Samenvatting Maatschappijleer
Pluriforme samenleving
Paragraaf 2, Cultuur en identiteit
2.1 Wat is een cultuur?
Mensen die veel en langdurig met elkaar optrekken - ontwikkelen gezamenlijke cultuur.
Cultuur: alle waarden, normen en andere aangeleerde kenmerken die de leden van een
groep of samenleving met elkaar gemeen hebben en als vanzelfsprekend beschouwen.
Een cultuur toont zich in vaste gewoonten en tradities, maar verandert ook constant.
Bijvoorbeeld: Nederland van vooral gelovig naar merendeel ongelovig en rechten kwetsbare
groepen beter gewaarborgd.
2.2 De functies van een cultuur
Cultuur waar je bij hoort bepaald deel van je persoonlijkheid. Daarnaast heb je een
gemeenschappelijk referentiekader met deels dezelfde normen en waarden en gewoonten.
Ten slotte geeft het richting aan denken en doen van mensen en werkt dus
gedragsregulerend: het doet het gedrag van mensen geordend en voorspelbaar verlopen.
Dominante cultuur en subculturen
Om een hele samenleving goed te laten functioneren, moet er een minimum aan
gedragsregels en normen en waarden zijn waar iedereen het over eens is = dominante
cultuur: het geheel van waarden, normen en kenmerken dat door de meeste mensen binnen
een samenleving wordt geaccepteerd.
Als een specifieke groep van deze dominante cultuur afwijkt noemen we dit een subcultuur.
Subculturen onderscheiden we: jeugdculturen, bedrijfsculturen, religieuze en etnische
subculturen.
Alle culturen veranderen, veranderingen in de dominante cultuur vaak onder invloed van
subculturen en tegenculturen: groepen die zich verzetten tegen (delen van) de dominante
cultuur of daar zelfs een bedreiging voor vormen.
2.3 Hoe wordt een cultuur overgedragen?
Belangrijkste kenmerken van cultuur aan nieuwe leden overgedragen door socialisatie: het
proces waarbij iemand bewust en onbewust de waarden, normen en andere
cultuurkenmerken van zijn groep krijgt aangeleerd. Socialisatie vindt vooral plaats door
imitatie.
Socialiserende instituties en sociale controle
Socialisatie vindt plaats binnen gemeenschappen waartoe je behoort: gezin, school, werk
vrienden enz. Daarnaast zijn ook overheid en de media socialiserende instituties. De
overheid maakt waarden en normen tot wetten. De media heeft grote invloed op denken en
gedrag van mensen.
, Het socialisatieproces vindt plaats door middel van sociale controle: de manier waarop
mensen anderen stimuleren of dwingen zich aan de geldende normen te houden. Als dit
gebaseerd is op vastgesteld regels noem je dit formele sociale controle. Bij
beleefdheidsvormen en ongeschreven regels spreek je van informele sociale controle.
Sociale controle vindt plaats door positieve en negatieve sancties. Diploma formeel, uitfluiten
team informeel.
Door socialisatie verwant voelen met culturen, proces van groepsidentificatie tot gevolg onze
persoonlijkheid of identiteit voor deel bestaat uit sociale elementen. We zijn dus een
mengeling van aangeboren eigenschappen en aangeleerde cultuurkenmerken. De
scheidslijn hiertussen is moeilijk te bepalen. Door deze vervlechting ontwikkelen we ons
allemaal tot een unieke persoonlijkheid.
2.4 Waarin verschillen culturen?
De Nederlandse socioloog Hofstede onderscheidt de 5 belangrijkste dimensies waarop
culturen van elkaar verschillen.
● Machtsafstand: beschrijft de omgang met gezag in een cultuur.
● Individualisme vs. collectivisme: geeft de mate aan waarin individuen zich deel
voelen van groepen
● Masculiniteit vs. feminiteit: hierbij gaat het om de rolverdeling tussen mannen en
vrouwen in de maatschappij.
● Onzekerheidsvermijding: dit laat de mate van angst zien voor de toekomst binnen
een samenleving.
● Oriëntatie op de lange vs. korte termijn: hier gaat het om de mate waarin de
maatschappij gericht is op de toekomst of juist meer op het heden.
2.5 De betekenis van vooroordelen
Iedere cultuur kent vooroordelen. Etnocentrisme; een manier van kijken waarbij de eigen
groep wordt gezien als het middelpunt van alles en alle anderen worden daaraan
afgemeten. Elke groep koestert zijn eigen trots en ijdelheid, klopt zichzelf op de borst,
verheerlijkt zijn eigen goden en kijkt met minachting naar buitenstaanders.
Zo gezien is het vooroordeel dus onontkoombaar: iedereen heeft vooropgezette meningen
over andere groepen of culturen.
Onzekerheid en vooroordelen
Er zijn mensen die eerder dan anderen de neiging hebben om zich af te zetten tegen
groepen waartoe zij zelf niet behoren. Onzekerheid is volgens Gordon Allport het
sleutelbegrip om het hebben van vooroordelen te kunnen verklaren. Die onzekerheid kan
worden versterkt in tijden van grote maatschappelijke veranderingen die de
maatschappelijke positie van mensen raken. Op dat moment zoek je naar een zondebok.
Zulke vooroordelen kunnen tot vijandigheid tegen andere etnische groepen uitlopen:
xenofobie.
Pluriforme samenleving
Paragraaf 2, Cultuur en identiteit
2.1 Wat is een cultuur?
Mensen die veel en langdurig met elkaar optrekken - ontwikkelen gezamenlijke cultuur.
Cultuur: alle waarden, normen en andere aangeleerde kenmerken die de leden van een
groep of samenleving met elkaar gemeen hebben en als vanzelfsprekend beschouwen.
Een cultuur toont zich in vaste gewoonten en tradities, maar verandert ook constant.
Bijvoorbeeld: Nederland van vooral gelovig naar merendeel ongelovig en rechten kwetsbare
groepen beter gewaarborgd.
2.2 De functies van een cultuur
Cultuur waar je bij hoort bepaald deel van je persoonlijkheid. Daarnaast heb je een
gemeenschappelijk referentiekader met deels dezelfde normen en waarden en gewoonten.
Ten slotte geeft het richting aan denken en doen van mensen en werkt dus
gedragsregulerend: het doet het gedrag van mensen geordend en voorspelbaar verlopen.
Dominante cultuur en subculturen
Om een hele samenleving goed te laten functioneren, moet er een minimum aan
gedragsregels en normen en waarden zijn waar iedereen het over eens is = dominante
cultuur: het geheel van waarden, normen en kenmerken dat door de meeste mensen binnen
een samenleving wordt geaccepteerd.
Als een specifieke groep van deze dominante cultuur afwijkt noemen we dit een subcultuur.
Subculturen onderscheiden we: jeugdculturen, bedrijfsculturen, religieuze en etnische
subculturen.
Alle culturen veranderen, veranderingen in de dominante cultuur vaak onder invloed van
subculturen en tegenculturen: groepen die zich verzetten tegen (delen van) de dominante
cultuur of daar zelfs een bedreiging voor vormen.
2.3 Hoe wordt een cultuur overgedragen?
Belangrijkste kenmerken van cultuur aan nieuwe leden overgedragen door socialisatie: het
proces waarbij iemand bewust en onbewust de waarden, normen en andere
cultuurkenmerken van zijn groep krijgt aangeleerd. Socialisatie vindt vooral plaats door
imitatie.
Socialiserende instituties en sociale controle
Socialisatie vindt plaats binnen gemeenschappen waartoe je behoort: gezin, school, werk
vrienden enz. Daarnaast zijn ook overheid en de media socialiserende instituties. De
overheid maakt waarden en normen tot wetten. De media heeft grote invloed op denken en
gedrag van mensen.
, Het socialisatieproces vindt plaats door middel van sociale controle: de manier waarop
mensen anderen stimuleren of dwingen zich aan de geldende normen te houden. Als dit
gebaseerd is op vastgesteld regels noem je dit formele sociale controle. Bij
beleefdheidsvormen en ongeschreven regels spreek je van informele sociale controle.
Sociale controle vindt plaats door positieve en negatieve sancties. Diploma formeel, uitfluiten
team informeel.
Door socialisatie verwant voelen met culturen, proces van groepsidentificatie tot gevolg onze
persoonlijkheid of identiteit voor deel bestaat uit sociale elementen. We zijn dus een
mengeling van aangeboren eigenschappen en aangeleerde cultuurkenmerken. De
scheidslijn hiertussen is moeilijk te bepalen. Door deze vervlechting ontwikkelen we ons
allemaal tot een unieke persoonlijkheid.
2.4 Waarin verschillen culturen?
De Nederlandse socioloog Hofstede onderscheidt de 5 belangrijkste dimensies waarop
culturen van elkaar verschillen.
● Machtsafstand: beschrijft de omgang met gezag in een cultuur.
● Individualisme vs. collectivisme: geeft de mate aan waarin individuen zich deel
voelen van groepen
● Masculiniteit vs. feminiteit: hierbij gaat het om de rolverdeling tussen mannen en
vrouwen in de maatschappij.
● Onzekerheidsvermijding: dit laat de mate van angst zien voor de toekomst binnen
een samenleving.
● Oriëntatie op de lange vs. korte termijn: hier gaat het om de mate waarin de
maatschappij gericht is op de toekomst of juist meer op het heden.
2.5 De betekenis van vooroordelen
Iedere cultuur kent vooroordelen. Etnocentrisme; een manier van kijken waarbij de eigen
groep wordt gezien als het middelpunt van alles en alle anderen worden daaraan
afgemeten. Elke groep koestert zijn eigen trots en ijdelheid, klopt zichzelf op de borst,
verheerlijkt zijn eigen goden en kijkt met minachting naar buitenstaanders.
Zo gezien is het vooroordeel dus onontkoombaar: iedereen heeft vooropgezette meningen
over andere groepen of culturen.
Onzekerheid en vooroordelen
Er zijn mensen die eerder dan anderen de neiging hebben om zich af te zetten tegen
groepen waartoe zij zelf niet behoren. Onzekerheid is volgens Gordon Allport het
sleutelbegrip om het hebben van vooroordelen te kunnen verklaren. Die onzekerheid kan
worden versterkt in tijden van grote maatschappelijke veranderingen die de
maatschappelijke positie van mensen raken. Op dat moment zoek je naar een zondebok.
Zulke vooroordelen kunnen tot vijandigheid tegen andere etnische groepen uitlopen:
xenofobie.
