Samenvatting Notities van Staatsrecht die als cursus kunnen dienen!

Hoofdstuk 1: de beginselen van de Belgische
staatsinrichting

1. Het ontstaan van België

België behoorde tot het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden onder Koning Willem I (1772-1843).
België was hierin een afzonderlijk gebied, maar was nog niet onafhankelijk.
De belangrijkste politieke stromen in België waren de liberalen en de katholieken, dit botste met
Nederland omdat Koning Willem I protestants was. Daarnaast waren er al botsingen omdat de
Koning het Nederlands als officiële taal had uitgeroepen, terwijl de liberalen in België Franstalig
waren.

De Belgische omwenteling in 1830 werd gestart in de Opera van Brussel, dit was een vrijheidsstrijd
voor de onafhankelijkheid van België, die er dan uiteindelijk is gekomen in 1831. Deze
onafhankelijkheid was uitgeroepen door het Voorlopig Bewind, zij hebben toen ook beslist dat het
Nationaal Congres de grondwet moest opstellen. Zij hebben toen beslist dat België een monarchie
werd en wie er aan de macht kwam.

2. België is een grondwettelijke monarchie
2.1. De grondwet als juridische grondslag van het Belgische
staatsbestel

De grondwet bevat de basisregels van onze staat: de grondwet is dus afdwingbaar, bevat de
hoofdlijnen van onze staatsstructuur en heeft strenge procedureregels.

2.2. België is een grondwettelijke monarchie

De monarchie staat geschreven in de grondwet.
Het tegenovergestelde van een monarchie is een republiek, bij een republiek wordt een president
gekozen. De grootste voordelen van beide regeringsvormen is dat een monarchie stabiliteit kan
bieden en dat bij een republiek er de mogelijkheid is om te kiezen voor de leider, dus als de
president beslissingen maakt die de bevolking niet goed vindt dan zal die ook niet herkozen worden.

Het persoonlijke en grondwettelijke statuut/macht van de Koning:
 Het Koningschap is erfelijk
 De onschendbaarheid en onverantwoordelijkheid van de Koning is absoluut op 3 vlakken:
o Strafrechtelijk vlak: de Koning kan niet aangehouden of vervolgd worden.
o Burgerrechtelijk vlak: de Koning kan niet gedagvaart worden.
o Politiek vlak: de Koning kan niet ter verantwoording geroepen worden door de
Kamer, dit kan wel door de ministers. De ministers zijn namelijk verantwoordelijk
voor hem en zijn beslissingen.
 De onbekwaamheid om alleen te handelen, de Koning kan geen politieke beslissingen alleen
maken, hij heeft hiervoor de ministers nodig.
 Geen persoonlijke macht, maar we politieke invloed. De Koning kan subtiel zijn politieke
mening geven via de kersttoespraak.

,
, 3. België is een rechtstaat

Dit betekent dat wij en de overheid onderworpen zijn aan het recht, het recht zegt namelijk dat er
een scheiding is van machten (trias-politicaleer). Deze beslissing was gemaakt in 1748, er werd toen
ook beslist dat de machten elkaar moeten controleren.

Macht Instelling Bevoegdheid
Wetgevende macht  Het parlement  Het maken van wetten
o De Senaat  Het controleren van de
o Kamer van uitvoerende macht
Volksvertegenwoordigers
 De Koning
Uitvoerende macht  De regering  Het uitvoeren van de wetten
 De Koning  Het leiden van het land
Rechterlijke macht  De hoven  Uitspraak doen over geschillen
 De rechtbanken

De kenmerken van een rechtstaat:
 Gezagdragers dienen het democratisch tot stand gekomen recht te respecteren, alle
beslissingen worden dus genomen door een democratisch verkozen meerderheid.
 Meerderheid moet in elk geval een aantal rechten en vrijheden respecteren, als er geschillen
zijn dan wordt de beslissing gemaakt door een onafhankelijk rechtscollege.

4. België is een representatie en parlementaire democratie

Democratie is het feit dat de mensen moeten stemmen op volksvertegenwoordigers en zij zullen ons
dan vertegenwoordigen in het parlement en daar stemmen op wetten die van toepassing zijn.

Het stemrecht heeft een hele evolutie gehad doorheen de geschiedenis:
1. 1831, het cijnskiesrecht: je moest betalen om te stemmen en dit was enkel voor mannen
vanaf 25 jaar.
2. 1893, algemeen meervoudig stemrecht: er was stemplicht, maar als je kon betalen en je
had een diploma dan kon je meer stemmen uitbrengen.
3. 1919, algemeen enkelvoudig stemrecht: iedere man kreeg nu maar 1 stem en de
stemleeftijd verlaagde naar 21 jaar.
4. 1948, stemrecht voor vrouwen
5. 1981, stemrecht vanaf 18 jaar

Eigenlijk geldt er in België geen stemrecht maar eerder opkomstplicht, je bent verplicht om naar het
stemhokje te gaan maar niemand gaat hierin controleren of je daadwerkelijk stemt. Je kan dus ook
ongeldig stemmen of blanco stemmen.