,Inhoud
...........................................................................................................................................................1
Hoofdstuk 1 ‘Ontwikkeling’ ................................................................................................................6
1.1 De ontwikkeling van het kind gewikt en gewogen ...................................................................6
1.2 Wat is ontwikkeling? (16 – 17) .................................................................................................6
1.3 Wat is psychologie? (17 – 18) ...................................................................................................6
1.4 Nature-Nurture-Zelfbepaling (18 – 22) ....................................................................................7
1.5 Stromingen binnen de ontwikkelingspsychologie (22 – 27) ......................................................7
1.6 Hoe met ontwikkeling omgaan? (27 – 30) ................................................................................9
1.6.2 Welbevinden en betrokkenheid als richtsnoeren (30 – 32) .............................................. 10
1.6.3 Psychologische basisbehoeften (32 – 34) ......................................................................... 10
Horizontale en verticale ontwikkeling .......................................................................................... 10
De lichamelijke ontwikkeling ........................................................................................................... 11
4.1 De peuter (117 – 119) ............................................................................................................. 11
5.1 De kleuter (163 – 164)............................................................................................................. 11
7.1.2 Versnelling van de groei en verandering in proporties (259 – 260) .................................. 12
7.1.3 Reacties op deze lichamelijke veranderingen (260 – 262) ................................................ 12
7.1.4 Het acceleratieverschijnsel (262 – 263) ........................................................................... 12
De motorische ontwikkeling ............................................................................................................. 13
3.2 De baby (71 – 73) ........................................................................................................................ 14
4.2 De peuter (119 – 121) ............................................................................................................. 14
5.2 De kleuter (164 – 165)............................................................................................................. 14
6.2 Het lagere schoolkind (204 – 205) ........................................................................................... 15
7.2 De adolescent (263) ................................................................................................................ 15
De tekenontwikkeling ...................................................................................................................... 16
3.3 De baby (73 – 74) ................................................................................................................ 16
4.3 De peuter (121) ....................................................................................................................... 16
5.3 De kleuter (165 – 168)............................................................................................................. 16
6.12 Het lagereschoolkind ............................................................................................................ 17
7.12 De adolescent ....................................................................................................................... 17
Perceptuele ontwikkeling ................................................................................................................. 18
4.4 De peuter (121 – 122) ............................................................................................................ 19
5.4 De kleuter (121 – 122) + (168) ................................................................................................ 19
6.3 Het lagereschoolkind (206 – 207) ........................................................................................... 19
7.3 De adolescent (263 – 264) ....................................................................................................... 20
De seksuele ontwikkeling ................................................................................................................. 21
, 3.5 De baby (81 – 85) .................................................................................................................... 21
3.5.1 Wat is kinderseksualiteit (82) .......................................................................................... 21
3.5.2 De seksuele ontwikkeling volgens Freud (82 – 83) ........................................................... 21
3.5.3 Baby (orale fase, eerste pregenitale stadium) ................................................................. 22
4.8 De peuter (143 – 144) ............................................................................................................. 22
5.8 De kleuter (174 – 177)............................................................................................................. 22
5.8.1 De fallische fase bij de kleuterjongen (Freud) (175 – 176) ................................................ 22
5.8.2 De fallische fase bij het kleutermeisje (Freud) (176 – 177) ............................................... 22
6.7 Het lagereschoolkind (223 – 226) ........................................................................................... 22
7.7 De adolescent (283 – 284) ....................................................................................................... 23
Sociaal-emotionele ontwikkeling ..................................................................................................... 24
3.6 De baby (85 – 87) .................................................................................................................... 24
3.6.1 Hechting en hechtingsgedrag ........................................................................................... 24
3.6.2 Gehechtheidstheorie volgens Bowlby (89 – 90) ............................................................... 24
3.6.3 Gehechtheidspatronen (90 – 93) ..................................................................................... 24
3.6.4 Vreemden- of 8- maandenangst of separatieangst (93 – 94) ........................................... 25
3.6.5 Social – referencing: kijken naar anderen (94 – 95) ......................................................... 25
4.7 De peuter (139 – 143) ............................................................................................................. 26
5.7 De kleuter (173 – 174)............................................................................................................. 26
6.6 Lagere schoolkind (214 – 223) ................................................................................................ 27
6.6.1 Omgaan met leeftijdsgenootjes in groep (214 – 218) ...................................................... 27
6.6.2 Vriendschap ..................................................................................................................... 27
6.6.3 Pesten .............................................................................................................................. 27
7.6 De adolescent (pagina 269 – 270) ........................................................................................... 27
Cognitieve ontwikkeling ................................................................................................................... 29
3.7 De baby (95 – 103) .................................................................................................................. 29
3.7.1 Piaget (95 – 98) ................................................................................................................ 29
4.5 De peuter (123 – 136) ............................................................................................................. 30
4.5.1 Verworven denkcapaciteiten (123 – 126) ......................................................................... 30
Hoe stimuleren? (126) .............................................................................................................. 31
4.5.2 Preconceptueel denken (126 – 127) ................................................................................. 31
4.5.3 Denkfouten (127) ............................................................................................................. 31
4.5.4 Verwarring tussen fantasie en werkelijkheid (133 – 136) ............................................... 32
5.5 De kleuter (123 – 136) + (168 – 169) ....................................................................................... 33
4.5.4 Verwarring tussen fantasie en werkelijkheid (133 – 136) + (169) ................................... 33
6.4 Het lagereschoolkind (208 – 212) ........................................................................................... 33
, 7.4 De adolescent (264 – 266) ....................................................................................................... 34
7.4.2 Informatieverwerking bij adolescenten (267) .................................................................. 34
7.4.3 Consequenties van het gevorderde denkniveau (268)...................................................... 34
Taalontwikkeling.............................................................................................................................. 35
3.8 De baby (103 – 107) ................................................................................................................ 35
4.6 De peuter (136 – 139) ............................................................................................................. 35
5.6 De kleuter (170 – 173)............................................................................................................. 36
6.5 Het lagereschoolkind (213 – 214) ........................................................................................... 36
Voltooiingsfase ......................................................................................................................... 36
7.5 De adolescent (268 – 269) ....................................................................................................... 36
Persoonlijkheidsontwikkeling........................................................................................................... 37
3.10 De baby (110 – 113) .............................................................................................................. 37
4.9 De peuter (144 – 146) ............................................................................................................. 38
5.9 De kleuter (177 – 179) ............................................................................................................ 38
6.8 Het lagereschoolkind (226 – 227) ........................................................................................... 39
7.8 De adolescent (290 – 299) ....................................................................................................... 39
7.8.3.2 Experimenteren (295) ................................................................................................... 40
7.8.4 Identiteitsstatus (295 – 298) ............................................................................................ 40
7.8.5 Zelfbeeld .......................................................................................................................... 40
Morele ontwikkeling ........................................................................................................................ 41
4.10 De peuter (146 – 150) ........................................................................................................... 41
4.10.2 Straffen en belonen (147 – 150) ..................................................................................... 41
6.9 Het lagereschoolkind (227 – 228) ........................................................................................... 42
7.9 De adolescent (299 – 300) ....................................................................................................... 42
Schoolse ontwikkeling ...................................................................................................................... 43
4.11 De peuter (150 – 152) ........................................................................................................... 43
5.11 De kleuter (183 – 188) ........................................................................................................... 43
5.11.3 Zorgbreedte en zorgverbreding voor een brede basiszorg (187 – 188) .......................... 43
6.10 Het lagereschoolkind (229 – 238).......................................................................................... 44
6.10.1 Schoolrijpheid ................................................................................................................ 44
......................................................................................................................................................... 44
6.10.2 Drie schoolse vaardigheden ........................................................................................... 45
7.10 De adolescent (300 – 305) ..................................................................................................... 47
Indien de ontwikkeling anders loopt… ............................................................................................. 48
4.13.1 Autisme (156 – 158) ....................................................................................................... 48
4.13.2 Eetstoornissen (158 – 159) ............................................................................................. 48
, 5.13.5 Aangeboren en verworven beperkingen of handicap (196 – 199) .................................. 49
6.12 Lagere schoolkind (241 – 252) .............................................................................................. 49
Spelontwikkeling .............................................................................................................................. 50
Voorwaarden van spel-spelen: ................................................................................................. 50
De ontwikkeling van spel en spelen evolueert… ....................................................................... 50
Spelontwikkeling volgens Piaget .............................................................................................. 50
Spelontwikkeling volgens Scholten (vijf fasen) ......................................................................... 51
Rol van de omgeving op de spelontwikkeling ........................................................................... 51
Ontwikkelingsdomeinen spelontwikkeling ............................................................................... 52
Algemene tendensen ................................................................................................................ 52
3.9 Spelontwikkeling (107 – 109) .............................................................................................. 53
4.12 De peuter (153 – 155) ........................................................................................................... 54
Spelsoorten Peuter ................................................................................................................... 54
5.12 De kleuter ............................................................................................................................. 55
5.12.1 Kenmerken van het spel bij de kleuter en het lagereschoolkind .................................... 55
Spelsoort einde kleuterleeftijd.................................................................................................. 55
Bewegingsspelen Lagere schoolkind ............................................................................................ 56
Hoekenwerk ..................................................................................................................................... 57
Conservatie van hoeveelheid vloeistof ......................................................................................... 57
Conservatie van lengte, oppervlakte, hoeveelheid ....................................................................... 58
Conservatie van massa ................................................................................................................. 60
Het ‘drie bergen’-experiment ....................................................................................................... 61
Het klasse-inclusie-experiment ..................................................................................................... 62
De Sally en Anne proef ................................................................................................................. 63
,Hoofdstuk 1 ‘Ontwikkeling’
1.1 De ontwikkeling van het kind gewikt en gewogen
Ontwikkelingsfasen:
Ontwikkelingsdomeinen:
Stilstaan bij de karakteristieken van elke ontwikkelingsfase binnen de verschillende ontwikkelingsdomeinen
Situeren in de levensloop, betekenis van een levensloopperiode (bv. de peuter) kan alleen ten volle tot recht
komen wanneer je de gehele levenscyclus kan kaderen. Iedere fase bouwt voort op wat voorafging en legt
bouwstenen voor de volgende fase.
Omgang met kinderen staat centraal, je communiceert een hele dag: gesprek, knuffel, spel, knipoog, een lach
→ onbewust rekening houden met leeftijd
1.2 Wat is ontwikkeling? (16 – 17)
- Het veranderen van de aanwezige structuur (persoon in zijn geheel: lichaam en geest)
- Aanwezige structuur ontwikkelt, ontvouwt en ontplooit tijdens de hele levenscyclus
- Gedragsveranderingen van begin tot einde van het leven
- Verwerven van nieuwe mogelijkheden of verliezen van een bepaalde functie of vaardigheid (BV reflex)
- Het is een proces waarin voortgang wordt gemaakt en zeker geen momentopname
1.3 Wat is psychologie? (17 – 18)
Wetenschap die het innerlijke leven en het gedrag van de mens bestudeert.
Ontwikkelingspsychologie bestudeert het gedrag, het denken en het beleven van mensen evolueert in de
verschillende levensfasen.
, 1.4 Nature-Nurture-Zelfbepaling (18 – 22)
Ontwikkeling is een dynamisch spel tussen aanleg, milieu en zelfbepaling.
Drie ontwikkelingsfactoren:
Nature/Natuur = eigenschappen waarmee je geboren bent zowel manifest als latent
Aanleg, Erfelijke materialen, Lichaam
BV. lichaamslengte, oogkleur, huidskleur, temperament, mogelijkheid om te leren, talenten
Aanlegtheorie = ontwikkeling wordt hoofdzakelijk bepaald door aanleg
Nurture/Milieu = school, leerkrachten, ouders, familie, vrienden, thuissituatie, land
Omgeving die invloed uitoefent op je ontwikkeling
BV. land, dorp, klimaat, cultuur, ervaringen bij andere ouders/ander land
Milieutheorie = Ontwikkeling wordt hoofdzakelijk bepaald door de omgeving
Zelfbepaling = zelf omstandigheden scheppen waarin hij zijn eigen doelen, keuzes en waarden probeert te
verwezenlijken
Voorbeelden doorslaggevende invloed factoren: pagina 21
1.5 Stromingen binnen de ontwikkelingspsychologie (22 – 27)
1. Psychodynamisch perspectief
Aanhangers: Sigmund Freud (3.5.2 Seksuele ontwikkeling)
Erik Erikson (3.10.1 persoonlijkheidsontwikkeling)
Drijfkracht ontwikkeling: onbewuste van personen centraal
Gedrag beïnvloed door innerlijke krachten, onbewuste driften uit kindertijd zonder controle
BV. Adolescent met obesitas heeft fixatie met orale ontwikkelingsfase (3.5.3 seksuele ontwikkeling bij
de baby). Wordt gedreven door lust die ervaren wordt uit het eten via mond.
2. Behaviorisme
Aanhangers: John B. Watson
Burrhus Frederic Skinner
Drijfkracht ontwikkeling: wordt gestuurd door omgevingsprikkels (nurture)
Door controle uit te oefenen over de omgevingsprikkels kan het gedrag van personen aangeleerd of
afgeleerd/verzwakt worden = conditionering A + B
Via belonen en straffen word wenselijk gedrag aangeleerd en onwenselijke gedrag afgeleerd
...........................................................................................................................................................1
Hoofdstuk 1 ‘Ontwikkeling’ ................................................................................................................6
1.1 De ontwikkeling van het kind gewikt en gewogen ...................................................................6
1.2 Wat is ontwikkeling? (16 – 17) .................................................................................................6
1.3 Wat is psychologie? (17 – 18) ...................................................................................................6
1.4 Nature-Nurture-Zelfbepaling (18 – 22) ....................................................................................7
1.5 Stromingen binnen de ontwikkelingspsychologie (22 – 27) ......................................................7
1.6 Hoe met ontwikkeling omgaan? (27 – 30) ................................................................................9
1.6.2 Welbevinden en betrokkenheid als richtsnoeren (30 – 32) .............................................. 10
1.6.3 Psychologische basisbehoeften (32 – 34) ......................................................................... 10
Horizontale en verticale ontwikkeling .......................................................................................... 10
De lichamelijke ontwikkeling ........................................................................................................... 11
4.1 De peuter (117 – 119) ............................................................................................................. 11
5.1 De kleuter (163 – 164)............................................................................................................. 11
7.1.2 Versnelling van de groei en verandering in proporties (259 – 260) .................................. 12
7.1.3 Reacties op deze lichamelijke veranderingen (260 – 262) ................................................ 12
7.1.4 Het acceleratieverschijnsel (262 – 263) ........................................................................... 12
De motorische ontwikkeling ............................................................................................................. 13
3.2 De baby (71 – 73) ........................................................................................................................ 14
4.2 De peuter (119 – 121) ............................................................................................................. 14
5.2 De kleuter (164 – 165)............................................................................................................. 14
6.2 Het lagere schoolkind (204 – 205) ........................................................................................... 15
7.2 De adolescent (263) ................................................................................................................ 15
De tekenontwikkeling ...................................................................................................................... 16
3.3 De baby (73 – 74) ................................................................................................................ 16
4.3 De peuter (121) ....................................................................................................................... 16
5.3 De kleuter (165 – 168)............................................................................................................. 16
6.12 Het lagereschoolkind ............................................................................................................ 17
7.12 De adolescent ....................................................................................................................... 17
Perceptuele ontwikkeling ................................................................................................................. 18
4.4 De peuter (121 – 122) ............................................................................................................ 19
5.4 De kleuter (121 – 122) + (168) ................................................................................................ 19
6.3 Het lagereschoolkind (206 – 207) ........................................................................................... 19
7.3 De adolescent (263 – 264) ....................................................................................................... 20
De seksuele ontwikkeling ................................................................................................................. 21
, 3.5 De baby (81 – 85) .................................................................................................................... 21
3.5.1 Wat is kinderseksualiteit (82) .......................................................................................... 21
3.5.2 De seksuele ontwikkeling volgens Freud (82 – 83) ........................................................... 21
3.5.3 Baby (orale fase, eerste pregenitale stadium) ................................................................. 22
4.8 De peuter (143 – 144) ............................................................................................................. 22
5.8 De kleuter (174 – 177)............................................................................................................. 22
5.8.1 De fallische fase bij de kleuterjongen (Freud) (175 – 176) ................................................ 22
5.8.2 De fallische fase bij het kleutermeisje (Freud) (176 – 177) ............................................... 22
6.7 Het lagereschoolkind (223 – 226) ........................................................................................... 22
7.7 De adolescent (283 – 284) ....................................................................................................... 23
Sociaal-emotionele ontwikkeling ..................................................................................................... 24
3.6 De baby (85 – 87) .................................................................................................................... 24
3.6.1 Hechting en hechtingsgedrag ........................................................................................... 24
3.6.2 Gehechtheidstheorie volgens Bowlby (89 – 90) ............................................................... 24
3.6.3 Gehechtheidspatronen (90 – 93) ..................................................................................... 24
3.6.4 Vreemden- of 8- maandenangst of separatieangst (93 – 94) ........................................... 25
3.6.5 Social – referencing: kijken naar anderen (94 – 95) ......................................................... 25
4.7 De peuter (139 – 143) ............................................................................................................. 26
5.7 De kleuter (173 – 174)............................................................................................................. 26
6.6 Lagere schoolkind (214 – 223) ................................................................................................ 27
6.6.1 Omgaan met leeftijdsgenootjes in groep (214 – 218) ...................................................... 27
6.6.2 Vriendschap ..................................................................................................................... 27
6.6.3 Pesten .............................................................................................................................. 27
7.6 De adolescent (pagina 269 – 270) ........................................................................................... 27
Cognitieve ontwikkeling ................................................................................................................... 29
3.7 De baby (95 – 103) .................................................................................................................. 29
3.7.1 Piaget (95 – 98) ................................................................................................................ 29
4.5 De peuter (123 – 136) ............................................................................................................. 30
4.5.1 Verworven denkcapaciteiten (123 – 126) ......................................................................... 30
Hoe stimuleren? (126) .............................................................................................................. 31
4.5.2 Preconceptueel denken (126 – 127) ................................................................................. 31
4.5.3 Denkfouten (127) ............................................................................................................. 31
4.5.4 Verwarring tussen fantasie en werkelijkheid (133 – 136) ............................................... 32
5.5 De kleuter (123 – 136) + (168 – 169) ....................................................................................... 33
4.5.4 Verwarring tussen fantasie en werkelijkheid (133 – 136) + (169) ................................... 33
6.4 Het lagereschoolkind (208 – 212) ........................................................................................... 33
, 7.4 De adolescent (264 – 266) ....................................................................................................... 34
7.4.2 Informatieverwerking bij adolescenten (267) .................................................................. 34
7.4.3 Consequenties van het gevorderde denkniveau (268)...................................................... 34
Taalontwikkeling.............................................................................................................................. 35
3.8 De baby (103 – 107) ................................................................................................................ 35
4.6 De peuter (136 – 139) ............................................................................................................. 35
5.6 De kleuter (170 – 173)............................................................................................................. 36
6.5 Het lagereschoolkind (213 – 214) ........................................................................................... 36
Voltooiingsfase ......................................................................................................................... 36
7.5 De adolescent (268 – 269) ....................................................................................................... 36
Persoonlijkheidsontwikkeling........................................................................................................... 37
3.10 De baby (110 – 113) .............................................................................................................. 37
4.9 De peuter (144 – 146) ............................................................................................................. 38
5.9 De kleuter (177 – 179) ............................................................................................................ 38
6.8 Het lagereschoolkind (226 – 227) ........................................................................................... 39
7.8 De adolescent (290 – 299) ....................................................................................................... 39
7.8.3.2 Experimenteren (295) ................................................................................................... 40
7.8.4 Identiteitsstatus (295 – 298) ............................................................................................ 40
7.8.5 Zelfbeeld .......................................................................................................................... 40
Morele ontwikkeling ........................................................................................................................ 41
4.10 De peuter (146 – 150) ........................................................................................................... 41
4.10.2 Straffen en belonen (147 – 150) ..................................................................................... 41
6.9 Het lagereschoolkind (227 – 228) ........................................................................................... 42
7.9 De adolescent (299 – 300) ....................................................................................................... 42
Schoolse ontwikkeling ...................................................................................................................... 43
4.11 De peuter (150 – 152) ........................................................................................................... 43
5.11 De kleuter (183 – 188) ........................................................................................................... 43
5.11.3 Zorgbreedte en zorgverbreding voor een brede basiszorg (187 – 188) .......................... 43
6.10 Het lagereschoolkind (229 – 238).......................................................................................... 44
6.10.1 Schoolrijpheid ................................................................................................................ 44
......................................................................................................................................................... 44
6.10.2 Drie schoolse vaardigheden ........................................................................................... 45
7.10 De adolescent (300 – 305) ..................................................................................................... 47
Indien de ontwikkeling anders loopt… ............................................................................................. 48
4.13.1 Autisme (156 – 158) ....................................................................................................... 48
4.13.2 Eetstoornissen (158 – 159) ............................................................................................. 48
, 5.13.5 Aangeboren en verworven beperkingen of handicap (196 – 199) .................................. 49
6.12 Lagere schoolkind (241 – 252) .............................................................................................. 49
Spelontwikkeling .............................................................................................................................. 50
Voorwaarden van spel-spelen: ................................................................................................. 50
De ontwikkeling van spel en spelen evolueert… ....................................................................... 50
Spelontwikkeling volgens Piaget .............................................................................................. 50
Spelontwikkeling volgens Scholten (vijf fasen) ......................................................................... 51
Rol van de omgeving op de spelontwikkeling ........................................................................... 51
Ontwikkelingsdomeinen spelontwikkeling ............................................................................... 52
Algemene tendensen ................................................................................................................ 52
3.9 Spelontwikkeling (107 – 109) .............................................................................................. 53
4.12 De peuter (153 – 155) ........................................................................................................... 54
Spelsoorten Peuter ................................................................................................................... 54
5.12 De kleuter ............................................................................................................................. 55
5.12.1 Kenmerken van het spel bij de kleuter en het lagereschoolkind .................................... 55
Spelsoort einde kleuterleeftijd.................................................................................................. 55
Bewegingsspelen Lagere schoolkind ............................................................................................ 56
Hoekenwerk ..................................................................................................................................... 57
Conservatie van hoeveelheid vloeistof ......................................................................................... 57
Conservatie van lengte, oppervlakte, hoeveelheid ....................................................................... 58
Conservatie van massa ................................................................................................................. 60
Het ‘drie bergen’-experiment ....................................................................................................... 61
Het klasse-inclusie-experiment ..................................................................................................... 62
De Sally en Anne proef ................................................................................................................. 63
,Hoofdstuk 1 ‘Ontwikkeling’
1.1 De ontwikkeling van het kind gewikt en gewogen
Ontwikkelingsfasen:
Ontwikkelingsdomeinen:
Stilstaan bij de karakteristieken van elke ontwikkelingsfase binnen de verschillende ontwikkelingsdomeinen
Situeren in de levensloop, betekenis van een levensloopperiode (bv. de peuter) kan alleen ten volle tot recht
komen wanneer je de gehele levenscyclus kan kaderen. Iedere fase bouwt voort op wat voorafging en legt
bouwstenen voor de volgende fase.
Omgang met kinderen staat centraal, je communiceert een hele dag: gesprek, knuffel, spel, knipoog, een lach
→ onbewust rekening houden met leeftijd
1.2 Wat is ontwikkeling? (16 – 17)
- Het veranderen van de aanwezige structuur (persoon in zijn geheel: lichaam en geest)
- Aanwezige structuur ontwikkelt, ontvouwt en ontplooit tijdens de hele levenscyclus
- Gedragsveranderingen van begin tot einde van het leven
- Verwerven van nieuwe mogelijkheden of verliezen van een bepaalde functie of vaardigheid (BV reflex)
- Het is een proces waarin voortgang wordt gemaakt en zeker geen momentopname
1.3 Wat is psychologie? (17 – 18)
Wetenschap die het innerlijke leven en het gedrag van de mens bestudeert.
Ontwikkelingspsychologie bestudeert het gedrag, het denken en het beleven van mensen evolueert in de
verschillende levensfasen.
, 1.4 Nature-Nurture-Zelfbepaling (18 – 22)
Ontwikkeling is een dynamisch spel tussen aanleg, milieu en zelfbepaling.
Drie ontwikkelingsfactoren:
Nature/Natuur = eigenschappen waarmee je geboren bent zowel manifest als latent
Aanleg, Erfelijke materialen, Lichaam
BV. lichaamslengte, oogkleur, huidskleur, temperament, mogelijkheid om te leren, talenten
Aanlegtheorie = ontwikkeling wordt hoofdzakelijk bepaald door aanleg
Nurture/Milieu = school, leerkrachten, ouders, familie, vrienden, thuissituatie, land
Omgeving die invloed uitoefent op je ontwikkeling
BV. land, dorp, klimaat, cultuur, ervaringen bij andere ouders/ander land
Milieutheorie = Ontwikkeling wordt hoofdzakelijk bepaald door de omgeving
Zelfbepaling = zelf omstandigheden scheppen waarin hij zijn eigen doelen, keuzes en waarden probeert te
verwezenlijken
Voorbeelden doorslaggevende invloed factoren: pagina 21
1.5 Stromingen binnen de ontwikkelingspsychologie (22 – 27)
1. Psychodynamisch perspectief
Aanhangers: Sigmund Freud (3.5.2 Seksuele ontwikkeling)
Erik Erikson (3.10.1 persoonlijkheidsontwikkeling)
Drijfkracht ontwikkeling: onbewuste van personen centraal
Gedrag beïnvloed door innerlijke krachten, onbewuste driften uit kindertijd zonder controle
BV. Adolescent met obesitas heeft fixatie met orale ontwikkelingsfase (3.5.3 seksuele ontwikkeling bij
de baby). Wordt gedreven door lust die ervaren wordt uit het eten via mond.
2. Behaviorisme
Aanhangers: John B. Watson
Burrhus Frederic Skinner
Drijfkracht ontwikkeling: wordt gestuurd door omgevingsprikkels (nurture)
Door controle uit te oefenen over de omgevingsprikkels kan het gedrag van personen aangeleerd of
afgeleerd/verzwakt worden = conditionering A + B
Via belonen en straffen word wenselijk gedrag aangeleerd en onwenselijke gedrag afgeleerd
