Algemene economie
Hoofdstuk 1: Wat is economie?
1.1. Inleiding
Economie is een mensenwetenschap die zich toelegt op het bestuderen van
keuzeproblemen waarmee iedereen, op zijn of haar niveau wordt geconfronteerd.
Economie is nuttig voor:
1. Het nemen van betere beslissingen
Een goed inzicht in de economische principes is hier van groot
belang
2. De problemen van de wereld waarin we leven beter begrijpen
Zorgt voor een beter inzicht in beleidsvoering van de overheden.
Zo kun je een onderbouwde mening vormen.
1.2. Het economisch probleem: zeer veel behoeften tegenover
schaarse middelen
1.2.1. Menselijke en maatschappelijke behoeften
Een behoefte is het aanvoelen van een tekort en het verlangen om dat
tekort aan te vullen. De behoeften van de economie zijn zeer
verscheiden; materieel en immaterieel, individueel en collectief,… De
rangorde en de intensiteit zijn verschillend tussen personen en veranderen
in de tijd en naargelang de omstandigheden. Individuele behoeften zijn een
gegeven en worden niet nader onderzocht op hun morele waarde.
1.2.2. Schaarse middelen en de noodzaak om te kiezen
Schaarse middelen zijn economische goederen. Ze kunnen een behoefte
geheel of gedeeltelijk opvangen, ze hebben nut. De elementen schaarste
en nut moeten samen aanwezig zijn om van een economisch goed te
spreken. Voor economische goederen moet er een prijs betaald worden.
Niet-schaarse goederen zijn vrije goederen. Bv: Lucht. We kunnen hier
echter ook spreken over de nieuwe schaarsten. Bv: Schaarste is een
relatief begrip naargelang tijd en omstandigheden. Een diepzeeduiker
moet betalen voor lucht (zuurstofapparaat.) Lucht is in overmate
aanwezig, maar zuivere lucht is schaars.
,Het feit dat schaarse middelen op verschillende wijzen kunnen worden
aangewend, leidt tot het keuzeprobleem in de economie. Het principe dat
middelen slechts 1 keer kunnen worden ingezet en het feit dat ook tijd voor
iedereen beperkt is, betekent dat iedereen met schaarste wordt
geconfronteerd.
Bv: Gezinsleven: Kiezen tussen nieuwe auto of reis
Bedrijfsleven: Middelen inzetten om de lokale markt te verruimen of meer
aandacht richten op export?
Overheid: Hoeveel budget gaan we aan elk domein (onderwijs, mobiliteit,
veiligheid,…) besteden?
1.2.3. Het maken van keuze en opportuniteitskosten
De werkelijke kosten van een gemaakte keuze zijn de waarde van het
beste alternatief dat men opgeeft door die keuze te maken. Die
waarde noemend we de opportuniteitskost van de gemaakte keuze.
Bv: Als een student kiest om niet te gaan werken, maar nog een extra jaar
te gaan studeren dan is de opportuniteitskost het loon dat ze had kunnen
verdienen.
1.2.4. Economie: een definitie
Tibor Scitovsky: “Een sociale wetenschap die tot voorwerp heeft het beheer
van schaarse middelen”. Het beheer van de beschikbare middelen brengt 3
typeproblemen met zich mee.
- Allocatie van middelen: Hoe moet de toewijzing van de schaarse
middelen naar de diverse aanwendingen gebeuren?
- Verdeling- of distributieprobleem: Hoe moeten de voordelen van de
geproduceerde goederen en diensten worden verdeeld over de
bevolking?
- Stabilisatieprobleem: Een goed beheer van schaarse middelen
vereist het nastreven van de volledige aanwending van de
beschikbare middelen.
Wat? Hoeveel? In een economie wordt op een of andere manier beslist
welke goederen en diensten aan te bieden en in welke hoeveelheden,
rekening houdend met de niet-onuitputtelijk beschikbare middelen.
Hoe? Gegeven hoeveelheden productie kunnen doorgaans gerealiseerd
worden met verschillende combinaties van schaarse productiefactoren
zoals arbeid, materialen en kapitaal.
Waar? Door de toegenomen globalisering is de vraag waar te
produceren zeer belangrijk geworden. Elk bedrijf zal moeten beslissen waar
zich te vestigen, rekening houdend met de locatie van de markt die het wil
bedienen en de locatie van de inputmarkten.
,Voor wie? Naar wie gaan de voordelen van de productie in een
maatschappij? In ruil voor een loon bieden mensen arbeidsprestaties aan
en met dat loon kunnen ze zich dan weer goederen en diensten
aanschaffen.
, 1.2.5. Micro- en macro-economie
Micro-economie heeft doorgaans te maken met het allocatie- en
distributieprobleem. Het is gewijd aan de studie van het gedrag van
individuen (consumenten, bedrijven,…)
Bv: studie van consumentengedrag, transportbeleid, minimumlonen,…
Macro-economie is meer gericht op het stabilisatieprobleem. Hoe beïnvloed
het menselijk gedrag (dus ook overheid) de economie?
Bv: volledige tewerkstelling, prijsstabiliteit,…
Er is een grijze zone tussen micro- en macro-economie.
Bv: De problematiek van werkloosheid is duidelijk macro-economisch,
maar micro-economische inzichten spelen hierbij een duidelijke rol.
1.3. De productiemogelijkheden van een land: de curve van de
productiemogelijkheden
Stel dat een land beschikt over gegeven productiefactoren en de consumenten
maar 2 goederen consumeren: graan en kleding.
Deze productiecurve stelt alle mogelijke combinaties van de productie van de 2
economische goederen voor die bij volledige aanwending van de
productiefactoren worden voortgebracht.
Er is altijd een negatieve heling. Als het land meer graan wilt produceren, zal het
minder kleding moeten produceren en andersom.
De schaarste aan middelen: Punt z is niet bereikbaar met de huidige
hoeveelheden beschikbare productiefactoren.
, Opportuniteitskosten: Als men meer graan wil produceren moet men een deel
van de productie van kleding opgeven, dat zijn de kosten van de extra
graanproductie.
Keuzeprobleem: Voor welk punt in de curve zal in de economie gekozen worden?
2 beheersproblemen:
1. Volledige aanwending van de middelen
Een economie moet ernaar streven een productiecombinatie op de
curve te selecteren. Productie in punt u is economisch inefficiënt
omdat de beschikbare productiefactoren niet volledig benut worden.
De curve van productiemogelijkheden is de verzameling van de
efficiënte productiemogelijkheden.
2. De allocatie van middelen
Dit gaat over in welk punt we gaan produceren. In andere woorden,
hoeveel graan en kleding we gaan produceren. Elk punt komt
overeen met een andere allocatie van de productiefactoren.
Bv: Consuptiegoederen of kapitaalgoederen? Levensnoodzakelijke
goederen of luxegoederen? Oorlogstijd of vredestijd? Private
goederen of publieke goederen?
1.4. Het marktmechanisme versus centrale planning
Er zijn verschillende manieren om het allocatie- en distributieprobleem op te
lossen en de economie te organiseren.
1.4.1. Centrale planning
De relevante beslissingen worden aan een centraal orgaan toevertrouwd,
het planbureau. Daarin wordt beslist hoeveel, wat en hoe het
geproduceerd wordt. Deze kunnen de voorkeur van de consumenten
weerspiegelen of genomen zijn met het oog op de snelle expansie van
bepaalde sectoren. Bij de uitvoering van de beslissingen moeten voor de
verschillende productie eenheden productiequota bepaald en bereikt
worden.
Succes:
- Bij het stimuleren van de productie van kapitaalgoederen ten koste
van de productie van consumptiegoederen. Dit is handig voor
ontwikkelingslanden want investeringen vervullen een sleutelrol bij
de economische groei.
Valkuilen:
- De bureaucratische controle die hierbij gepaard gaat creëert
administratieve inefficiënties en vertoont een gebrek aan flexibiliteit
Hoofdstuk 1: Wat is economie?
1.1. Inleiding
Economie is een mensenwetenschap die zich toelegt op het bestuderen van
keuzeproblemen waarmee iedereen, op zijn of haar niveau wordt geconfronteerd.
Economie is nuttig voor:
1. Het nemen van betere beslissingen
Een goed inzicht in de economische principes is hier van groot
belang
2. De problemen van de wereld waarin we leven beter begrijpen
Zorgt voor een beter inzicht in beleidsvoering van de overheden.
Zo kun je een onderbouwde mening vormen.
1.2. Het economisch probleem: zeer veel behoeften tegenover
schaarse middelen
1.2.1. Menselijke en maatschappelijke behoeften
Een behoefte is het aanvoelen van een tekort en het verlangen om dat
tekort aan te vullen. De behoeften van de economie zijn zeer
verscheiden; materieel en immaterieel, individueel en collectief,… De
rangorde en de intensiteit zijn verschillend tussen personen en veranderen
in de tijd en naargelang de omstandigheden. Individuele behoeften zijn een
gegeven en worden niet nader onderzocht op hun morele waarde.
1.2.2. Schaarse middelen en de noodzaak om te kiezen
Schaarse middelen zijn economische goederen. Ze kunnen een behoefte
geheel of gedeeltelijk opvangen, ze hebben nut. De elementen schaarste
en nut moeten samen aanwezig zijn om van een economisch goed te
spreken. Voor economische goederen moet er een prijs betaald worden.
Niet-schaarse goederen zijn vrije goederen. Bv: Lucht. We kunnen hier
echter ook spreken over de nieuwe schaarsten. Bv: Schaarste is een
relatief begrip naargelang tijd en omstandigheden. Een diepzeeduiker
moet betalen voor lucht (zuurstofapparaat.) Lucht is in overmate
aanwezig, maar zuivere lucht is schaars.
,Het feit dat schaarse middelen op verschillende wijzen kunnen worden
aangewend, leidt tot het keuzeprobleem in de economie. Het principe dat
middelen slechts 1 keer kunnen worden ingezet en het feit dat ook tijd voor
iedereen beperkt is, betekent dat iedereen met schaarste wordt
geconfronteerd.
Bv: Gezinsleven: Kiezen tussen nieuwe auto of reis
Bedrijfsleven: Middelen inzetten om de lokale markt te verruimen of meer
aandacht richten op export?
Overheid: Hoeveel budget gaan we aan elk domein (onderwijs, mobiliteit,
veiligheid,…) besteden?
1.2.3. Het maken van keuze en opportuniteitskosten
De werkelijke kosten van een gemaakte keuze zijn de waarde van het
beste alternatief dat men opgeeft door die keuze te maken. Die
waarde noemend we de opportuniteitskost van de gemaakte keuze.
Bv: Als een student kiest om niet te gaan werken, maar nog een extra jaar
te gaan studeren dan is de opportuniteitskost het loon dat ze had kunnen
verdienen.
1.2.4. Economie: een definitie
Tibor Scitovsky: “Een sociale wetenschap die tot voorwerp heeft het beheer
van schaarse middelen”. Het beheer van de beschikbare middelen brengt 3
typeproblemen met zich mee.
- Allocatie van middelen: Hoe moet de toewijzing van de schaarse
middelen naar de diverse aanwendingen gebeuren?
- Verdeling- of distributieprobleem: Hoe moeten de voordelen van de
geproduceerde goederen en diensten worden verdeeld over de
bevolking?
- Stabilisatieprobleem: Een goed beheer van schaarse middelen
vereist het nastreven van de volledige aanwending van de
beschikbare middelen.
Wat? Hoeveel? In een economie wordt op een of andere manier beslist
welke goederen en diensten aan te bieden en in welke hoeveelheden,
rekening houdend met de niet-onuitputtelijk beschikbare middelen.
Hoe? Gegeven hoeveelheden productie kunnen doorgaans gerealiseerd
worden met verschillende combinaties van schaarse productiefactoren
zoals arbeid, materialen en kapitaal.
Waar? Door de toegenomen globalisering is de vraag waar te
produceren zeer belangrijk geworden. Elk bedrijf zal moeten beslissen waar
zich te vestigen, rekening houdend met de locatie van de markt die het wil
bedienen en de locatie van de inputmarkten.
,Voor wie? Naar wie gaan de voordelen van de productie in een
maatschappij? In ruil voor een loon bieden mensen arbeidsprestaties aan
en met dat loon kunnen ze zich dan weer goederen en diensten
aanschaffen.
, 1.2.5. Micro- en macro-economie
Micro-economie heeft doorgaans te maken met het allocatie- en
distributieprobleem. Het is gewijd aan de studie van het gedrag van
individuen (consumenten, bedrijven,…)
Bv: studie van consumentengedrag, transportbeleid, minimumlonen,…
Macro-economie is meer gericht op het stabilisatieprobleem. Hoe beïnvloed
het menselijk gedrag (dus ook overheid) de economie?
Bv: volledige tewerkstelling, prijsstabiliteit,…
Er is een grijze zone tussen micro- en macro-economie.
Bv: De problematiek van werkloosheid is duidelijk macro-economisch,
maar micro-economische inzichten spelen hierbij een duidelijke rol.
1.3. De productiemogelijkheden van een land: de curve van de
productiemogelijkheden
Stel dat een land beschikt over gegeven productiefactoren en de consumenten
maar 2 goederen consumeren: graan en kleding.
Deze productiecurve stelt alle mogelijke combinaties van de productie van de 2
economische goederen voor die bij volledige aanwending van de
productiefactoren worden voortgebracht.
Er is altijd een negatieve heling. Als het land meer graan wilt produceren, zal het
minder kleding moeten produceren en andersom.
De schaarste aan middelen: Punt z is niet bereikbaar met de huidige
hoeveelheden beschikbare productiefactoren.
, Opportuniteitskosten: Als men meer graan wil produceren moet men een deel
van de productie van kleding opgeven, dat zijn de kosten van de extra
graanproductie.
Keuzeprobleem: Voor welk punt in de curve zal in de economie gekozen worden?
2 beheersproblemen:
1. Volledige aanwending van de middelen
Een economie moet ernaar streven een productiecombinatie op de
curve te selecteren. Productie in punt u is economisch inefficiënt
omdat de beschikbare productiefactoren niet volledig benut worden.
De curve van productiemogelijkheden is de verzameling van de
efficiënte productiemogelijkheden.
2. De allocatie van middelen
Dit gaat over in welk punt we gaan produceren. In andere woorden,
hoeveel graan en kleding we gaan produceren. Elk punt komt
overeen met een andere allocatie van de productiefactoren.
Bv: Consuptiegoederen of kapitaalgoederen? Levensnoodzakelijke
goederen of luxegoederen? Oorlogstijd of vredestijd? Private
goederen of publieke goederen?
1.4. Het marktmechanisme versus centrale planning
Er zijn verschillende manieren om het allocatie- en distributieprobleem op te
lossen en de economie te organiseren.
1.4.1. Centrale planning
De relevante beslissingen worden aan een centraal orgaan toevertrouwd,
het planbureau. Daarin wordt beslist hoeveel, wat en hoe het
geproduceerd wordt. Deze kunnen de voorkeur van de consumenten
weerspiegelen of genomen zijn met het oog op de snelle expansie van
bepaalde sectoren. Bij de uitvoering van de beslissingen moeten voor de
verschillende productie eenheden productiequota bepaald en bereikt
worden.
Succes:
- Bij het stimuleren van de productie van kapitaalgoederen ten koste
van de productie van consumptiegoederen. Dit is handig voor
ontwikkelingslanden want investeringen vervullen een sleutelrol bij
de economische groei.
Valkuilen:
- De bureaucratische controle die hierbij gepaard gaat creëert
administratieve inefficiënties en vertoont een gebrek aan flexibiliteit
