1 Welke waarden inspireren en sturen social casework?
De student kan de internationale definitie navertellen
Sociaal werk is een op de praktijk gebaseerde professie en een academische discipline die
sociale verandering en ontwikkeling, sociale cohesie en empowerment en bevrijding van
mensen promoot.
De fundamentele uitgangspunten sociale rechtvaardigheid, mensenrechten, collectieve
verantwoordelijkheid en het respect voor diversiteiten, staan centraal in het sociaal werk.
Onderbouwd door theorieën (oa methoden SW1) over sociaal werk,
maatschappijwetenschappen, menswetenschappen en door de oorspronkelijke kennis van
de groepen waarmee je werkt, zet het sociaal werk mensen en structuren ertoe aan om
levensuitdagingen aan te pakken en welzijn te bevorderen.
De student kan de korte historiek van het social casework toelichten
Sociaal werk kan niet losgezien worden van de maatschappelijke context waarbinnen het
zich situeert. Maatschappelijke veranderingen hebben invloed op de individuele
hulpverlening. Beleidsbeslissingen zijn duidelijk voelbaar in het werkveld.
Het prille begin
In het begin van de 20e eeuw was er een toenemende armoede bij de immigranten en
slachtoffers van de economische crisis -> sociaal werk bestond uit liefdadigheid en
paternalistische initiateven via “Friendly visitors” = vrijwilligers.
Vrijwilligers bezochten mutli-problem gezinnen, gaven materiële steun aangevuld met
pedagogische of relationele adviezen. -> “geen aalmoes, geen vriend”
Mary Richmond pleitte voor een onderzoek van élke individuele situatie als noodzakelijke
voorwaarde tot het toekennen van steun -> oude credo: “geven en geen vragen stellen”
moest wijken voor nieuwe werkwijze -> “geen steun, zonder onderzoek”, dit onderzoek
moest via een persoonlijk gesprek gebeuren waarbij de ‘friendly visitors’ dienden te worden
omgeschoold of vervangen door professionals die met meer systematiek en theoretische,
wetenschappelijk fundering sociaal onderzoek verrichten en sociale diagnoses stelden. ->
professional kwam altijd in contact met de hulpvrager
De persoon moest altijd in wisselwerking gezien worden met de omgeving -> ‘person-in-
environment’
,Verschuiven van de waarden vriendelijkheid, persoonlijk contact en individualiseren naar
systematiek en professionaliteit
Twee uitgangspunten
-> professional had steeds een persoonlijk contact met de hulpvrager
-> de persoon diende steeds in de context van de omgeving te worden gezien: “person in
environment”
De verzorgingsstaat
Na de 2e wereldoorlog kwam de verzorgingsstaat, zodat meer burgers een menswaardig
leven konden leiden. Ze streefden naar een meer rechtvaardige herverdeling tussen rijk en
arm, meer sociale integratie van burgers door het organiseren van openbare
dienstverlening.
5 functies:
o Verzekeren -> van inkomen bij sociale risico’s
o Verzorgen -> mensen met een beperking
o Verbinden -> sociale cohesie
o Verheffen -> via onderwijs
o (Her)verdelen -> sociale rechtvaardigheid, solidariteitsmechanismen
Sociaal werk kreeg een belangrijke rol om de beleidskeuzes in de praktijk te laten uit voeren.
De activeringsstaat en de actieve welvaartstaat
-> is er gekomen na kritiek op de verzorgingsstaat
Steeds meer taken werden overgeheven aan de overheid.
Sociaal werk informeert de burgers over hun rechten op dienstverlening en tegemoetkomen
en wijst hen ook op hun plichten.
Activering werd een nieuwe vorm van solidariteit. Het concept van de actieve burger doet
zijn intrede en het sociaal werk werkt hieraan mee onder meer door de waarden:
o Zelfverantwoordelijkheid
o Medeverantwoordelijkheid
Bij burgers vastleggen via contracten, stellen van voorwaarden aan het verkrijgen van
rechten. Naast rechten, vrijheid en autonomie van de individuen komen nu ook waarden
,zoals veiligheid, duurzaamheid, plichten en sociale betrokkenheid voor in het lijstje van de
sociaal werker.
Actuele maatschappelijke veranderingen
Sinds 2010 zijn er meer economische problemen -> financiële crisis, de stijgende
werkloosheid…
Er is een dalende vraag naar ongeschoolde arbeidskrachten en een sterke stijging van
flexibele, tijdelijke jobs.
De kloof tussen laaggeschoolden en hooggeschoolden vergroot.
Aantal huwelijken daalt, het aantal echtscheidingen stijgt, er is een groeiend aantal
alleenwonende, vaak kwetsbare mensen. Het traditionele gezin heeft zijn dominante positie
verloren.
Informatica zorgde voor een gigantische verschuiving in het kennislandschap.
Virtuele contacten nemen meer tijd in beslag en krijgen een betekenis in het samenleven
van mensen
De student kan maatschappelijke evoluties linken aan de evoluties en veranderde
waarden binnen het maatschappelijk werk
Waarden in het sociaal werk vroeger & nu
Verandering in de vraag
Cliënten worden mondiger. Ze stellen pertinente vragen en verwachten een hulp op maat.
Via internet zijn ze beter geïnformeerd en verwachten ze vooral van de hulpverlener een
bevestiging van de internetinformatie of vertaalhulp wat ze op het scherm hebben gelezen.
Hulpvragers willen een toegankelijke dv die inspraak toelaat en aanmoedigt. Het
zeggenschap van de cliënt kan de professionele autonomie van de sociaal werker aantasten
of beperken.
Cliënten, burgers worden mondiger
Inspraak verwacht
Veranderingen aan de kant van het beleid
Beleidsmakers en overheidsinstanties verlangen dat de hulpverlening haar effectiviteit en
efficiëntie aantoont. -> meer zakelijkheid, no-nonsenshulpverlening -> kortere processen
rond afgebakende problemen met meetbare, zichtbare resultaten.
Sw is bezig met trage processen waarvan de effecten niet meteen zichtbaar zijn.
, Overheid spreekt burgers aan op hun verantwoordelijkheid. -> professionals moeten
aandacht hebben voor burgers die geen ondersteuning krijgen uit hun netwerk
Hulpverlening dient effectief en efficiënt te zijn -> managementdenken
De overheid spreekt burgers aan op hun verantwoordelijkheid
Veranderingen aan de kant van de wetenschappelijke fundering van sociaal werk
Evidence based practice is populairder -> gaat om praktijken waarvan empirisch is
aangetoond dat ze een groetere kans hebben op effect -> wetenschappelijk
Ook practice based evidence eist bestaansrecht op -> niet alleen wetenschap, maar ook
dagelijkse praktijkervaringen lever het bewijs van effectiviteit op
Niet de interventie, wel de manier waarop de interventie door de sociaal werker wordt
toegepast, ingezet, belichaamd en ingebed.
Het sociaal werk wordt boeiender, maar ingewikkelder
EBP maar ook PBE
Niet de interventie op zich maar de manier waarop de interventie door de sw wordt
toegepast geeft meer kans op een gunstig effect
Veranderingen aan de kant van de hulpverlener
Ipv begeleiding van cliënten en problem solving van problemen zullen sociaal werkers in een
activerende staat worden ingezet voor bemiddeling. -> hulpvorm gaat uit van een sterk
geloof in de kracht van onderhandelingscapaciteiten van partners en respect voor de eigen
betekenis van élke betrokkene
Sw zal bezig zijn met bemiddelen, het activeert de betrokkenen om met elkaar tot een
haalbaar, leefbaar compromis te komen.
Andere ontwikkeling -> inzet op preventie en vroeg detectie van problemen -> via de
signaalfunctie, proactieve werking, outreachend en aanklampend hulpverlenen gaat de swer
vooral de aandacht richten op burgers die nauwelijks of geen netwerk hebben en
voorkomen dat deze groep ‘overlast’ bezorgd of marginaliseert.
In elk vraagstuk staat de swer voor een waardenkeuze of waardenconflict. Hoe omgaan met
de verhouding tussen individu en samenleving, tussen autonomie en vrijheid aan de ene
kant en solidariteit aan de andere kant.
Sw kiest voor de bescherming van individuen tegen de macht van de marktlogica door het
bepleiten van een rechtvaardige verdeling of kiest het om individuen en groepen sterker te
maken, zodat ze actief kunnen deelnemen aan de markt (logica)
De student kan de internationale definitie navertellen
Sociaal werk is een op de praktijk gebaseerde professie en een academische discipline die
sociale verandering en ontwikkeling, sociale cohesie en empowerment en bevrijding van
mensen promoot.
De fundamentele uitgangspunten sociale rechtvaardigheid, mensenrechten, collectieve
verantwoordelijkheid en het respect voor diversiteiten, staan centraal in het sociaal werk.
Onderbouwd door theorieën (oa methoden SW1) over sociaal werk,
maatschappijwetenschappen, menswetenschappen en door de oorspronkelijke kennis van
de groepen waarmee je werkt, zet het sociaal werk mensen en structuren ertoe aan om
levensuitdagingen aan te pakken en welzijn te bevorderen.
De student kan de korte historiek van het social casework toelichten
Sociaal werk kan niet losgezien worden van de maatschappelijke context waarbinnen het
zich situeert. Maatschappelijke veranderingen hebben invloed op de individuele
hulpverlening. Beleidsbeslissingen zijn duidelijk voelbaar in het werkveld.
Het prille begin
In het begin van de 20e eeuw was er een toenemende armoede bij de immigranten en
slachtoffers van de economische crisis -> sociaal werk bestond uit liefdadigheid en
paternalistische initiateven via “Friendly visitors” = vrijwilligers.
Vrijwilligers bezochten mutli-problem gezinnen, gaven materiële steun aangevuld met
pedagogische of relationele adviezen. -> “geen aalmoes, geen vriend”
Mary Richmond pleitte voor een onderzoek van élke individuele situatie als noodzakelijke
voorwaarde tot het toekennen van steun -> oude credo: “geven en geen vragen stellen”
moest wijken voor nieuwe werkwijze -> “geen steun, zonder onderzoek”, dit onderzoek
moest via een persoonlijk gesprek gebeuren waarbij de ‘friendly visitors’ dienden te worden
omgeschoold of vervangen door professionals die met meer systematiek en theoretische,
wetenschappelijk fundering sociaal onderzoek verrichten en sociale diagnoses stelden. ->
professional kwam altijd in contact met de hulpvrager
De persoon moest altijd in wisselwerking gezien worden met de omgeving -> ‘person-in-
environment’
,Verschuiven van de waarden vriendelijkheid, persoonlijk contact en individualiseren naar
systematiek en professionaliteit
Twee uitgangspunten
-> professional had steeds een persoonlijk contact met de hulpvrager
-> de persoon diende steeds in de context van de omgeving te worden gezien: “person in
environment”
De verzorgingsstaat
Na de 2e wereldoorlog kwam de verzorgingsstaat, zodat meer burgers een menswaardig
leven konden leiden. Ze streefden naar een meer rechtvaardige herverdeling tussen rijk en
arm, meer sociale integratie van burgers door het organiseren van openbare
dienstverlening.
5 functies:
o Verzekeren -> van inkomen bij sociale risico’s
o Verzorgen -> mensen met een beperking
o Verbinden -> sociale cohesie
o Verheffen -> via onderwijs
o (Her)verdelen -> sociale rechtvaardigheid, solidariteitsmechanismen
Sociaal werk kreeg een belangrijke rol om de beleidskeuzes in de praktijk te laten uit voeren.
De activeringsstaat en de actieve welvaartstaat
-> is er gekomen na kritiek op de verzorgingsstaat
Steeds meer taken werden overgeheven aan de overheid.
Sociaal werk informeert de burgers over hun rechten op dienstverlening en tegemoetkomen
en wijst hen ook op hun plichten.
Activering werd een nieuwe vorm van solidariteit. Het concept van de actieve burger doet
zijn intrede en het sociaal werk werkt hieraan mee onder meer door de waarden:
o Zelfverantwoordelijkheid
o Medeverantwoordelijkheid
Bij burgers vastleggen via contracten, stellen van voorwaarden aan het verkrijgen van
rechten. Naast rechten, vrijheid en autonomie van de individuen komen nu ook waarden
,zoals veiligheid, duurzaamheid, plichten en sociale betrokkenheid voor in het lijstje van de
sociaal werker.
Actuele maatschappelijke veranderingen
Sinds 2010 zijn er meer economische problemen -> financiële crisis, de stijgende
werkloosheid…
Er is een dalende vraag naar ongeschoolde arbeidskrachten en een sterke stijging van
flexibele, tijdelijke jobs.
De kloof tussen laaggeschoolden en hooggeschoolden vergroot.
Aantal huwelijken daalt, het aantal echtscheidingen stijgt, er is een groeiend aantal
alleenwonende, vaak kwetsbare mensen. Het traditionele gezin heeft zijn dominante positie
verloren.
Informatica zorgde voor een gigantische verschuiving in het kennislandschap.
Virtuele contacten nemen meer tijd in beslag en krijgen een betekenis in het samenleven
van mensen
De student kan maatschappelijke evoluties linken aan de evoluties en veranderde
waarden binnen het maatschappelijk werk
Waarden in het sociaal werk vroeger & nu
Verandering in de vraag
Cliënten worden mondiger. Ze stellen pertinente vragen en verwachten een hulp op maat.
Via internet zijn ze beter geïnformeerd en verwachten ze vooral van de hulpverlener een
bevestiging van de internetinformatie of vertaalhulp wat ze op het scherm hebben gelezen.
Hulpvragers willen een toegankelijke dv die inspraak toelaat en aanmoedigt. Het
zeggenschap van de cliënt kan de professionele autonomie van de sociaal werker aantasten
of beperken.
Cliënten, burgers worden mondiger
Inspraak verwacht
Veranderingen aan de kant van het beleid
Beleidsmakers en overheidsinstanties verlangen dat de hulpverlening haar effectiviteit en
efficiëntie aantoont. -> meer zakelijkheid, no-nonsenshulpverlening -> kortere processen
rond afgebakende problemen met meetbare, zichtbare resultaten.
Sw is bezig met trage processen waarvan de effecten niet meteen zichtbaar zijn.
, Overheid spreekt burgers aan op hun verantwoordelijkheid. -> professionals moeten
aandacht hebben voor burgers die geen ondersteuning krijgen uit hun netwerk
Hulpverlening dient effectief en efficiënt te zijn -> managementdenken
De overheid spreekt burgers aan op hun verantwoordelijkheid
Veranderingen aan de kant van de wetenschappelijke fundering van sociaal werk
Evidence based practice is populairder -> gaat om praktijken waarvan empirisch is
aangetoond dat ze een groetere kans hebben op effect -> wetenschappelijk
Ook practice based evidence eist bestaansrecht op -> niet alleen wetenschap, maar ook
dagelijkse praktijkervaringen lever het bewijs van effectiviteit op
Niet de interventie, wel de manier waarop de interventie door de sociaal werker wordt
toegepast, ingezet, belichaamd en ingebed.
Het sociaal werk wordt boeiender, maar ingewikkelder
EBP maar ook PBE
Niet de interventie op zich maar de manier waarop de interventie door de sw wordt
toegepast geeft meer kans op een gunstig effect
Veranderingen aan de kant van de hulpverlener
Ipv begeleiding van cliënten en problem solving van problemen zullen sociaal werkers in een
activerende staat worden ingezet voor bemiddeling. -> hulpvorm gaat uit van een sterk
geloof in de kracht van onderhandelingscapaciteiten van partners en respect voor de eigen
betekenis van élke betrokkene
Sw zal bezig zijn met bemiddelen, het activeert de betrokkenen om met elkaar tot een
haalbaar, leefbaar compromis te komen.
Andere ontwikkeling -> inzet op preventie en vroeg detectie van problemen -> via de
signaalfunctie, proactieve werking, outreachend en aanklampend hulpverlenen gaat de swer
vooral de aandacht richten op burgers die nauwelijks of geen netwerk hebben en
voorkomen dat deze groep ‘overlast’ bezorgd of marginaliseert.
In elk vraagstuk staat de swer voor een waardenkeuze of waardenconflict. Hoe omgaan met
de verhouding tussen individu en samenleving, tussen autonomie en vrijheid aan de ene
kant en solidariteit aan de andere kant.
Sw kiest voor de bescherming van individuen tegen de macht van de marktlogica door het
bepleiten van een rechtvaardige verdeling of kiest het om individuen en groepen sterker te
maken, zodat ze actief kunnen deelnemen aan de markt (logica)
