Psychologische gespreksvoering
1
,1. Les – hoofdstuk
1.1. Hoe?
Feiten
- Hoe zijn jullie bij de psychiater terecht gekomen?
- Zijn er mensen waarmee je hierover kan/kon praten?
- Welk niveau van ASS?
- Wat heeft u te horen gekregen van de psychiater?
- Wat is er juist gezegd geweest?
- Wanneer heb je dat te horen gekregen?
- Hoe oud is uw kind?
Gedrag
- Wat was het eerste dat je deed na het horen van de diagnose?
- Hoe heb je daarop gereageerd?
- Hoe ging je met het nieuws om? Wat deed u?
- Welk gedrag stel je wanneer uw kind het moeilijk heeft?
- Aan wie heb je het eerst verteld?
Gedachten
- Wat ging er door je hoofd toen je de diagnose hoorde?
- Wat denk je over je kind?
- Had u het verwacht?
- Hoe kijk je naar de toekomst?
- Hoe denk je dat de toekomst zal verlopen?
Gevoel/betekenis
- Wat voel je nu?
- Hoe voel je je bij de diagnose?
- Hoe voel je je over de toekomst?
- Wat maakt dat je je zo voelt?
- Wat doet dat met u?
- Waarom heeft u besloten naar de psychiater te gaan?
- Wat betekent deze diagnose voor jou? Moeilijke vraag
- Voel je je nu anders dan toen je de diagnose te horen kreeg?
- Hoe heeft deze diagnose je leven beïnvloedt?
- Welke invloed heeft dit op u?
- Wat doet dat gevoel met jou?
1.2. Verbindende communicatie
- Waarneming
- Gedachten en gevoelens
- Behoeften
- (Verzoek)
1.3. Verschillende soorten vragen
1.3.1. Gesloten – open
1.3.1.1. Gesloten vragen
- Beginnen vaak met ww
- Korte antwoorden
- Vaak vraag naar feiten
- Vaak ja of nee
Sommige zijn relevant
2
, Op gang helpen, gesprek openen
WEL afwisselen
Bv.
- Waar werkt u?
- Hoe oud bent u?
- Heeft u broers of zussen?
- Ging je met de fiets naar school?
1.3.1.2. Open vragen
- Begint met wie, wat, wanneer, hoe, welke …
- Oppassen met ‘waarom’ – kan beschuldigend overkomen
o Hoe kwam je daarbij? - Wat maakt dat? – hoe komt dat? Hoe heeft dat geleid tot?
o Intonatie!!! -> empathie en warmte, iets niet veroordelend
1.3.2. Meerkeuze
Bv. Eet je liever dit of dat?
1.3.3. Meervoudig
= Meerdere vragen achter elkaar
Bv. Hoe was je eerste schooldag? Valt het wat mee? Zijn jullie medestudenten wel tof?
Opsplitsen
1.3.4. Uitnodigend
= Nodigen uit om (meer) te vertellen
Bv. Vertel hoe het met je gaat vandaag? – Hoe was dat op dat festival? – Kan je dat wat meer verduidelijken?
1.3.5. Suggestief
= Vraag dat vertrekt vanuit eigen referentiekader, veronderstelling die je hebt
Bv. Uw vriendin kon er niet mee lachen zeker? – Voelde je je schuldig?
Vaak te maken met hoe je de vraag stelt -> Bv. Als je da tegen uw vriendin vertelde, was zij dan boos?
1.3.6. Complexe, lange vraag
= 10… vragen achter elkaar, weet je zelf niet meer wat je aan het vragen bent
1.3.7. Waarom vraag
Zie eerder
1.4. Do’s en dont’s
1.4.1. Do’s
- Neemt de tijd om je vraag te stellen
- Na elke vraag 3 seconde wachten
o Reflecteren
o Cliënt tijd geven om te horen wat ze net gezegd heeft
o Ruimte voor cliënt om nog te antwoorden
- Fouten maken = niet erg -> herneem rustig je vraag!
1.4.2. Dont’s
- GP onderbreken met volgende vraag
- Zinnen van GP verder afmaken
3
,- GP opjagen
- Overmatig gebruik van verkleinwoorden
- Afkortingen, jargon
o Tenzij GP dat gebruikt -> woorden overnemen
- Ongepast gebruik maken van superlatieven
- Interpreteren, etiketteren of oordelen
o Suggestieve vragen!
- Observeren
- Advies geven/proberen te fixen
1.5. Lijst met afkortingen
1.6. Andere interventies
1.6.1. Parafraseren
= Concreet wat de GP verteld heeft in je eigen woorden kort teruggeven aan de GP
Waarom?
- Als uitnodiging om het gesprek verder te zetten
- Om aan te geven dat je aan het luisteren bent
- Om af te toetsen of je het goed begrepen hebt
- Om te concretiseren
Hoe?
- Kort en specifiek
- In eigen woorden
- Gericht op de inhoud
- Aftoetsend, vragend
- Zonder waardering of oordeel
- “Als ik het goed begrijp.... Klopt dat?”
- Niet elk antwoord GP parafraseren
1.6.2. Gevoelsreflectie
= Concreet in je eigen woorden weergeven van de gevoelens die in de woorden of lichaamshouding van de
ander doorklinken of tot uiting worden gebracht
Waarom?
- Aantonen dat je de GP begrijpt en zijn/haar gevoelens serieus neemt (erkenning)
4
,- Emotie aandacht geven en serieus nemen
- Als aanzet om emotie verder uit te diepen
Hoe?
- Kort en concreet
- Spiegel voorhouden
- Aftoetsend
- Benoemen van het gevoel dat je opmerkt
- Juiste intonatie en intensiteit
- Interpretatie, geen herhaling van wat GP gezegd heeft
“Ik kan me voorstellen dat … Is/was dat bij jou ook zo?” “Heb jij u ook zo gevoeld?” “Wat vind jij daarvan?”
Intonatie en oogcontact!!
1.7. Waarderen, erkenning geven
1.7.1. Waarderen/bekrachtigen – erkenning geven – normaliseren
Erkenning geven = aangeven dat je opmerkt hoe het voor de GP is
Bekrachtigen/waarderen = complimenteren, expliciet uitspreken wat GP goed kan, goed heeft gedaan
Normaliseren = laten blijken dat je de beleving van de GP aannemelijk vindt gezien de situatie of de
omstandigheden (= andere vorm van erkenning) (heel wat mensen zouden hetzelfde ervaren/hebben,
geruststellen)
Waarom?
Aangeven dat je de GP begrijpt
Ruimte geven aan/accepteren van de beleving van de GP
Kwaliteiten van GP in de verf zetten
Inspanningen van de GP bekrachtigen
GP geruststellen
Hoe uitspreken?
“ik kan me voorstellen dat...”
“het is knap dat...”
“het is niet vreemd om....”
“het is normaal dat...”
”het moet lastig zijn om...”
“ik begrijp dat…”
5
, “er zijn veel mensen die …”
! Maak het concreet
WAT?
1.7.2. Link verbindende communicatie
Ga niets bekrachtigen/erkennen als je het zelf niet meent
o Bv. Tegen eigen normen/waarden in
Zelfverbinding: wat/welke waarden zijn voor jou belangrijk?
o Belangrijk om bij stil te staan om oprechte waardering, erkenning te ku geven
Voorbeelden van waarden: Vrijheid
o Respect Rechtvaardigheid
o Eerlijkheid Vriendelijkheid
o Verdraagzaamheid Vrede
o Gelijkheid Liefde
o Veiligheid Vrijheid
1.7.3. Oefening:
Groepstaak, de anderen doen niets, liefst eigen deel doen, als deadlines komen neem ik hun werk erbij want
ik wil deftige punten, niets van durven zeggen, kotsbeu
Erkenningen:
- Het moet lastig zijn om alles voor jouw rekening te nemen in een groepstaak
- Ik kan me voorstellen dat het echt lastig is om alles alleen te moeten doen/dat al het werk op jou terecht
komt.
Bekrachtigingen:
- Ik vind het knap dat je zo je best doet/wil doen.
- Ik vind het knap dat je wel die verantwoordelijkheid wel wil nemen ook al wil de rest niet meewerken
- Het is mooi dat je desondanks dat je het beu bent toch nog je best doet
- Het is goed dat je de stap zet om het toch al tegen mij te vertellen
Normaliseren:
- Het is normaal dat je dat niet zo fijn vindt.
- Het is niet vreemd dat je graag de taken wil verdelen en dat je niet alles alleen wil doen in een
groepstaak.
- Gezien deze situatie …
- … En je zal zeker niet de enige zijn die frustratie ervaart in jouw situatie
- Veel mensen zouden het kotsbeu zijn als ze andermans werk zouden moeten doen.
Hoe laten aankomen?
o Kijk de GP aan
o Laat een stilte
o Kijk hoe het overkomt bij de andere
o Laat de mogelijkheid voor de andere om te reageren
o Meen het!
o Stemintonatie en volume
1.7.4. Opletten!
- Ontspannen en open houding!
- Geen vragen afvuren
- Echt luisteren
- Soort vragen
- 1 thema uitdiepen
6
1
,1. Les – hoofdstuk
1.1. Hoe?
Feiten
- Hoe zijn jullie bij de psychiater terecht gekomen?
- Zijn er mensen waarmee je hierover kan/kon praten?
- Welk niveau van ASS?
- Wat heeft u te horen gekregen van de psychiater?
- Wat is er juist gezegd geweest?
- Wanneer heb je dat te horen gekregen?
- Hoe oud is uw kind?
Gedrag
- Wat was het eerste dat je deed na het horen van de diagnose?
- Hoe heb je daarop gereageerd?
- Hoe ging je met het nieuws om? Wat deed u?
- Welk gedrag stel je wanneer uw kind het moeilijk heeft?
- Aan wie heb je het eerst verteld?
Gedachten
- Wat ging er door je hoofd toen je de diagnose hoorde?
- Wat denk je over je kind?
- Had u het verwacht?
- Hoe kijk je naar de toekomst?
- Hoe denk je dat de toekomst zal verlopen?
Gevoel/betekenis
- Wat voel je nu?
- Hoe voel je je bij de diagnose?
- Hoe voel je je over de toekomst?
- Wat maakt dat je je zo voelt?
- Wat doet dat met u?
- Waarom heeft u besloten naar de psychiater te gaan?
- Wat betekent deze diagnose voor jou? Moeilijke vraag
- Voel je je nu anders dan toen je de diagnose te horen kreeg?
- Hoe heeft deze diagnose je leven beïnvloedt?
- Welke invloed heeft dit op u?
- Wat doet dat gevoel met jou?
1.2. Verbindende communicatie
- Waarneming
- Gedachten en gevoelens
- Behoeften
- (Verzoek)
1.3. Verschillende soorten vragen
1.3.1. Gesloten – open
1.3.1.1. Gesloten vragen
- Beginnen vaak met ww
- Korte antwoorden
- Vaak vraag naar feiten
- Vaak ja of nee
Sommige zijn relevant
2
, Op gang helpen, gesprek openen
WEL afwisselen
Bv.
- Waar werkt u?
- Hoe oud bent u?
- Heeft u broers of zussen?
- Ging je met de fiets naar school?
1.3.1.2. Open vragen
- Begint met wie, wat, wanneer, hoe, welke …
- Oppassen met ‘waarom’ – kan beschuldigend overkomen
o Hoe kwam je daarbij? - Wat maakt dat? – hoe komt dat? Hoe heeft dat geleid tot?
o Intonatie!!! -> empathie en warmte, iets niet veroordelend
1.3.2. Meerkeuze
Bv. Eet je liever dit of dat?
1.3.3. Meervoudig
= Meerdere vragen achter elkaar
Bv. Hoe was je eerste schooldag? Valt het wat mee? Zijn jullie medestudenten wel tof?
Opsplitsen
1.3.4. Uitnodigend
= Nodigen uit om (meer) te vertellen
Bv. Vertel hoe het met je gaat vandaag? – Hoe was dat op dat festival? – Kan je dat wat meer verduidelijken?
1.3.5. Suggestief
= Vraag dat vertrekt vanuit eigen referentiekader, veronderstelling die je hebt
Bv. Uw vriendin kon er niet mee lachen zeker? – Voelde je je schuldig?
Vaak te maken met hoe je de vraag stelt -> Bv. Als je da tegen uw vriendin vertelde, was zij dan boos?
1.3.6. Complexe, lange vraag
= 10… vragen achter elkaar, weet je zelf niet meer wat je aan het vragen bent
1.3.7. Waarom vraag
Zie eerder
1.4. Do’s en dont’s
1.4.1. Do’s
- Neemt de tijd om je vraag te stellen
- Na elke vraag 3 seconde wachten
o Reflecteren
o Cliënt tijd geven om te horen wat ze net gezegd heeft
o Ruimte voor cliënt om nog te antwoorden
- Fouten maken = niet erg -> herneem rustig je vraag!
1.4.2. Dont’s
- GP onderbreken met volgende vraag
- Zinnen van GP verder afmaken
3
,- GP opjagen
- Overmatig gebruik van verkleinwoorden
- Afkortingen, jargon
o Tenzij GP dat gebruikt -> woorden overnemen
- Ongepast gebruik maken van superlatieven
- Interpreteren, etiketteren of oordelen
o Suggestieve vragen!
- Observeren
- Advies geven/proberen te fixen
1.5. Lijst met afkortingen
1.6. Andere interventies
1.6.1. Parafraseren
= Concreet wat de GP verteld heeft in je eigen woorden kort teruggeven aan de GP
Waarom?
- Als uitnodiging om het gesprek verder te zetten
- Om aan te geven dat je aan het luisteren bent
- Om af te toetsen of je het goed begrepen hebt
- Om te concretiseren
Hoe?
- Kort en specifiek
- In eigen woorden
- Gericht op de inhoud
- Aftoetsend, vragend
- Zonder waardering of oordeel
- “Als ik het goed begrijp.... Klopt dat?”
- Niet elk antwoord GP parafraseren
1.6.2. Gevoelsreflectie
= Concreet in je eigen woorden weergeven van de gevoelens die in de woorden of lichaamshouding van de
ander doorklinken of tot uiting worden gebracht
Waarom?
- Aantonen dat je de GP begrijpt en zijn/haar gevoelens serieus neemt (erkenning)
4
,- Emotie aandacht geven en serieus nemen
- Als aanzet om emotie verder uit te diepen
Hoe?
- Kort en concreet
- Spiegel voorhouden
- Aftoetsend
- Benoemen van het gevoel dat je opmerkt
- Juiste intonatie en intensiteit
- Interpretatie, geen herhaling van wat GP gezegd heeft
“Ik kan me voorstellen dat … Is/was dat bij jou ook zo?” “Heb jij u ook zo gevoeld?” “Wat vind jij daarvan?”
Intonatie en oogcontact!!
1.7. Waarderen, erkenning geven
1.7.1. Waarderen/bekrachtigen – erkenning geven – normaliseren
Erkenning geven = aangeven dat je opmerkt hoe het voor de GP is
Bekrachtigen/waarderen = complimenteren, expliciet uitspreken wat GP goed kan, goed heeft gedaan
Normaliseren = laten blijken dat je de beleving van de GP aannemelijk vindt gezien de situatie of de
omstandigheden (= andere vorm van erkenning) (heel wat mensen zouden hetzelfde ervaren/hebben,
geruststellen)
Waarom?
Aangeven dat je de GP begrijpt
Ruimte geven aan/accepteren van de beleving van de GP
Kwaliteiten van GP in de verf zetten
Inspanningen van de GP bekrachtigen
GP geruststellen
Hoe uitspreken?
“ik kan me voorstellen dat...”
“het is knap dat...”
“het is niet vreemd om....”
“het is normaal dat...”
”het moet lastig zijn om...”
“ik begrijp dat…”
5
, “er zijn veel mensen die …”
! Maak het concreet
WAT?
1.7.2. Link verbindende communicatie
Ga niets bekrachtigen/erkennen als je het zelf niet meent
o Bv. Tegen eigen normen/waarden in
Zelfverbinding: wat/welke waarden zijn voor jou belangrijk?
o Belangrijk om bij stil te staan om oprechte waardering, erkenning te ku geven
Voorbeelden van waarden: Vrijheid
o Respect Rechtvaardigheid
o Eerlijkheid Vriendelijkheid
o Verdraagzaamheid Vrede
o Gelijkheid Liefde
o Veiligheid Vrijheid
1.7.3. Oefening:
Groepstaak, de anderen doen niets, liefst eigen deel doen, als deadlines komen neem ik hun werk erbij want
ik wil deftige punten, niets van durven zeggen, kotsbeu
Erkenningen:
- Het moet lastig zijn om alles voor jouw rekening te nemen in een groepstaak
- Ik kan me voorstellen dat het echt lastig is om alles alleen te moeten doen/dat al het werk op jou terecht
komt.
Bekrachtigingen:
- Ik vind het knap dat je zo je best doet/wil doen.
- Ik vind het knap dat je wel die verantwoordelijkheid wel wil nemen ook al wil de rest niet meewerken
- Het is mooi dat je desondanks dat je het beu bent toch nog je best doet
- Het is goed dat je de stap zet om het toch al tegen mij te vertellen
Normaliseren:
- Het is normaal dat je dat niet zo fijn vindt.
- Het is niet vreemd dat je graag de taken wil verdelen en dat je niet alles alleen wil doen in een
groepstaak.
- Gezien deze situatie …
- … En je zal zeker niet de enige zijn die frustratie ervaart in jouw situatie
- Veel mensen zouden het kotsbeu zijn als ze andermans werk zouden moeten doen.
Hoe laten aankomen?
o Kijk de GP aan
o Laat een stilte
o Kijk hoe het overkomt bij de andere
o Laat de mogelijkheid voor de andere om te reageren
o Meen het!
o Stemintonatie en volume
1.7.4. Opletten!
- Ontspannen en open houding!
- Geen vragen afvuren
- Echt luisteren
- Soort vragen
- 1 thema uitdiepen
6
