Woordenschat :
Taalvaardigheidsonderwijs
Publieks- en doelgericht1
Schrijven, lezen, spreken en luisteren
Woordenschat is een bouwsteen
Wat is woordverwerving2? :
Woordverwerving Gaat het hele leven lang door
Welke principes spelen hierbij een rol?
1. Labelen :
→ Kinderen kennen concepten en voegen er taal aan toe (etiket op
kleven)
→ Bv. Een vliegend en zoemend dier – een bij
2. Categoriseren :
→ Wanneer wereldkennis uitbreid, leren ze woorden kennen in
andere context
→ Bv. Leren eigenschappen en soorten van de bij
3. Netwerkopbouw :
→ Kinderen zien relaties tussen concepten en contexten, verdiept
woordenschat
→ Mentale lexicon breidt uit
→ Bv. Verbinden van bij met insect en zoemen
Wat zien wetenschappers?
→ Kinderen slaan geen afzonderlijke woorden op, maar
meerwoordverbindingen
Taallerende brein Voorkeur voor combinaties
→ Bv. Regen – Het regent
Vaak ook belangrijk bij tweedetaalverwerving
Woorden en meerwoordverbindingen Leren ze binnen en buiten
de school
Verbonden met kennis van de wereld Door te lezen en luisteren
ontdekken ze wereld
Leren meer woorden begrijpen
Actieve woordenschatkennis3 Passieve woordenschatkennis4
1
= Afhankelijk van wie je publiek is (iemand die je kent of niet) en rond welk doel je
communicatie voert (vaccin
zetten of langskomen) ga je een informeel of formeel taalgebruik hanteren
2
= Natuurlijk proces waarbij je nieuwe woorden leert, net als nieuwe betekenisaspecten van
reeds gekende woorden
3
= Woorden die je kent en begrijpt en die je zelf ook gebruikt
4
= Woorden die je kent en begrijpt, maar die je zelf niet gebruikt
1
, Wanneer ken je een woord?
Betekenis + Vorm + Relaties tussen woorden
Hoe zit het met de leerlijn qua woorden?
1. Vanaf één jaar : Labelen + Categoriseren + Netwerk opbouwen
2. Drie of vier jaar : Grootste opname
3. Vier jaar : 2000 woorden actief / 3000 passieve woorden
(individuele verschillen)
4. Einde bassischool : Ongeveer 15 000 tot 17 000 woorden
Dat en cat :
Specifieke
Schooltaal
vaktaal
(CAT)
Algemene
vaktaal
Algemene school- en
Thuistaal instructietaal
(DAT)
Alledaagse
taal
Hoe omschrijven we de alledaagse taal?
Vrij eenvoudig
→ Eenvoudige verbanden gelegd en denkconstructies
Concreet
→ Verwijzen naar alledaagse zaken
Geïntegreerd
→ In het hier-en-nu, samenhang context
In welke twee categorieën delen we de alledaagse taal?
1. Algemene school- en instructietaal :
→ Taal die op school wordt gebruikt in de lassen
→ Leerlingen komen er veel mee in contact
→ Algemene schooltaalwoorden komen thuis niet veel aan bod
2. Algemene en specifieke vaktaal5 :
→ Taal die verbonden is aan bepaalde leergebieden en inhouden
→ Kunnen deze woorden specifieke vaktaal worden?
Door bepaalde context wel
Waar zit het figuurlijk taalgebruik?
5
= Woorden die voorkomen bij een specifieke les en zijn verbonden met leerinhoud
2
, → Tussen tweede en derde laag (algemene school- en instructietaal en
vaktaal)
Algemene vaktaalwoorden Specifieke vaktaalwoorden
Woorden die veel voorkomen in een bepaald Sterk verbonden met een bepaalde
leergebied leerinhoud of komen voor in specifieke tekst
Kan een woord omhoogklimmen (dus vaktaal worden) in deze piramide?
→ Ja!
Waarom inzetten op woordverwerving? :
Woorden Basis van de taal
Uitgebreide woordenschat dus zeer belangrijk
→ Kennisverwerving + Woordenschat
Gaat het dan enkel over hoeveel woorden het kind kent?
→ Nee, gaat ook over hoe goed ze de woorden kennen
Schooldag Kind leert steeds nieuwe woorden (schoolcontext)
Wanneer dit in veel situaties voorkomt Blijft het
hangen
→
Woordenschatuitbreiding
Samenhang woordverwerving en andere talige vaardigheden :
1. Rijke woordenschat, goed luisterbegrip en vlotte
decodeervaardigheid :
→ Leesstart met rijke woordenschat
→ Je moet 90% van de woorden van een tekst kennen om de tekst te
begrijpen
→ Dan kan hij de onbekende woorden achterhalen
→ Relatie tussen woordenschat en leesbegrip is wederkerig
2. Schrijven :
→ Wie leest, schrijft beter
→ Maken impliciet kennis met nieuwe woorden en zinsstructuren
3. Spreken :
→ Wie veel leest, hanteert rijkere woordenschat dan wanneer je
spreekt
Wat is het verschil tussen de taal op school en thuis?
Schooltaal Thuistaal
Zelfstandig oppikken en opslaan in Gemakkelijker om alleen te leren
mentaal lexicon is niet gemakkelijk,
leraar moet aandacht besteden en
bijstaan
3
Taalvaardigheidsonderwijs
Publieks- en doelgericht1
Schrijven, lezen, spreken en luisteren
Woordenschat is een bouwsteen
Wat is woordverwerving2? :
Woordverwerving Gaat het hele leven lang door
Welke principes spelen hierbij een rol?
1. Labelen :
→ Kinderen kennen concepten en voegen er taal aan toe (etiket op
kleven)
→ Bv. Een vliegend en zoemend dier – een bij
2. Categoriseren :
→ Wanneer wereldkennis uitbreid, leren ze woorden kennen in
andere context
→ Bv. Leren eigenschappen en soorten van de bij
3. Netwerkopbouw :
→ Kinderen zien relaties tussen concepten en contexten, verdiept
woordenschat
→ Mentale lexicon breidt uit
→ Bv. Verbinden van bij met insect en zoemen
Wat zien wetenschappers?
→ Kinderen slaan geen afzonderlijke woorden op, maar
meerwoordverbindingen
Taallerende brein Voorkeur voor combinaties
→ Bv. Regen – Het regent
Vaak ook belangrijk bij tweedetaalverwerving
Woorden en meerwoordverbindingen Leren ze binnen en buiten
de school
Verbonden met kennis van de wereld Door te lezen en luisteren
ontdekken ze wereld
Leren meer woorden begrijpen
Actieve woordenschatkennis3 Passieve woordenschatkennis4
1
= Afhankelijk van wie je publiek is (iemand die je kent of niet) en rond welk doel je
communicatie voert (vaccin
zetten of langskomen) ga je een informeel of formeel taalgebruik hanteren
2
= Natuurlijk proces waarbij je nieuwe woorden leert, net als nieuwe betekenisaspecten van
reeds gekende woorden
3
= Woorden die je kent en begrijpt en die je zelf ook gebruikt
4
= Woorden die je kent en begrijpt, maar die je zelf niet gebruikt
1
, Wanneer ken je een woord?
Betekenis + Vorm + Relaties tussen woorden
Hoe zit het met de leerlijn qua woorden?
1. Vanaf één jaar : Labelen + Categoriseren + Netwerk opbouwen
2. Drie of vier jaar : Grootste opname
3. Vier jaar : 2000 woorden actief / 3000 passieve woorden
(individuele verschillen)
4. Einde bassischool : Ongeveer 15 000 tot 17 000 woorden
Dat en cat :
Specifieke
Schooltaal
vaktaal
(CAT)
Algemene
vaktaal
Algemene school- en
Thuistaal instructietaal
(DAT)
Alledaagse
taal
Hoe omschrijven we de alledaagse taal?
Vrij eenvoudig
→ Eenvoudige verbanden gelegd en denkconstructies
Concreet
→ Verwijzen naar alledaagse zaken
Geïntegreerd
→ In het hier-en-nu, samenhang context
In welke twee categorieën delen we de alledaagse taal?
1. Algemene school- en instructietaal :
→ Taal die op school wordt gebruikt in de lassen
→ Leerlingen komen er veel mee in contact
→ Algemene schooltaalwoorden komen thuis niet veel aan bod
2. Algemene en specifieke vaktaal5 :
→ Taal die verbonden is aan bepaalde leergebieden en inhouden
→ Kunnen deze woorden specifieke vaktaal worden?
Door bepaalde context wel
Waar zit het figuurlijk taalgebruik?
5
= Woorden die voorkomen bij een specifieke les en zijn verbonden met leerinhoud
2
, → Tussen tweede en derde laag (algemene school- en instructietaal en
vaktaal)
Algemene vaktaalwoorden Specifieke vaktaalwoorden
Woorden die veel voorkomen in een bepaald Sterk verbonden met een bepaalde
leergebied leerinhoud of komen voor in specifieke tekst
Kan een woord omhoogklimmen (dus vaktaal worden) in deze piramide?
→ Ja!
Waarom inzetten op woordverwerving? :
Woorden Basis van de taal
Uitgebreide woordenschat dus zeer belangrijk
→ Kennisverwerving + Woordenschat
Gaat het dan enkel over hoeveel woorden het kind kent?
→ Nee, gaat ook over hoe goed ze de woorden kennen
Schooldag Kind leert steeds nieuwe woorden (schoolcontext)
Wanneer dit in veel situaties voorkomt Blijft het
hangen
→
Woordenschatuitbreiding
Samenhang woordverwerving en andere talige vaardigheden :
1. Rijke woordenschat, goed luisterbegrip en vlotte
decodeervaardigheid :
→ Leesstart met rijke woordenschat
→ Je moet 90% van de woorden van een tekst kennen om de tekst te
begrijpen
→ Dan kan hij de onbekende woorden achterhalen
→ Relatie tussen woordenschat en leesbegrip is wederkerig
2. Schrijven :
→ Wie leest, schrijft beter
→ Maken impliciet kennis met nieuwe woorden en zinsstructuren
3. Spreken :
→ Wie veel leest, hanteert rijkere woordenschat dan wanneer je
spreekt
Wat is het verschil tussen de taal op school en thuis?
Schooltaal Thuistaal
Zelfstandig oppikken en opslaan in Gemakkelijker om alleen te leren
mentaal lexicon is niet gemakkelijk,
leraar moet aandacht besteden en
bijstaan
3
