Aantekeningen hoorcolleges

Opvoeding en maatschappij
Hoorcollege 1 ontzorgen en normaliseren

1 Hervorming in de jeugdhulp
 Veel veranderingen sociaal domein t.a.v. onderwijs, zorg, werk en jeugdhulp
 Ingang gezet door wmo (2007) en welzijn nieuwe stijl (2010) en verder vorm
gekregen sinds de centralisatie van overheidstaken naar gemeenten (2015)
 Onderdeel van die veranderingen: passend onderwijs, werken naar vermogen én
de transitie jeugdzorg
 Sinds 2015 januari gemeenten verantwoordelijk voor uitvoering van alle
vormen van jeugdhulp

Aanleiding:
1. Jeugdhulp beleggen bij bestuurslaag dichtst bij jeugdigen en hun opvoeders staat
2. Financieringsstroom voor ondersteunings- en zorg aanbod
3. Inhoudelijke overwegingen  transformatie doelen:
- Preventie en uitgaan eigen mogelijkheden
- De medicaliseren, ontzorgen, normaliseren
- Beroep op gespecialiseerde zorg verminderen
- Één gezin, één plan, één regisseur
- Meer ruimte professionals

Terminologie: decentralisatie, transitie, transformatie =?
Decentralisatie: uitvoering van en verantwoordelijkheid voor wetten en regels wordt
verplaatst van hogere naar lagere bestuurslaag.  Overheveling van taken van rijk en
provincie naar gemeenten.
Transitie: veranderen van ‘huidige stelsel’ (regels, wetten, financiële verhoudingen) om tot
gewenste veranderingen te komen  vernieuwing structuur
Transformatie: realiseren van beoogde inhoudelijke effecten van de stelselwijziging 
vernieuwing van inhoud

 Hoofdconclusie eerste evaluatie jeugdwet (januari 2018): transformatie meet nog
grotendeels vorm krijgen
 Risico: ondanks goede intenties verdwijnt transformatie naar de achtergrond en
stelsel vernieuwing wordt gerealiseerd zonder de gewenste inhoudelijke
veranderingen
 Om dit te voorkomen moet transformatieproces gevoed en ondersteund worden en
dat gebeurt ook!
 Op veel plaatsen in het land initiatieven gestart bv. Academische werkplaatsen
transformatie jeugd (2015-2019)
 12 werkplaatsen in Nederland gericht kennisvorming gemeenten en
praktijkorganisaties ondersteunt bij de transformatie.

o RMO rapporteert uit 2012 ‘ontzorgen en normaliseren’
 Principes raken aan basis van hervormingen in jeugdhulp

,RMO (2012):
o Elk gezin heeft vragen over opvoeding
o Meestal komen gezinnen daar wel uit, al dan niet wel met ondersteuning sociale of
professionele omgeving
o Soms meer nodig dan professionele ondersteuning
o Opvoedvragen groeien snel uit tot opvoedt problemen
 Hulpaanbod te zwaar, niet passend, biedt geen langdurige oplossing
 Jeugdhulp loopt tegen haar grenzen aan (wachtlijsten, kosten)
o Oplossingen: 1e lijns gezinszorg versterken o.b.v. principes ontzorgen en
normaliseren

Ontzorgen: versterken eigen kracht en activeren en benutten sociale netwerken
Normaliseren: tegen aan van onnodige problematiseren en etiketteren.
 Om jeugdhulp volgens deze 2 principes in te richten, moet geïnvesteerd worden in
sterke sociaalpedagogische omgeving
 Dat wordt al jaren erkend, blijkt o.a. beleidsnota’s van voormalig ministerie voor
jeugd en gezin
 Toch focus beleid op ingrijpen, mede gedreven door incidenten (gezinsdrama’s) en
streven die te voorkomen
 Veel minder focus op een – parallelle – versterking pedagogische basisvoorzieningen
(speeltuin, buurtwerk, onderwijs, opvang) en stimuleren van (mede) opvoeders
elkaar onderling te steunen

‘Veiligheidsbeleid’ i.p.v. gezinsbeleid
 “Deze beweging verklaren vanuit samenleving waarin afwijkend gedrag en risico’s
steeds mindere geaccepteerd zijn […]”. (RMO, 2012, p 14)
 Ingrijpen vs afstand houden
 Risico signaleren, actief opsporen hulpvragen, doorverwijzen
 Specialisten vs generalisten

2. achterliggende pedagogische discussies
- Vormen afwijkingen een identiteit of een defect?
- Dat hangt af van de definitie van ‘afwijking’

Klinisch (medisch) model:
o Afwijking is stoornis en moet zoveel mogelijk verholpen worden met oog op
deelname aan de samenleving
o Sluit aan op ‘humanistische visie’  lijden van individu verlichten met de
mogelijkheden die we hebben

Acceptatie (- of identiteits) model:
o Afwijking is identiteit en moet geaccepteerd worden in de samenleving, kind en
ouders moeten worden ondersteund
o Sluit aan bij ‘sociale visie’  diversiteit hoort bij een samenleving

Let op: normalisation (Solomon)  normaliseren (RMO)

,  Prenatale diagnostiek: opsporen van aangeboren of erfelijke afwijkingen bij het
ongeboren kind
 Solomon (2013):
- “Voorkomen dat er een bepaald type mens geboren wordt, betekent een
devaluatie van dat type” (p.223)
- Voorstanders van prenatale screening en selectieve abortus (indien afwijking
wordt gevonden) zien downsyndroom als iets dat moet worden genezen of
geëlimineerd  klinisch (medisch) model
- Verschillende methoden voor prenataal onderzoek  vruchtwaterpunctie,
vlokkentest en recent ook de nipt

NIPT
 Niet invasieve prenatale test
 Sinds 1 april 2014 in Nederland beschikbaar voor zwangere vrouwen met verhoogde
kans op trisomie 13,18 en 21 (downsyndroom)
 Via bloed moeder wordt de DNA ongeboren kind onderzocht
 Veiliger dan vruchtwaterpunctie en vlokkentest (geen verhoogd risico op miskraam)
 Betrouwbaarheid hoog, geen 100%
 Uitslag afwijkend, bestaat kans kind toch geen trisomie 21 heeft = vlokkentest of
vruchtwaterpunctie nodig uitslag te bevestigen
 Indien uitslag niet-afwijkend, bestaat de kans kind toch trisomie 21 heeft = kans
hierop 1 op 100 (vervolgtest niet geadviseerd)
 2017 in Nederland beschikbaar voor alle zwangere vrouwen

- Houding van pedagogen/professionals
o Diversiteit hoort bij de samenleving
 in je werk zul je ouders en kinderen tegenkomen die afwijken van ‘de
norm’
- Niet bagatelliseren of problematiseren
 Afwijking ja, ziekte nee
- Erkenning van gevoelens van ouders
 Verdriet, woede, frustratie, maar ook blijdschap, dankbaarheid, trots
- Denk na over eigen standpunten en eventuele (voor) oordelen
 Verdiep en verwonder je en als je iets niet weer: vraag het ouders en kinderen
zelf!