Samenvatting + voorbeeldvragen met antwoorden juridische context

Staatsrecht
Bronnen?
o Internationale verdragen
EVRM (Europees verdrag tot bescherming van de rechten van de mens)
Dubbelbelastingverdragen (om geen 2x te belasten)
o Europees recht
Verordeningen (direct toepasbaar recht) en richtlijnen (omzetten in nationaal recht
noodzakelijk)
Btw-richtlijn




Verdeling van bevoegdheden over de verschillende niveaus
2 belangrijke principes als leidraad

1. Scheiding der machten
De scheiding der machten betekent dat de staat wordt bestuurd door drie staatsmachten/organen die
verschillende functies hebben:
WM (wetgevende macht) = parlementen en raden
UM (uitvoerende macht) = regeringen
RM (rechterlijke macht) = rechtbanken

2.Verschillende beleidsniveaus (enkel voor WM en UM≠ RM altijd federaal)
A. nevengeschikt niveau Federaal
Gewest
Gemeenschap
B. ondergeschikt niveau provincie
Gemeente

Dit leidt tot de volgende nevengeschikte beleidsniveaus, met hun eigen bevoegdheid:
o het federale niveau: op federaal (nationaal) niveau heeft het federale parlement
samen met de Koning de bevoegdheid te beslissen via wetten; het federaal parlement houdt
bovendien de restbevoegdheden!
o het gemeenschapsniveau: de parlementen van gemeenschappen (via decreten) zijn bevoegd
voor enkele welbepaalde materies die met de persoon en taal hebben te maken.
o het gewestniveau: de parlementen van gewesten nemen via decreten en ordonnanties voor
territoriumgebonden beleidsdomeinen beslissingen.


De federale uitvoerende macht: De uitvoering van wetten gebeurt via koninklijke en ministeriële
besluiten. Deze moeten eerst voorgelegd worden aan de Raad van State voor advies en moeten net
zoals wetten bekendgemaakt worden in het Belgisch Staatsblad. Ook de KB's zijn bindend de tiende
dag na hun bekendmaking in het Belgisch Staatsblad.
1

, Federaal Gemeenschap Gewest
 De grondwet  Onderwijs  Ruimtelijke ordening
 Justitie (uitz. Justitie-huizen)  Culturele aangelegenheden  Huisvesting
 Defensie (musea, audiovisuele media)  Woninghuur (vanaf 1/1/2019)
 Openbare orde en  Persoonsgebonden  Werkgelegenheid
ordehandhaving aangelegenheden (arbeidsbemiddeling)
 Sociale zekerheid (uitz. (verzorgingsinstelling,  Milieu
Groeipakket) jeugdbescherming  Waterbeleid
 Arbeidsrecht bejaardenbeleid, minder-  Gewestelijk energiebeleid (geen
 Prijs-en inkomensbeleid validen) kernenergie = federaal)
 Handels-en vennootschapsrecht  Justitiehuizen  Regionale economie
 Monetair en financieel beleid  Groeipakket  Wegennet
 Taalgebruik in  Havens
bestuurszaken, onderwijs,  Openbare werken
sociale betrekkingen tussen
WG en WN
 Wapenhandel+
RESTBEVOEGDHEDEN




DE RECHTERLIJKE MACHT
Algemene beginselen van behoorlijke rechtspraak

1. Iedereen heeft recht op het oordeel van een onafhankelijke en onpartijdige rechter
 spagetti-arrest Cassatie 14/10/1996

2. Iedereen heeft recht op een eerlijke behandeling tijdens het proces
 Men mag zichzelf verdediging, maar men kan op bijstand vragen van een advocaat (evt. pro
deo-advocaat)
 Rechten van verdediging moeten gerespecteerd worden: elke partij moet haar argumenten
kunnen brengen en standpunt kunnen verdedigen
= iedereen heeft recht op tegenspraak (= antwoord)

3. De rechter heeft motiveringsplicht
 De rechter moet feiten en rechtsregels geven die tot beslissing leiden
 De rechter antwoordt enkel op vragen die de partijen stellen

4. In principe wordt elke zaak openbaar behandeld
Iedereen mag de behandeling van een rechtszaak bijwonen
Uitzondering in het belang van goede zeden, openbare orde en openbare veiligheid

5. Principe van dubbele aanleg
"Tegen ieder vonnis kan hoger beroep worden ingesteld, tenzij de wet anders bepaalt"

 Eerste keer dat zaak voorkomt = eerste aanleg, tweede keer dat zaak voorkomt = beroep
(tweede aanleg)

Uitzonderingen op mogelijkheid tot beroep:
 Uit spraak Hof van Assisen
 Zaken met vordering  2 000 euro voor vrederechter
 Zaken met vordering  2 500 euro voor rechtbank eerste aanleg en
ondernemingsrechtbank



SCHEMA: HIERARCHIE DER RECHTBANKEN
Bevoegdheden van rechtbanken en hoven:
2

,VREDERECHTER
 Vrijwillige verschijning of verzoeningspoging
o Is geen echte rechtsprocedure, leidt niet tot vonnis
o Is soms wettelijk verplicht (vb. pachtzaken)
o Is gratis
o 1 partij vraagt per brief aan vrederechter om tegenpartij in verzoening op te roepen
o Niet in rechtszaal, wel in kabinet achter gesloten deuren
o Rechter aanhoort en bemiddelt, maar spreekt geen vonnis uit
o Indien akkoord tussen partijen: griffier maakt PV op (evt. dwanguitvoering via
gerechtsdeurwaarder)
o Indien geen akkoord: partijen zijn vrij echte rechtszaak te starten (niet kosteloos)

Groot nadeel: als tegenpartij niet verschijnt, stopt deze procedure

 Uitsluitende bevoegdheid (ongeacht bedrag van vordering) voor:
o Huurgeschillen
o Mede-eigendom (appartementsrecht, problemen syndicus)
o Erfdienstbaarheden en burengeschillen (recht van overgang, afstand bomen)
o Betwistingen inzake consumentenkredieten
o Invordering van schulden voor nutsvoorzieningen bij particulieren (gas, elektriciteit,
water, telecom)
o Aanwijzing van voorlopig bewindvoerder voor wie wegens zijn gezondheidstoestand
niet bekwaam is zijn goederen te beheren
o Gedwongen opname en verblijf van geesteszieke in gesloten instelling

 Algemene bevoegdheid voor geschillen t.e.m. 5 000 euro die niet een uitsluitende
bevoegdheid zijn voor andere rechtbanken

 Zaken met vordering 2 000 euro: niet in beroep gaan; > 2 000 euro in beroep bij rechtbank
van eerste aanleg, burgerlijke kamer

POLITIERECHTER
 Strafrechtbank
 Bevoegdheid:
o Verkeersinbreuken
o Misdrijven bestraft als overtredingen
 Zaken met vordering 2 000 euro: niet in beroep gaan; vordering > 2 000 euro in beroep bij
correctionele rechtbank

RECHTBANK VAN EERSTE AANLEG
 Een rechtbank van eerste aanleg kan uit verschillende kamers bestaan met elk een uitsluitende
bevoegdheid
A. Beslagrechter
 Betwistingen i.v.m. beslag
B. Fiscale rechtbank
 Geschillen met de fiscus
C. Correctionele rechtbank
 Strafrechtbank
 In eerste aanleg: wanbedrijven
 Beroepsinstantie voor politierechtbank
D. Straf uitvoeringsrechtbank
Beslist over uitvoering vrijheidsstraffen van meer dan 3 jaar
3

,  Beperkte detentie, elektronisch toezicht, voorwaardelijke invrijheidstelling
Enkel cassatieberoep mogelijk
E. Familie-en jeugdrechtbank
3 kamers: familierechtbank, jeugdrechtbank en kamer voor minnelijke schikking
Bevoegd voor:
 Staat van personen (afstamming, adoptie)
 Rechten/goederen tussen echtgenoten en wettelijk samenwonenden
 Voorlopige maatregelen bij huwelijk
 Echtscheiding
 Ouderlijk gezag, verblijfsregeling van minderjarige kinderen
 Alimentatie
Problemen met minderjarige kinderen (misdrijven)
 De burgerlijke kamer heeft volheid van bevoegdheid
 Bevoegd voor alle zaken die niet uitsluitend aan andere rechtbanken toebehoren en
waarvan de vordering meer bedraagt dan 5 000 euro

ONDERNEMINGSRECHTBANK
 Naam handelsrechtbank of rechtbank van koophandel sinds 1/11/2018:
ondernemingsrechtbank
 Enkel uitsluitende bevoegdheden ongeacht bedrag van vordering
 Geschillen tussen ondernemingen (zelfstandigen, bedrijven, ...)
 Geschillen m.b.t. vennootschappen
 Faillissement
 Enkel eerste aanleg, is geen beroepsinstantie
 Men kan in beroep gaan bij hof van beroep voor zaken met vordering > 2 500 euro


 Speciaal: indien particulier een onderneming voor rechtbank brengt: keuze
ondernemingsrechtbank of vrederechter/rechtbank 1e aanleg

1e aanleg Beroep
Onderneming  onderneming Ondernemingsrechtbank Hof van beroep
(ongeacht bedrag)
Onderneming  particulier € 5000: vrederechter Rechtbank eerste aanleg, BK
>€ 5000: rechtbank eerste Hof van beroep
aanleg, BK
Particulier  onderneming € 5000: ofwel vrederechter Rechtbank van eerste aanleg, BK
ofwel ondernemingsrechtbank hof van beroep

> €5 000: ofwel rechtbank Hof van beroep
eerste aanleg, BK ofwel Hof van beroep
ondernemingsrechtbank


ARBEIDRECHTBANK
 Enkel uitsluitende bevoegdheden
 Geschillen tussen WN en WG
 Geschillen i.v.m. sociale zekerheid
 Collectieve schuldenregeling
 Enkel eerste aanleg, is geen beroepsinstantie
 Men kan in beroep gaan bij Arbeidshof

ARBEIDSHOF
 Enkel beroepsinstantie voor geschillen van arbeidsrechtbank
4