Samenvatting Maatschappijleer
Parlementaire democratie
Paragraaf 1, Wat is democratie
1.1 Wereld bedekt met staten
1648 -> vrede van Münster / vrede van Westfalen, maakte een einde aan reeks
verscheurende conflicten in Europa. Afspraken om godsdiensttwist en agressie neutraliseren
door soevereine staat centraal te stellen.
Soeverein = een staat die op een bepaald gebied met duidelijke grenzen het hoogste gezag
uitoefent en het monopolie van geweldsuitoefening heeft.
Soevereine staat bepaalt welke religie op eigen gebied wordt toegelaten. Staten respecteren
elkaars soeverein. Door Westfalen moderne systeem van staten geboren, per gebied van
bewoonde wereld één staat.
Ideologische rechtvaardiging door Thomas Hobbes. Betoogde dat mensen baat hadden om
alle macht bij één soeverein onder te brengen. Het alternatief zou een oorlog van allen tegen
allen zijn. Het alternatief onderwerpen aan soeverein is een leven dat “poor, nasty, brutish
and short”.
1.2 Het belang van politiek
Politiek = het maken van keuzes waaraan allen in staat zijn gebonden.
Deze keuzes worden in algemeen geldende wetten vastgelegd. Deze wetten worden
uitgevoerd door ‘dienaren van de macht’, ministers, ambtenaren, politie en leger.
Meeste onderwerpen waar politiek zich mee bezighoudt zijn van algemeen belang. Ook
dingen die alleen voor bepaalde groepen van belang lijken zijn van algemeen belang, omdat
iedereen er belasting voor betaald.
Besluiten nemen in politiek kost meestal veel tijd, vanwege veel mogelijke verschillende
oplossingen. Dilemma: kiezen voor snel, daadkrachtig en efficiënt of maximale participatie
van burgers. Eerste geval kijk je naar doelmatig resultaat. Tweede geval proces van
democratische besluitvorming met zorgvuldige afweging van verschillende belangen.
1.3 Democratie
In een democratie gaat het om de macht van velen. Democratie betekent letterlijk : ‘het volk
regeert’. De zuivere vorm, direct zeggenschap van volk, komt nauwelijks voor. Vroeger op
het plein stemmen, nu in de vorm van bijvoorbeeld referendum over wetsvoorstel.
, Kenmerken
Indirecte of representatieve democratie = het volk kiest vertegenwoordigers die de
beslissingen nemen en met een zekere regelmaat bij verkiezingen aan de bevolking
verantwoording moeten afleggen over hun beleid.
Dit is praktischer dan directe democratie, want met kleinere groep mensen kom je sneller tot
besluiten. En volksvertegenwoordigers kunnen zich goed inlezen en verdiepen, niet iedere
burger heeft hier tijd voor.
De politieke macht in een representatieve democratie is ook nog verdeeld in de trias politica.
Om inbreng burgers te garanderen moet er ook een rechtsstaat zijn.
Andere kenmerken:
● Er is individuele vrijheid;
● er gelden politieke grondrechten;
● politie en leger hebben wettelijk beperkte bevoegdheden;
● er bestaat onafhankelijke rechtspraak;
● er bestaat persvrijheid.
Parlementair of presidentieel stelsel
Binnen landen met representatieve democratie maken we onderscheid tussen het
parlementaire en presidentiële stelsel.
In het parlementaire stelsel is het rechtstreeks gekozen parlement het hoogste
machtsorgaan. Op basis van deze samenstelling wordt een kabinet geformeerd van
ministers en staatssecretarissen, deze leggen verantwoording af aan het parlement/volk.
Landen met dit primaat vaak wel staatshoofd met zeer beperkte macht. Als dit een koning is
dan constitutionele monarchie.
In een presidentiële democratie/presidentieel stelsel kiest de bevolking niet alleen het
parlement, maar ook de president, aan wie de grondwet veel bevoegdheden toekent. De
president staat aan het hoofd van de regering, uitvoerende macht en kan ministers
benoemen en ontslaan. Maar mist vaak ontbindingsrecht.
Ontbindingsrecht = het recht om het parlement te ontbinden.
De Nederlandse staat
Nederland heeft sinds 1814 een constitutionele monarchie. De koning kon naar eigen
willekeur beslissen. Veranderde in 1848 toen in Europa revoluties plaatsvonden. Niet in
Nederland, maar koning koos er zelf voor. Regering kan worden weggestemd, maar
constitutionele monarch en diens erfopvolgers blijven. Nederland werd een parlementaire
democratie met een constitutioneel vorst.
Parlementaire democratie
Paragraaf 1, Wat is democratie
1.1 Wereld bedekt met staten
1648 -> vrede van Münster / vrede van Westfalen, maakte een einde aan reeks
verscheurende conflicten in Europa. Afspraken om godsdiensttwist en agressie neutraliseren
door soevereine staat centraal te stellen.
Soeverein = een staat die op een bepaald gebied met duidelijke grenzen het hoogste gezag
uitoefent en het monopolie van geweldsuitoefening heeft.
Soevereine staat bepaalt welke religie op eigen gebied wordt toegelaten. Staten respecteren
elkaars soeverein. Door Westfalen moderne systeem van staten geboren, per gebied van
bewoonde wereld één staat.
Ideologische rechtvaardiging door Thomas Hobbes. Betoogde dat mensen baat hadden om
alle macht bij één soeverein onder te brengen. Het alternatief zou een oorlog van allen tegen
allen zijn. Het alternatief onderwerpen aan soeverein is een leven dat “poor, nasty, brutish
and short”.
1.2 Het belang van politiek
Politiek = het maken van keuzes waaraan allen in staat zijn gebonden.
Deze keuzes worden in algemeen geldende wetten vastgelegd. Deze wetten worden
uitgevoerd door ‘dienaren van de macht’, ministers, ambtenaren, politie en leger.
Meeste onderwerpen waar politiek zich mee bezighoudt zijn van algemeen belang. Ook
dingen die alleen voor bepaalde groepen van belang lijken zijn van algemeen belang, omdat
iedereen er belasting voor betaald.
Besluiten nemen in politiek kost meestal veel tijd, vanwege veel mogelijke verschillende
oplossingen. Dilemma: kiezen voor snel, daadkrachtig en efficiënt of maximale participatie
van burgers. Eerste geval kijk je naar doelmatig resultaat. Tweede geval proces van
democratische besluitvorming met zorgvuldige afweging van verschillende belangen.
1.3 Democratie
In een democratie gaat het om de macht van velen. Democratie betekent letterlijk : ‘het volk
regeert’. De zuivere vorm, direct zeggenschap van volk, komt nauwelijks voor. Vroeger op
het plein stemmen, nu in de vorm van bijvoorbeeld referendum over wetsvoorstel.
, Kenmerken
Indirecte of representatieve democratie = het volk kiest vertegenwoordigers die de
beslissingen nemen en met een zekere regelmaat bij verkiezingen aan de bevolking
verantwoording moeten afleggen over hun beleid.
Dit is praktischer dan directe democratie, want met kleinere groep mensen kom je sneller tot
besluiten. En volksvertegenwoordigers kunnen zich goed inlezen en verdiepen, niet iedere
burger heeft hier tijd voor.
De politieke macht in een representatieve democratie is ook nog verdeeld in de trias politica.
Om inbreng burgers te garanderen moet er ook een rechtsstaat zijn.
Andere kenmerken:
● Er is individuele vrijheid;
● er gelden politieke grondrechten;
● politie en leger hebben wettelijk beperkte bevoegdheden;
● er bestaat onafhankelijke rechtspraak;
● er bestaat persvrijheid.
Parlementair of presidentieel stelsel
Binnen landen met representatieve democratie maken we onderscheid tussen het
parlementaire en presidentiële stelsel.
In het parlementaire stelsel is het rechtstreeks gekozen parlement het hoogste
machtsorgaan. Op basis van deze samenstelling wordt een kabinet geformeerd van
ministers en staatssecretarissen, deze leggen verantwoording af aan het parlement/volk.
Landen met dit primaat vaak wel staatshoofd met zeer beperkte macht. Als dit een koning is
dan constitutionele monarchie.
In een presidentiële democratie/presidentieel stelsel kiest de bevolking niet alleen het
parlement, maar ook de president, aan wie de grondwet veel bevoegdheden toekent. De
president staat aan het hoofd van de regering, uitvoerende macht en kan ministers
benoemen en ontslaan. Maar mist vaak ontbindingsrecht.
Ontbindingsrecht = het recht om het parlement te ontbinden.
De Nederlandse staat
Nederland heeft sinds 1814 een constitutionele monarchie. De koning kon naar eigen
willekeur beslissen. Veranderde in 1848 toen in Europa revoluties plaatsvonden. Niet in
Nederland, maar koning koos er zelf voor. Regering kan worden weggestemd, maar
constitutionele monarch en diens erfopvolgers blijven. Nederland werd een parlementaire
democratie met een constitutioneel vorst.
