ALGEMENE RECHTSLEER
RECHTVAARDIGHEIDSSTROMINGEN
Recht is afkomstig van godheid:
- Wat die godheid zegt, is ons opperste gebod (hoogste rechtsnormen).
- Verdient navolging omdat godheid die heeft voorgeschreven.
- Openbaringen maken het mogelijk om goddelijke regels te kennen.
Theocratische Vooral terug te vinden: Oudheid: Goden makers van wetgeving; Bv. Antigone, Plato
Ook vandaag: Om statelijke regels aan de kant te schuiven; Bv. Samuel Paty (onthoofde leraar)
Formeel: niet geïnteresseerd hoe die tot stand gekomen is; dat het van een god is, is voldoende (niet-procedurele).
Deontologisch: woord van de godheid altijd volgen.
Recht is afkomstig van vorst:
- Wat de vorst zegt, is ons opperste gebod (hij bepaalt wat recht is)
- Ondertekening/zegel maken het mogelijk om vorstelijke regels te kennen.
Er is dan vaak weinig twijfel over zijn geboden.
- Wie wordt als vorst erkend? => grote rol feitelijke macht:
wie mach heeft, bepaalt het recht.
Autocratische Reeds in: Oudheid: Rechtvaardigheid het belang van de sterkste is; Trasymachos en Kallikles (personen gekend via Plato)
16e E: Niccolo Machiavelli: Morele deugden en beginselen voor de staat niet van tel of zelfs ronduit hinderlijk
Absolute monarchieën: Vorst streeft naar absoluut gezag, dat niet aan banden wordt gelegd door wetgeven, gebruiken of
andere regels die niet van hem afkomstig zijn.
Formeel (niet-procedureel): geen oog voor hoe die regel tot stand gekomen is.
Consequentialistisch: moreel goed handelen is het bevel van de vorst volgen, zo vermijdt men nadelige gevolgen zoals
sancties van de vorst.
, Autocratisch: Feitelijke macht is nog geen recht.
Recht van de sterkste is geen recht, maar slechts feitelijke macht.
Iedere mens heeft onbegrensde vrijheidsrechten.
In (imaginaire) natuurtoestand: gevaar dat onbeperkte uitoefening van die rechten door machthebbers leidt tot
uitbuiting en onderdrukking van de zwakkere leden.
Hoe vermijden?
Maatschappelijk verdrag (contrat social) sluiten:
o Mensen doen zo afstand van hun onbegrensde rechten om in ruil zekerheid en vrede te krijgen.
o Het creëert de staat, die ter uitvoering van dat verdrag rechtsregels uitvaardigt.
o Jean-Jacques Rousseau: het heeft tot doel om volk soeverein te maken, door eigenbelang opzij te zetten en te
Democratische handelen in eigen belang.
Burgerlijke vrijheid wordt begrensd door de algemene wil van de burgers (la volonté générale)
(hierdoor is zijn visie democratisch)
Formeel: inhoud telt niet, maar wel de afkomst van een regel
(vd staat of van alle samenlevingsleden die het over iets eens zijn)
Zuiver procedurele visie (op rv): procedure zelf garandeert de rechtvaardigheid van de nieuwe regel.
Thomas Hobbes: Zijn ideeën tonen aan dat er een vloeiende overgang is tussen de autocratische & democratische str.
o Zegt dat mensen in hun natuurtoestand onophoudelijk met elkaar in staat van oorlog verkeren
(bellum omnium contra omnes).
o Mensen moeten afstand doen van hun natuurlijke vrijheid om vrede en zekerheid te verkrijgen.
o De Soeverein:
De persoon die men in het leven roepen om de vrede en zekerheid met absoluut gezag te handhaven.
Samenleving wordt mogelijk door vrees voor sancties door Soeverein.
Dit kan 1 enkele persoon zijn (bij Rousseau is het een verzameling van personen).
Zijn ideeën verenigbaar met:
, autocratische stroming (1 persoon), democratische stroming (alle personen in samenleving)
Deze 2 stromingen zijn nog voor een andere reden niet strikt van elkaar te onderscheiden:
Onderscheid consensus & feitelijke macht:
Consensus van de gemeenschap pas te onderscheiden van feitelijke macht als iedereen in de gemeenschap toestemt
in de regels.
Als slechts meerderheid toestemt, risico democratie uitmondt in dictatuur van de meerderheid.
Dan is er mogelijk geen verschil tussen consensus binnen die meerderheid en haar feitelijke macht
(dan valt consensus voor groot deel samen met feitelijke macht)
Hobbes ideeën zijn:
Formalistisch: aangezien ze verenigbaar zijn met 2 formalistische stromingen (autocratie & demoratie)
Consequentialistisch: handelingen van mensen zijn egoïstisch geïnspireerd; ze verrichten moreel goede handelingen
uit angst voor de gevolgen (vd Soeverein) die hen zouden treffen als ze anders handelden.
Boek Leviathan van Thomas Hobbes:
Illustreert de Soeverein:
o Autocratisch: er is geen macht op aarde dat op gelijk voet staat als hem
o Democratisch: zijn lichaam is opgebouwd door mensen
RECHTVAARDIGHEIDSSTROMINGEN
Recht is afkomstig van godheid:
- Wat die godheid zegt, is ons opperste gebod (hoogste rechtsnormen).
- Verdient navolging omdat godheid die heeft voorgeschreven.
- Openbaringen maken het mogelijk om goddelijke regels te kennen.
Theocratische Vooral terug te vinden: Oudheid: Goden makers van wetgeving; Bv. Antigone, Plato
Ook vandaag: Om statelijke regels aan de kant te schuiven; Bv. Samuel Paty (onthoofde leraar)
Formeel: niet geïnteresseerd hoe die tot stand gekomen is; dat het van een god is, is voldoende (niet-procedurele).
Deontologisch: woord van de godheid altijd volgen.
Recht is afkomstig van vorst:
- Wat de vorst zegt, is ons opperste gebod (hij bepaalt wat recht is)
- Ondertekening/zegel maken het mogelijk om vorstelijke regels te kennen.
Er is dan vaak weinig twijfel over zijn geboden.
- Wie wordt als vorst erkend? => grote rol feitelijke macht:
wie mach heeft, bepaalt het recht.
Autocratische Reeds in: Oudheid: Rechtvaardigheid het belang van de sterkste is; Trasymachos en Kallikles (personen gekend via Plato)
16e E: Niccolo Machiavelli: Morele deugden en beginselen voor de staat niet van tel of zelfs ronduit hinderlijk
Absolute monarchieën: Vorst streeft naar absoluut gezag, dat niet aan banden wordt gelegd door wetgeven, gebruiken of
andere regels die niet van hem afkomstig zijn.
Formeel (niet-procedureel): geen oog voor hoe die regel tot stand gekomen is.
Consequentialistisch: moreel goed handelen is het bevel van de vorst volgen, zo vermijdt men nadelige gevolgen zoals
sancties van de vorst.
, Autocratisch: Feitelijke macht is nog geen recht.
Recht van de sterkste is geen recht, maar slechts feitelijke macht.
Iedere mens heeft onbegrensde vrijheidsrechten.
In (imaginaire) natuurtoestand: gevaar dat onbeperkte uitoefening van die rechten door machthebbers leidt tot
uitbuiting en onderdrukking van de zwakkere leden.
Hoe vermijden?
Maatschappelijk verdrag (contrat social) sluiten:
o Mensen doen zo afstand van hun onbegrensde rechten om in ruil zekerheid en vrede te krijgen.
o Het creëert de staat, die ter uitvoering van dat verdrag rechtsregels uitvaardigt.
o Jean-Jacques Rousseau: het heeft tot doel om volk soeverein te maken, door eigenbelang opzij te zetten en te
Democratische handelen in eigen belang.
Burgerlijke vrijheid wordt begrensd door de algemene wil van de burgers (la volonté générale)
(hierdoor is zijn visie democratisch)
Formeel: inhoud telt niet, maar wel de afkomst van een regel
(vd staat of van alle samenlevingsleden die het over iets eens zijn)
Zuiver procedurele visie (op rv): procedure zelf garandeert de rechtvaardigheid van de nieuwe regel.
Thomas Hobbes: Zijn ideeën tonen aan dat er een vloeiende overgang is tussen de autocratische & democratische str.
o Zegt dat mensen in hun natuurtoestand onophoudelijk met elkaar in staat van oorlog verkeren
(bellum omnium contra omnes).
o Mensen moeten afstand doen van hun natuurlijke vrijheid om vrede en zekerheid te verkrijgen.
o De Soeverein:
De persoon die men in het leven roepen om de vrede en zekerheid met absoluut gezag te handhaven.
Samenleving wordt mogelijk door vrees voor sancties door Soeverein.
Dit kan 1 enkele persoon zijn (bij Rousseau is het een verzameling van personen).
Zijn ideeën verenigbaar met:
, autocratische stroming (1 persoon), democratische stroming (alle personen in samenleving)
Deze 2 stromingen zijn nog voor een andere reden niet strikt van elkaar te onderscheiden:
Onderscheid consensus & feitelijke macht:
Consensus van de gemeenschap pas te onderscheiden van feitelijke macht als iedereen in de gemeenschap toestemt
in de regels.
Als slechts meerderheid toestemt, risico democratie uitmondt in dictatuur van de meerderheid.
Dan is er mogelijk geen verschil tussen consensus binnen die meerderheid en haar feitelijke macht
(dan valt consensus voor groot deel samen met feitelijke macht)
Hobbes ideeën zijn:
Formalistisch: aangezien ze verenigbaar zijn met 2 formalistische stromingen (autocratie & demoratie)
Consequentialistisch: handelingen van mensen zijn egoïstisch geïnspireerd; ze verrichten moreel goede handelingen
uit angst voor de gevolgen (vd Soeverein) die hen zouden treffen als ze anders handelden.
Boek Leviathan van Thomas Hobbes:
Illustreert de Soeverein:
o Autocratisch: er is geen macht op aarde dat op gelijk voet staat als hem
o Democratisch: zijn lichaam is opgebouwd door mensen
