Jaar 1 – Periode 3
Jolijn Brummelkamp
Neurologische problemen en nieuwe mogelijkheden
Auteur: Jolijn Brummelkamp
Plaats: Haarlem
Datum:
Organisatie: Hogeschool Leiden
Periode 3 - Neurologische problemen en nieuwe mogelijkheden (theorie!)
, Jolijn Brummelkamp
Inhoudsopgave
Inhoudsopgave ................................................................................................................................... 2
Week 1 ................................................................................................................................................... 6
OWG 1.1 Compressiesyndromen bovenste extremiteit .................................................................. 6
OWG 1.2 Perifeer zenuwletsel (deel 1: diagnostische fase) .......................................................... 7
HC 1.3 Openingscollege planning en casuïstiek .............................................................................. 20
HC 1.4 De perifere zenuw in de knel ................................................................................................... 22
HC 1.5 Bouw van het zenuwstelsel, een overzicht .......................................................................... 31
WC 1.6 Presenteren en opbouwen van een betoog ........................................................................ 38
VT 1.7 Inspecteren en palperen botten en spieren van de bovenste extremiteit ................ 40
VT 1.8 Testen beweeglijkheid en spierkracht van de bovenste extremiteit, pols/hand en
elleboog ......................................................................................................................................................... 40
VT 1.9 Beïnvloeden van de bewegingsomvang van de gewrichten van de bovensten
extremiteit, pols/hand ............................................................................................................................. 40
Week 2 ................................................................................................................................................. 41
OWG 2.1 Perifeer zenuwletsel (deel 2: therapeutische fase) ..................................................... 41
OWG 2.2 Het labrum getest: diagnostischekenmerken van een test ....................................... 51
HC 2.3 Fracturen en fractuurgenezing................................................................................................ 60
HC 2.4 Fysiotherapeutische verslaglegging en verwijzing .......................................................... 66
HC 2.5 Studieloopbaanbegeleiding ...................................................................................................... 75
WC 2.6 Literatuur zoeken ....................................................................................................................... 75
VT 2.7 Functionele anatomie van de pols .......................................................................................... 77
VT 2.8 Sensibiliteit, kracht, zenuwlengte boven- en onderarm regio en kracht in de
handregio ..................................................................................................................................................... 84
VT 2.9 Integratie van perifeer letsel.................................................................................................... 84
Week 3 ................................................................................................................................................. 85
OWG 3.1 Biomechanica ............................................................................................................................ 85
OWG 3.2 Met wortel en al? ...................................................................................................................... 89
HC 3.3 Neurogene pijn .............................................................................................................................. 98
HC 3.4 Elektromyofeedback en spierprikkelen ........................................................................... 103
HC 3.5 Perifere zenuw- en spierziekten .......................................................................................... 106
WC 3.6 Overwegingen bij een anamnese ........................................................................................ 110
VT 3.7 Massage van hypertone nekmusculatuur ......................................................................... 110
VT 3.8 Toepassen EMG en myofeedback ......................................................................................... 110
VT 3.9 Inspecteren en palperen botten en spieren van de bovenste extremiteit ............. 110
Week 4 .............................................................................................................................................. 111
OWG 4.1 ‘Schade’ ..................................................................................................................................... 111
OWG 4.2 Presentatie compressiesyndromen bovenste extremiteit ..................................... 120
HC 4.3 Osteomyelitis en afweer ......................................................................................................... 133
Orthopedie – Hoofdstuk 23............................................................................................... 144
HC 4.4 Mindmappen perifeer zenuwletsel ..................................................................................... 151
HC 4.5 Cliëntsystemen in de zorg ...................................................................................................... 160
WC 4.6 Studieloopbaanbegeleiding .................................................................................................. 162
VT 4.7 Anamnese 1 ................................................................................................................................. 162
Fysiotherapie. Leerstof Jaar 1 – Periode 3
, Jolijn Brummelkamp
VT 4.8 Inspecteren en palperen zenuwen van de bovenste extremiteit .............................. 162
VT-SPB 4.9 Er komt een patiënt met perifeer zenuwletsel bij de fysiotherapeut ............ 162
Week 5 .............................................................................................................................................. 163
OWG 5.1 Dwarslaesie Beoordeling professioneel gedrag tijdens OWG 5.1 ........................ 163
OWG 5.2 Passief mobiliseren of spalken?....................................................................................... 163
HC 5.3 Inleiding dwarslaesie vanuit fysiotherapeutisch perspectief.................................... 164
HC 5.4 Dwarslaesie: motoriek en sensoriek .................................................................................. 166
HC 5.5 Functionele anatomie en biomechanica ............................................................................ 173
WC 5.6 De beroepsopdracht ................................................................................................................ 177
VT 5.7 Dwarslaesie onderzoek (ISCSCI) .......................................................................................... 177
VT 5.8 Dwarslaesie transfers deel 1 ................................................................................................. 177
VT-SPB 5.9 Onderzoek (ISCSCI) en niveau van dwarslaesie .................................................... 177
Week 6 .............................................................................................................................................. 186
OWG 6.1 Guillain Barré ......................................................................................................................... 186
OWG 6.2 En nu zelf... van functiestoornis naar aandoening ..................................................... 194
HC 6.3 Dwarslaesie inleiding vanuit medisch perspectief ........................................................ 214
HC 6.4 Dwarslaesie: patiëntdemonstratie ...................................................................................... 222
HC 6.5 Dwarslaesie en orgaan problematiek ................................................................................ 223
WC 6.6 Werken aan opdracht uit OWG 5.1 ..................................................................................... 229
VT 6.7 Anamnese 2 ................................................................................................................................. 229
VT 6.8 Een wankel evenwicht ............................................................................................................. 229
VT-SPB 6.9 Er komt een patiënt met een dwarslaesie bij de fysiotherapeut, dwarslaesie
transfers deel 2 ........................................................................................................................................ 230
Week 7 .............................................................................................................................................. 231
OWG 7.1 De fysiotherapeutische diagnose .................................................................................... 231
OWG 7.2 Rolstoelrijden ........................................................................................................................ 231
HC 7.3 Weblecture: loophulpmiddelen en rolstoelen ................................................................ 232
HC 7.4 Robots, stamcellen en meer… ............................................................................................... 235
HC 7.5 Klinische redeneren ................................................................................................................. 239
WC 7.6 Studieloopbaanbegeleiding .................................................................................................. 240
VT.7.7 Loophulpmiddelen en rolstoelrijden ................................................................................. 240
VT 7.8 Spasticiteit ................................................................................................................................... 240
VT 7.9 Wetenschap ................................................................................................................................. 240
Week 8 .............................................................................................................................................. 241
OWG 8.1 Zelfstudietaak: meten en bijstellen ................................................................................ 241
OWG 8.2 Presentatie opdracht OWG 5.1 ......................................................................................... 241
HC 8.3 Samenvatting periode 3 .......................................................................................................... 241
HC 8.4 Vragenuur .................................................................................................................................... 241
WC 8.6 Alternatieve bewegingsstrategieën mini casuïstieken ............................................... 241
VT 8.7 Spierkracht meten .................................................................................................................... 241
VT 8.8 Spierkrachttraining, aan de hand van casuïstiek ........................................................... 241
VT-SPB 8.9 Loophulpmiddelen .......................................................................................................... 241
Fysiotherapie. Leerstof Jaar 1 – Periode 3
,Jolijn Brummelkamp 4
Cellen –Dynamiek
Cellen
In het bindweefsel bevinden zich vele verschillende soorten cellen. De bindweefselcellen
worden in twee groepen ingedeeld:
§ plaatsgebonden cellen (fibroblasten, myofibroblasten, chondroblasten, osteoblasten,
mestcellen, vetcellen);
§ mobiele cellen (macrofagen, leukocyten).
Plaatsgebonden cellen
Plaatsgebonden cellen stammen af van mesenchymcellen. Ze zijn een vast bestanddeel van
het bindweefsel en zijn gefixeerd in de grondsubstantie. Hebben de bindweefselcellen een
hoge productiestofwisseling, dan worden ze fibroblast, chondroblast of osteoblast genoemd.
Bij een lage productiestofwisseling wordt gesproken van fibro-, chondro- of osteocyt.
Fibroblasten
treft men aan in gewrichtskapsels, banden, aponeurosen, fascies, pezen, peesscheden,
spieren, zenuwen en deels in disci en menisci. Een fibroblast kan fagocyteren, produceert het
enzym collagenase, dat de (oude) collagene vezels kan afbreken, en speelt een rol bij de
wondgenezing (myofibroblast ). Een fibroblast is – in tegenstelling tot een fibrocyt – rijk aan
mitochondriën, heeft een groot endoplasmatisch reticulum en een groot Golgi-apparaat. In
weefsel met een hoog zuurstofgehalte en een hoge pH-waarde van 7 tot 14 (= basisch,
alkalisch) worden zowel fibroblasten als osteoblasten aangetroffen. Slechts in zo’n basisch of
alkalisch milieu kunnen deze cellen overleven (► ook intermezzo 1.13).
Myofibroblasten
zijn actief bij herstelwerkzaamheden. Deze cellen hebben ingebouwde actine- en
myosinefilamenten. Daardoor kunnen myofibroblasten contraheren, hetgeen van belang is bij
de wondgenezing. Door contractieactiviteit van de myofibroblasten worden de wondranden
naar elkaar toe gebracht. Ze reguleren de ontstekingsreactie en worden daarom ook wel de
dirigent van de klassieke ontstekingsreactie genoemd. Myofibroblastenactiviteit wordt gezien
bij de ziekte van Dupuytren en tijdens de ontstekingsfase van de capsulitis adhesiva .
De hypothese luidt dat myofibroblasten in ontstoken weefsel gedurende 24 uur per dag ‘alert’
zijn en met hevige contractie reageren op trekprikkels. Dit lijkt te verklaren waarom in vroeger
tijden tractie en translatietherapie (met fixatiegordels!) een averechts effect had op de
mobiliteit van een frozen shoulder in de ontstekings- of ‘freezing’-fase. De ‘freezing’-fase wordt
sinds de nieuwe internationale richtlijn voor capsulitis adhesiva fase 1 en 2 genoemd (Kelley et
al., 2013). Ook het – te agressief – rekken van de aponeurosis palmaris bij een actieve M.
Dupuytren kan om dezelfde reden een averechts en dus ongewenst effect veroorzaken.
Chondroblasten
vindt men in een zuur milieu. Chondroblasten ontstaan vanuit de ongedifferentieerde
mesenchymale cellen. Ze vormen het kraakbeen en komen vooral voor in slecht doorbloed
weefsel met weinig zuurstof en een lage pH-waarde van 7 tot 1 (= zuur).
Osteoblasten
zijn botvormende cellen die sterk zuurstofafhankelijk zijn. Osteoblasten worden aangetroffen in
de nabijheid van zuurstofrijke bloedvaten.
Mestcellen
(ook: mastocyten of labrocyten ) zijn in geringe mate mobiel en kunnen neuroactieve stoffen
en ontstekingsmediatoren zoals histamine (verhoogde doorbloeding door vasodilatatie)
en heparine (antistolling) produceren.
Vetcellen
Fysiotherapie. Leerstof Jaar 1 – Periode 3
,Jolijn Brummelkamp 5
dienen enerzijds als energieopslagcentra en anderzijds als basis voor glijweefsel,
schokdemper en beschermlaag.
Mobiele cellen
Mobiele cellen stammen af van hematopoëtische stamcellen (beenmergcellen) en spelen
vooral een rol bij lokale adaptatieprocessen in het bindweefsel na een weefselbeschadiging.
Macrofagen
ruimen in het weefsel alles op wat geen functie meer heeft. Ze kunnen dode cellen, kapot
weefsel, bacteriën, virussen, schimmels, parasieten en zelfs vreemde cellen zoals tumorcellen
fagocyteren. Ze zijn na weefselschade snel ter plekke om met hun werk te beginnen.
Leukocyten
fagocyteren restanten van cellen en andere ongewenste vreemde lichamen tijdens
immuunreacties. Dit gebeurt niet alleen na weefselschade, maar ook onder normale
fysiologische omstandigheden kunnen leukocyten door de vaatwand treden (diapedese).
Leukocyten worden onderverdeeld in granulocyten en agranulocyten (lymfocyten, monocyten).
De fibroblast en zijn stofwisseling en biologische halfwaardetijd van de matrix
De fibroblast is de belangrijkste cel in het bindweefsel omdat ze voor de productie van de
grondsubstantie (PG’s en GAG’s), de niet-collagene proteïnen en de vezels verantwoordelijk
is. De fibroblast kan op twee niveaus in stofwisseling zijn:
§ op het niveau van de basisstofwisseling;
§ op het niveau van de productiestofwisseling.
1.7.5.1.3.1 Basisstofwisseling
De stofwisseling van de fibroblast ligt op een minimaal niveau. De fibroblast speelt tijdens de
basisstofwisseling de rol van een fibrocyt . Om te overleven worden eiwitten en ATP
(adenosinetrifosfaat ) voor het eigen gebruik van de fibroblast geproduceerd.
1.7.5.1.3.2 Productiestofwisseling
Indien de basisstofwisseling goed functioneert, begint de fibroblast met het maken van
producten die belangrijk zijn voor de vorm en functie van zijn extracellulaire grondsubstantie.
Onder invloed van verschillende inwerkende spanningen tijdens weefselbelasting is de
fibroblast in staat proteoglycanen met verschillende eigenschappen aan te maken. De
aanmaak van proteoglycanen geschiedt dagelijks.
De biologische halfwaardetijd ( turnover-rate ) ligt tussen 1,9 en 9,2 dagen. Dat betekent
dat binnen ongeveer één week de helft van het totale aantal proteoglycaanaggregaten volledig
is vervangen. De fibroblasten initiëren de vorming van de bouwstenen van de vezels: het
tropocollageen en tropo-elastine . Diameter en lengte van het tropocollageen en tropo-elastine
worden aangepast aan de belasting. Na een bindweefselbeschadiging vindt reparatie plaats,
waarbij de geactiveerde fibroblasten opnieuw de bouwstenen aanmaken voor collagene en
elastische vezels, alsmede proteoglycanen en glycosaminoglycanen.
Fysiotherapie. Leerstof Jaar 1 – Periode 3
,Jolijn Brummelkamp 6
Week 1
OWG 1.1 Compressiesyndromen bovenste extremiteit
PPT voorbereiden. Zie OWG 4.2 voor de uitwerking
Fysiotherapie. Leerstof Jaar 1 – Periode 3
,Jolijn Brummelkamp 7
OWG 1.2 Perifeer zenuwletsel (deel 1: diagnostische fase)
Wat is de anatomie van de zenuw, hoe ziet een zenuw eruit?
Vergelijking tussen de bouw
van een zenuwwortel en een
spinale zenuw.
A Perifere zenuw met veel
collageen bindweefsel.
B Zenuwwortel met weinig
bindweefselversterking.
Fysiotherapie. Leerstof Jaar 1 – Periode 3
, Jolijn Brummelkamp 8
Epineurium =
§ om hele zenuw (een mantel van bindweefsel)
§ Samengesteld uit: collageen (type I), elastine, fibroblasten, vetcellen, bloed- en
lymfevaten
§ Buitenste laag: gaat over in losmazig bindweefsel à vormt een glijlaag met de
omringende structuren, zoals fascievliezen
Perineurium =
§ om groep axonen, de zenuwfascikels (aantal bundels)
§ is versterkt met collagene en elastische vezels, die tussen de perineurale cellen liggen
§ de bindweefselvezelsà zowel in de lengterichting als spiraliserend aangelegd
o Dus ook buigkrachten kunnen worden opgevangen
Endoneurium =
§ om axon
§ de collagene vezels in de endoneurale ruimte lopen voornamelijk in de legterichting
o axonen worden tegen rek beschermd
De perineurale cellen
§ vormen samen met de versterkende bindweefselvezels het treksterkte perineurium van
de zenuwen.
§ Zorgt voor een aantal glijlagen
§ Hierin zit elastine à zorgt voor het vormherstel na rekking (bv het buigen van de arm,
de n.ulnaires wordt in de sulcus van de elleboog goed opgerekt)
Axonen à zijn de uitlopers van perifere zenuwcellen.
§ Hebben een dunne kwetsbare celmembraan
§ Omgeven door een myelineschede die de cellen van Schwann vormen door
ontwikkeling van axonen
o Dit creëert een isolatiematel à voorgeleiding vindt snel plaats
o Axonen zitten in een ‘’handschoentje’’. Hierdoor is rek en duw mogelijk. Tussen
de die lagen liggen glijlagen
§ Een zenuw kan maximaal 10% verlengen
§ Bij extensie van de wervelkolom à zenuw ontspant
§ Bij flexie van de wervelkolom à zenuw komt op rek
• wervelkanaal wordt bij de flexiebeweging langer doordat de
rotatiecentra van de bewegende wervels in de discus vóór het
wervelkanaal gelegen zijn. Bij flexie komen de processus spinosi
van de wervels en de facetgewrichten verder van elkaar af te
liggen en het wervelkanaal wordt langer
Dunste ongemyeliniseerde zenuwvezels
§ Liggen ingebed in plooien in de wand van de schwann-cellen.
o Zorgt voor: scheiding tussen de afzonderlijke vezels
§ Voorkomt dat: de prikkelgeleiding over een axon onterecht naburige
axonen innerveert, waardoor het ZS onbetrouwbare info zou uitzenden
of ontvangen
Alle afzonderlijke gemyeliniseerde axonen en groepen ongemyeliniseerde zenuwvezels in een
omhulling van schwann-cellen
§ zijn wel omgeven door een zeer dunne basale lamina, met het voor die laag
karakteristieke collageen type IV
Fysiotherapie. Leerstof Jaar 1 – Periode 3
Jolijn Brummelkamp
Neurologische problemen en nieuwe mogelijkheden
Auteur: Jolijn Brummelkamp
Plaats: Haarlem
Datum:
Organisatie: Hogeschool Leiden
Periode 3 - Neurologische problemen en nieuwe mogelijkheden (theorie!)
, Jolijn Brummelkamp
Inhoudsopgave
Inhoudsopgave ................................................................................................................................... 2
Week 1 ................................................................................................................................................... 6
OWG 1.1 Compressiesyndromen bovenste extremiteit .................................................................. 6
OWG 1.2 Perifeer zenuwletsel (deel 1: diagnostische fase) .......................................................... 7
HC 1.3 Openingscollege planning en casuïstiek .............................................................................. 20
HC 1.4 De perifere zenuw in de knel ................................................................................................... 22
HC 1.5 Bouw van het zenuwstelsel, een overzicht .......................................................................... 31
WC 1.6 Presenteren en opbouwen van een betoog ........................................................................ 38
VT 1.7 Inspecteren en palperen botten en spieren van de bovenste extremiteit ................ 40
VT 1.8 Testen beweeglijkheid en spierkracht van de bovenste extremiteit, pols/hand en
elleboog ......................................................................................................................................................... 40
VT 1.9 Beïnvloeden van de bewegingsomvang van de gewrichten van de bovensten
extremiteit, pols/hand ............................................................................................................................. 40
Week 2 ................................................................................................................................................. 41
OWG 2.1 Perifeer zenuwletsel (deel 2: therapeutische fase) ..................................................... 41
OWG 2.2 Het labrum getest: diagnostischekenmerken van een test ....................................... 51
HC 2.3 Fracturen en fractuurgenezing................................................................................................ 60
HC 2.4 Fysiotherapeutische verslaglegging en verwijzing .......................................................... 66
HC 2.5 Studieloopbaanbegeleiding ...................................................................................................... 75
WC 2.6 Literatuur zoeken ....................................................................................................................... 75
VT 2.7 Functionele anatomie van de pols .......................................................................................... 77
VT 2.8 Sensibiliteit, kracht, zenuwlengte boven- en onderarm regio en kracht in de
handregio ..................................................................................................................................................... 84
VT 2.9 Integratie van perifeer letsel.................................................................................................... 84
Week 3 ................................................................................................................................................. 85
OWG 3.1 Biomechanica ............................................................................................................................ 85
OWG 3.2 Met wortel en al? ...................................................................................................................... 89
HC 3.3 Neurogene pijn .............................................................................................................................. 98
HC 3.4 Elektromyofeedback en spierprikkelen ........................................................................... 103
HC 3.5 Perifere zenuw- en spierziekten .......................................................................................... 106
WC 3.6 Overwegingen bij een anamnese ........................................................................................ 110
VT 3.7 Massage van hypertone nekmusculatuur ......................................................................... 110
VT 3.8 Toepassen EMG en myofeedback ......................................................................................... 110
VT 3.9 Inspecteren en palperen botten en spieren van de bovenste extremiteit ............. 110
Week 4 .............................................................................................................................................. 111
OWG 4.1 ‘Schade’ ..................................................................................................................................... 111
OWG 4.2 Presentatie compressiesyndromen bovenste extremiteit ..................................... 120
HC 4.3 Osteomyelitis en afweer ......................................................................................................... 133
Orthopedie – Hoofdstuk 23............................................................................................... 144
HC 4.4 Mindmappen perifeer zenuwletsel ..................................................................................... 151
HC 4.5 Cliëntsystemen in de zorg ...................................................................................................... 160
WC 4.6 Studieloopbaanbegeleiding .................................................................................................. 162
VT 4.7 Anamnese 1 ................................................................................................................................. 162
Fysiotherapie. Leerstof Jaar 1 – Periode 3
, Jolijn Brummelkamp
VT 4.8 Inspecteren en palperen zenuwen van de bovenste extremiteit .............................. 162
VT-SPB 4.9 Er komt een patiënt met perifeer zenuwletsel bij de fysiotherapeut ............ 162
Week 5 .............................................................................................................................................. 163
OWG 5.1 Dwarslaesie Beoordeling professioneel gedrag tijdens OWG 5.1 ........................ 163
OWG 5.2 Passief mobiliseren of spalken?....................................................................................... 163
HC 5.3 Inleiding dwarslaesie vanuit fysiotherapeutisch perspectief.................................... 164
HC 5.4 Dwarslaesie: motoriek en sensoriek .................................................................................. 166
HC 5.5 Functionele anatomie en biomechanica ............................................................................ 173
WC 5.6 De beroepsopdracht ................................................................................................................ 177
VT 5.7 Dwarslaesie onderzoek (ISCSCI) .......................................................................................... 177
VT 5.8 Dwarslaesie transfers deel 1 ................................................................................................. 177
VT-SPB 5.9 Onderzoek (ISCSCI) en niveau van dwarslaesie .................................................... 177
Week 6 .............................................................................................................................................. 186
OWG 6.1 Guillain Barré ......................................................................................................................... 186
OWG 6.2 En nu zelf... van functiestoornis naar aandoening ..................................................... 194
HC 6.3 Dwarslaesie inleiding vanuit medisch perspectief ........................................................ 214
HC 6.4 Dwarslaesie: patiëntdemonstratie ...................................................................................... 222
HC 6.5 Dwarslaesie en orgaan problematiek ................................................................................ 223
WC 6.6 Werken aan opdracht uit OWG 5.1 ..................................................................................... 229
VT 6.7 Anamnese 2 ................................................................................................................................. 229
VT 6.8 Een wankel evenwicht ............................................................................................................. 229
VT-SPB 6.9 Er komt een patiënt met een dwarslaesie bij de fysiotherapeut, dwarslaesie
transfers deel 2 ........................................................................................................................................ 230
Week 7 .............................................................................................................................................. 231
OWG 7.1 De fysiotherapeutische diagnose .................................................................................... 231
OWG 7.2 Rolstoelrijden ........................................................................................................................ 231
HC 7.3 Weblecture: loophulpmiddelen en rolstoelen ................................................................ 232
HC 7.4 Robots, stamcellen en meer… ............................................................................................... 235
HC 7.5 Klinische redeneren ................................................................................................................. 239
WC 7.6 Studieloopbaanbegeleiding .................................................................................................. 240
VT.7.7 Loophulpmiddelen en rolstoelrijden ................................................................................. 240
VT 7.8 Spasticiteit ................................................................................................................................... 240
VT 7.9 Wetenschap ................................................................................................................................. 240
Week 8 .............................................................................................................................................. 241
OWG 8.1 Zelfstudietaak: meten en bijstellen ................................................................................ 241
OWG 8.2 Presentatie opdracht OWG 5.1 ......................................................................................... 241
HC 8.3 Samenvatting periode 3 .......................................................................................................... 241
HC 8.4 Vragenuur .................................................................................................................................... 241
WC 8.6 Alternatieve bewegingsstrategieën mini casuïstieken ............................................... 241
VT 8.7 Spierkracht meten .................................................................................................................... 241
VT 8.8 Spierkrachttraining, aan de hand van casuïstiek ........................................................... 241
VT-SPB 8.9 Loophulpmiddelen .......................................................................................................... 241
Fysiotherapie. Leerstof Jaar 1 – Periode 3
,Jolijn Brummelkamp 4
Cellen –Dynamiek
Cellen
In het bindweefsel bevinden zich vele verschillende soorten cellen. De bindweefselcellen
worden in twee groepen ingedeeld:
§ plaatsgebonden cellen (fibroblasten, myofibroblasten, chondroblasten, osteoblasten,
mestcellen, vetcellen);
§ mobiele cellen (macrofagen, leukocyten).
Plaatsgebonden cellen
Plaatsgebonden cellen stammen af van mesenchymcellen. Ze zijn een vast bestanddeel van
het bindweefsel en zijn gefixeerd in de grondsubstantie. Hebben de bindweefselcellen een
hoge productiestofwisseling, dan worden ze fibroblast, chondroblast of osteoblast genoemd.
Bij een lage productiestofwisseling wordt gesproken van fibro-, chondro- of osteocyt.
Fibroblasten
treft men aan in gewrichtskapsels, banden, aponeurosen, fascies, pezen, peesscheden,
spieren, zenuwen en deels in disci en menisci. Een fibroblast kan fagocyteren, produceert het
enzym collagenase, dat de (oude) collagene vezels kan afbreken, en speelt een rol bij de
wondgenezing (myofibroblast ). Een fibroblast is – in tegenstelling tot een fibrocyt – rijk aan
mitochondriën, heeft een groot endoplasmatisch reticulum en een groot Golgi-apparaat. In
weefsel met een hoog zuurstofgehalte en een hoge pH-waarde van 7 tot 14 (= basisch,
alkalisch) worden zowel fibroblasten als osteoblasten aangetroffen. Slechts in zo’n basisch of
alkalisch milieu kunnen deze cellen overleven (► ook intermezzo 1.13).
Myofibroblasten
zijn actief bij herstelwerkzaamheden. Deze cellen hebben ingebouwde actine- en
myosinefilamenten. Daardoor kunnen myofibroblasten contraheren, hetgeen van belang is bij
de wondgenezing. Door contractieactiviteit van de myofibroblasten worden de wondranden
naar elkaar toe gebracht. Ze reguleren de ontstekingsreactie en worden daarom ook wel de
dirigent van de klassieke ontstekingsreactie genoemd. Myofibroblastenactiviteit wordt gezien
bij de ziekte van Dupuytren en tijdens de ontstekingsfase van de capsulitis adhesiva .
De hypothese luidt dat myofibroblasten in ontstoken weefsel gedurende 24 uur per dag ‘alert’
zijn en met hevige contractie reageren op trekprikkels. Dit lijkt te verklaren waarom in vroeger
tijden tractie en translatietherapie (met fixatiegordels!) een averechts effect had op de
mobiliteit van een frozen shoulder in de ontstekings- of ‘freezing’-fase. De ‘freezing’-fase wordt
sinds de nieuwe internationale richtlijn voor capsulitis adhesiva fase 1 en 2 genoemd (Kelley et
al., 2013). Ook het – te agressief – rekken van de aponeurosis palmaris bij een actieve M.
Dupuytren kan om dezelfde reden een averechts en dus ongewenst effect veroorzaken.
Chondroblasten
vindt men in een zuur milieu. Chondroblasten ontstaan vanuit de ongedifferentieerde
mesenchymale cellen. Ze vormen het kraakbeen en komen vooral voor in slecht doorbloed
weefsel met weinig zuurstof en een lage pH-waarde van 7 tot 1 (= zuur).
Osteoblasten
zijn botvormende cellen die sterk zuurstofafhankelijk zijn. Osteoblasten worden aangetroffen in
de nabijheid van zuurstofrijke bloedvaten.
Mestcellen
(ook: mastocyten of labrocyten ) zijn in geringe mate mobiel en kunnen neuroactieve stoffen
en ontstekingsmediatoren zoals histamine (verhoogde doorbloeding door vasodilatatie)
en heparine (antistolling) produceren.
Vetcellen
Fysiotherapie. Leerstof Jaar 1 – Periode 3
,Jolijn Brummelkamp 5
dienen enerzijds als energieopslagcentra en anderzijds als basis voor glijweefsel,
schokdemper en beschermlaag.
Mobiele cellen
Mobiele cellen stammen af van hematopoëtische stamcellen (beenmergcellen) en spelen
vooral een rol bij lokale adaptatieprocessen in het bindweefsel na een weefselbeschadiging.
Macrofagen
ruimen in het weefsel alles op wat geen functie meer heeft. Ze kunnen dode cellen, kapot
weefsel, bacteriën, virussen, schimmels, parasieten en zelfs vreemde cellen zoals tumorcellen
fagocyteren. Ze zijn na weefselschade snel ter plekke om met hun werk te beginnen.
Leukocyten
fagocyteren restanten van cellen en andere ongewenste vreemde lichamen tijdens
immuunreacties. Dit gebeurt niet alleen na weefselschade, maar ook onder normale
fysiologische omstandigheden kunnen leukocyten door de vaatwand treden (diapedese).
Leukocyten worden onderverdeeld in granulocyten en agranulocyten (lymfocyten, monocyten).
De fibroblast en zijn stofwisseling en biologische halfwaardetijd van de matrix
De fibroblast is de belangrijkste cel in het bindweefsel omdat ze voor de productie van de
grondsubstantie (PG’s en GAG’s), de niet-collagene proteïnen en de vezels verantwoordelijk
is. De fibroblast kan op twee niveaus in stofwisseling zijn:
§ op het niveau van de basisstofwisseling;
§ op het niveau van de productiestofwisseling.
1.7.5.1.3.1 Basisstofwisseling
De stofwisseling van de fibroblast ligt op een minimaal niveau. De fibroblast speelt tijdens de
basisstofwisseling de rol van een fibrocyt . Om te overleven worden eiwitten en ATP
(adenosinetrifosfaat ) voor het eigen gebruik van de fibroblast geproduceerd.
1.7.5.1.3.2 Productiestofwisseling
Indien de basisstofwisseling goed functioneert, begint de fibroblast met het maken van
producten die belangrijk zijn voor de vorm en functie van zijn extracellulaire grondsubstantie.
Onder invloed van verschillende inwerkende spanningen tijdens weefselbelasting is de
fibroblast in staat proteoglycanen met verschillende eigenschappen aan te maken. De
aanmaak van proteoglycanen geschiedt dagelijks.
De biologische halfwaardetijd ( turnover-rate ) ligt tussen 1,9 en 9,2 dagen. Dat betekent
dat binnen ongeveer één week de helft van het totale aantal proteoglycaanaggregaten volledig
is vervangen. De fibroblasten initiëren de vorming van de bouwstenen van de vezels: het
tropocollageen en tropo-elastine . Diameter en lengte van het tropocollageen en tropo-elastine
worden aangepast aan de belasting. Na een bindweefselbeschadiging vindt reparatie plaats,
waarbij de geactiveerde fibroblasten opnieuw de bouwstenen aanmaken voor collagene en
elastische vezels, alsmede proteoglycanen en glycosaminoglycanen.
Fysiotherapie. Leerstof Jaar 1 – Periode 3
,Jolijn Brummelkamp 6
Week 1
OWG 1.1 Compressiesyndromen bovenste extremiteit
PPT voorbereiden. Zie OWG 4.2 voor de uitwerking
Fysiotherapie. Leerstof Jaar 1 – Periode 3
,Jolijn Brummelkamp 7
OWG 1.2 Perifeer zenuwletsel (deel 1: diagnostische fase)
Wat is de anatomie van de zenuw, hoe ziet een zenuw eruit?
Vergelijking tussen de bouw
van een zenuwwortel en een
spinale zenuw.
A Perifere zenuw met veel
collageen bindweefsel.
B Zenuwwortel met weinig
bindweefselversterking.
Fysiotherapie. Leerstof Jaar 1 – Periode 3
, Jolijn Brummelkamp 8
Epineurium =
§ om hele zenuw (een mantel van bindweefsel)
§ Samengesteld uit: collageen (type I), elastine, fibroblasten, vetcellen, bloed- en
lymfevaten
§ Buitenste laag: gaat over in losmazig bindweefsel à vormt een glijlaag met de
omringende structuren, zoals fascievliezen
Perineurium =
§ om groep axonen, de zenuwfascikels (aantal bundels)
§ is versterkt met collagene en elastische vezels, die tussen de perineurale cellen liggen
§ de bindweefselvezelsà zowel in de lengterichting als spiraliserend aangelegd
o Dus ook buigkrachten kunnen worden opgevangen
Endoneurium =
§ om axon
§ de collagene vezels in de endoneurale ruimte lopen voornamelijk in de legterichting
o axonen worden tegen rek beschermd
De perineurale cellen
§ vormen samen met de versterkende bindweefselvezels het treksterkte perineurium van
de zenuwen.
§ Zorgt voor een aantal glijlagen
§ Hierin zit elastine à zorgt voor het vormherstel na rekking (bv het buigen van de arm,
de n.ulnaires wordt in de sulcus van de elleboog goed opgerekt)
Axonen à zijn de uitlopers van perifere zenuwcellen.
§ Hebben een dunne kwetsbare celmembraan
§ Omgeven door een myelineschede die de cellen van Schwann vormen door
ontwikkeling van axonen
o Dit creëert een isolatiematel à voorgeleiding vindt snel plaats
o Axonen zitten in een ‘’handschoentje’’. Hierdoor is rek en duw mogelijk. Tussen
de die lagen liggen glijlagen
§ Een zenuw kan maximaal 10% verlengen
§ Bij extensie van de wervelkolom à zenuw ontspant
§ Bij flexie van de wervelkolom à zenuw komt op rek
• wervelkanaal wordt bij de flexiebeweging langer doordat de
rotatiecentra van de bewegende wervels in de discus vóór het
wervelkanaal gelegen zijn. Bij flexie komen de processus spinosi
van de wervels en de facetgewrichten verder van elkaar af te
liggen en het wervelkanaal wordt langer
Dunste ongemyeliniseerde zenuwvezels
§ Liggen ingebed in plooien in de wand van de schwann-cellen.
o Zorgt voor: scheiding tussen de afzonderlijke vezels
§ Voorkomt dat: de prikkelgeleiding over een axon onterecht naburige
axonen innerveert, waardoor het ZS onbetrouwbare info zou uitzenden
of ontvangen
Alle afzonderlijke gemyeliniseerde axonen en groepen ongemyeliniseerde zenuwvezels in een
omhulling van schwann-cellen
§ zijn wel omgeven door een zeer dunne basale lamina, met het voor die laag
karakteristieke collageen type IV
Fysiotherapie. Leerstof Jaar 1 – Periode 3
