Aardrijkskunde Aarde
SAMENVATTING
Paragraaf 1
Korst: De korst ( ook wel lithosfeer ) bestaat uit licht gesteente wat drijft op de
aardmantel. Je hebt twee soorten aardkorst:
1. Oceanische korst dunner, bestaat uit basalt.
2. Continentale korst dikker, bestaat uit graniet.
Hogere oceanen noem je midoceanische ruggen en diepe oceanen noem je
diepzeetroggen.
Mantel: De mantel bestaat uit zwaardere gesteenten dan de aardkorst. Vanuit de
aardkern wordt de mantel verwarmt wat uitzetting veroorzaakt. Het wordt dan lichter,
zal opstijgen, en convectiestromen veroorzaken. Hierbij wordt warmte verplaatst en
bewegen de aardplaten.
Kern: De aardkern bestaat voor een groot deel uit nikkelijzer. Binnen in de aardkern
zitten ook radioactieve elementen die warmte produceren. De binnenkern is vast en
de buitenkern daarom heen is vloeibaar.
,Paragraaf 2
Verschillende plaatbewegingen: Als er contact ontstaat tussen twee
aardplaten/schollen kunnen de volgende bewegingen optreden:
1. Convergente plaatgrenzen hierbij botsen twee aardplaten tegen elkaar en
waarbij de zwaarste aardplaat onder de ander schuift, hierdoor ontstaat een
diepzeetrog. Hierin kennen we ook twee soorten.
- Continent + continent de oudste plaat schuift onder de ander.
- Continent + oceanisch oceanische plaat schuift onder de continentplaat.
(subductie)
De plaat neemt tijdens het ondergaan ook een laag sediment mee. Als de
onderduikende plaat zo diep is dat hij de asthenosfeer treft, zal deze samen
met het sediment gaan smelten. De gesmolten massa wordt licht en stijgt op
naar de korst. Daar wil het gevormde magma naar buiten en vormt het een
vulkaan.
2. Divergente plaatgrenzen hierbij bewegen twee aardplaten uit elkaar
waardoor er magma naar boven komt en een nieuw korstje ontstaat (een rug).
3. Transforme plaatgrenzen hierbij bewegen twee aardplaten langs elkaar.
Platentektoniek: Dat de platen steeds in beweging zijn komt door de
convectiestromen in de aardmantel. Heet magma komt naar boven tegen de
aardkorst aan. Het magma moet aan de zijkanten wegstromen en neemt een stukken
aardkorst mee. Op sommige plekken breekt de aardkorst en komt er lava naar
boven. Zo ontstaan divergente breuken die zich direct vullen met lava wat stolt tot
basalt. Zo blijven voortdurend nieuwe oceanisch korst ontstaan.
Aardbevingen: De zwaarste aardbevingen ontstaan door convergente of transforme
plaatgrenzen. Door de ruwheid van het gesteente blijven de aardplaten een lange
periode min of meer tegen elkaar aanzitten tot ze plots opschuiven. De vrijgekomen
trillingen verspreiden zich in alle richtingen. De stations die trillingen meten op de
schaal van Richter (1 tot 10) worden hypocentra genoemd. Bij zware aardbevingen in
de oceaanbodem kunnen enorme tsunami’s ontstaan.
, Paragraaf 3
Vulkanisme bij divergerende platen: De
samenstelling van het magma en de temperatuur
spelen een belangrijke rol. Bij een midoceanische
rug is in de aardkorst een breuk ontstaan
waardoor magma omhoog stroomt. Het magma is
hier vloeibaar en stroomt gemakkelijk naar buiten.
Hierdoor verloopt de uitbarsting rustig: effusieve
eruptie. Bij een effusieve eruptie ontstaat een
brede vulkaan, de schildvulkaan. Dit komt doordat
de lava erg vloeibaar is en zich zo verspreid over
een groot oppervlak.
Vulkanisme bij convergerende platen: In deze
subductiezone vinden vooral explosieve erupties
plaats. Het gesmolten gesteente is erg stroperig en
bevat veel gassen. Het magma wilt omhoog vanwege
de hoge temperatuur maar de taaiheid houdt dit
tegen. Als de vulkaan uitbarst, komen er veel gassen
vrij. Hoe meer gassen hoe explosiever de eruptie.
Van alles wordt daarbij naar buiten geslingerd. Als de
gasdruk daalt, komt er stroperig lava naar buiten. Doordat zich
dit vaak herhaalt gaat de vulkaan uit lagen gestold lava
bestaan. Dit is een stratovulkaan. Een caldera is een ingestorte
stratovulkaan. Dit kan ontstaan wanneer de magmakamer is
leeggelopen of doordat de uitbarsting zo explosief was dat een
groot deel van de bovenkant van de vulkaan wordt
weggeblazen.
Hotspots: Niet alle vulkanen liggen aan de rand van een plaat.
Dit komt doordat er mantelpluimen onder de aardkorst vast
zitten waar magma uit omhoog stroomt. Dit is een hotspot. Door
het omhoog stromende magma ontstaat een vulkaan wat vaak
een eiland wordt. Doordat aardplaten bewegen en de
mantelpluim vast genesteld zit worden er meerdere vulkanen
gevormd naast elkaar. Hotspot vulkanen komen daarom ook
altijd met meerdere vulkanen op een rij voor.
SAMENVATTING
Paragraaf 1
Korst: De korst ( ook wel lithosfeer ) bestaat uit licht gesteente wat drijft op de
aardmantel. Je hebt twee soorten aardkorst:
1. Oceanische korst dunner, bestaat uit basalt.
2. Continentale korst dikker, bestaat uit graniet.
Hogere oceanen noem je midoceanische ruggen en diepe oceanen noem je
diepzeetroggen.
Mantel: De mantel bestaat uit zwaardere gesteenten dan de aardkorst. Vanuit de
aardkern wordt de mantel verwarmt wat uitzetting veroorzaakt. Het wordt dan lichter,
zal opstijgen, en convectiestromen veroorzaken. Hierbij wordt warmte verplaatst en
bewegen de aardplaten.
Kern: De aardkern bestaat voor een groot deel uit nikkelijzer. Binnen in de aardkern
zitten ook radioactieve elementen die warmte produceren. De binnenkern is vast en
de buitenkern daarom heen is vloeibaar.
,Paragraaf 2
Verschillende plaatbewegingen: Als er contact ontstaat tussen twee
aardplaten/schollen kunnen de volgende bewegingen optreden:
1. Convergente plaatgrenzen hierbij botsen twee aardplaten tegen elkaar en
waarbij de zwaarste aardplaat onder de ander schuift, hierdoor ontstaat een
diepzeetrog. Hierin kennen we ook twee soorten.
- Continent + continent de oudste plaat schuift onder de ander.
- Continent + oceanisch oceanische plaat schuift onder de continentplaat.
(subductie)
De plaat neemt tijdens het ondergaan ook een laag sediment mee. Als de
onderduikende plaat zo diep is dat hij de asthenosfeer treft, zal deze samen
met het sediment gaan smelten. De gesmolten massa wordt licht en stijgt op
naar de korst. Daar wil het gevormde magma naar buiten en vormt het een
vulkaan.
2. Divergente plaatgrenzen hierbij bewegen twee aardplaten uit elkaar
waardoor er magma naar boven komt en een nieuw korstje ontstaat (een rug).
3. Transforme plaatgrenzen hierbij bewegen twee aardplaten langs elkaar.
Platentektoniek: Dat de platen steeds in beweging zijn komt door de
convectiestromen in de aardmantel. Heet magma komt naar boven tegen de
aardkorst aan. Het magma moet aan de zijkanten wegstromen en neemt een stukken
aardkorst mee. Op sommige plekken breekt de aardkorst en komt er lava naar
boven. Zo ontstaan divergente breuken die zich direct vullen met lava wat stolt tot
basalt. Zo blijven voortdurend nieuwe oceanisch korst ontstaan.
Aardbevingen: De zwaarste aardbevingen ontstaan door convergente of transforme
plaatgrenzen. Door de ruwheid van het gesteente blijven de aardplaten een lange
periode min of meer tegen elkaar aanzitten tot ze plots opschuiven. De vrijgekomen
trillingen verspreiden zich in alle richtingen. De stations die trillingen meten op de
schaal van Richter (1 tot 10) worden hypocentra genoemd. Bij zware aardbevingen in
de oceaanbodem kunnen enorme tsunami’s ontstaan.
, Paragraaf 3
Vulkanisme bij divergerende platen: De
samenstelling van het magma en de temperatuur
spelen een belangrijke rol. Bij een midoceanische
rug is in de aardkorst een breuk ontstaan
waardoor magma omhoog stroomt. Het magma is
hier vloeibaar en stroomt gemakkelijk naar buiten.
Hierdoor verloopt de uitbarsting rustig: effusieve
eruptie. Bij een effusieve eruptie ontstaat een
brede vulkaan, de schildvulkaan. Dit komt doordat
de lava erg vloeibaar is en zich zo verspreid over
een groot oppervlak.
Vulkanisme bij convergerende platen: In deze
subductiezone vinden vooral explosieve erupties
plaats. Het gesmolten gesteente is erg stroperig en
bevat veel gassen. Het magma wilt omhoog vanwege
de hoge temperatuur maar de taaiheid houdt dit
tegen. Als de vulkaan uitbarst, komen er veel gassen
vrij. Hoe meer gassen hoe explosiever de eruptie.
Van alles wordt daarbij naar buiten geslingerd. Als de
gasdruk daalt, komt er stroperig lava naar buiten. Doordat zich
dit vaak herhaalt gaat de vulkaan uit lagen gestold lava
bestaan. Dit is een stratovulkaan. Een caldera is een ingestorte
stratovulkaan. Dit kan ontstaan wanneer de magmakamer is
leeggelopen of doordat de uitbarsting zo explosief was dat een
groot deel van de bovenkant van de vulkaan wordt
weggeblazen.
Hotspots: Niet alle vulkanen liggen aan de rand van een plaat.
Dit komt doordat er mantelpluimen onder de aardkorst vast
zitten waar magma uit omhoog stroomt. Dit is een hotspot. Door
het omhoog stromende magma ontstaat een vulkaan wat vaak
een eiland wordt. Doordat aardplaten bewegen en de
mantelpluim vast genesteld zit worden er meerdere vulkanen
gevormd naast elkaar. Hotspot vulkanen komen daarom ook
altijd met meerdere vulkanen op een rij voor.
