden gemeten (adolescenten,
volwassenen)
1.4.2 Aanvaardbaarheid
Aanvaardbaarheid → de mate waarin de cliënt de test acceptabel vindt om af te nemen
• Indruksvaliditeit = wat lijkt de test te meten, welke indruk roept hij op
Soms belangrijk dat mensen op voorhand niet weten wat de bedoeling is:
• Faking good = beter voordoen dan wat je eigenlijk voelt
• Faking bad = onderpresteren op een test
