Samenvatting maatschappijleer hoofdstuk 2
Hoofdstuk 1
Totalitaire staat: Een manier van regeren waarbij de staat het leven van de mensen van een land
volledig beheerst.
Politiestaat: staat waarin de overheid met een gecentraliseerd, veelal geheim politieapparaat
willekeurig ingrijpt.
Rechtstaat: een staat waarin burgers met grondrechten worden beschermd tegen machtsmisbruik en
willekeur van de overheid. De overheid beschermt burgers tegen elkaar en burgers worden tegen de
overheid beschermd.
Democratische rechtstaat: een rechtstaat waarin burgers mogen meebeslissen
Sociale rechtstaat: er zijn wetten en voorzieningen om de welvaart en het welzijn van burgers te
bevorderen.
Voordelen van een rechtstaat:
Sociale vrede en sociale cohesie
Vertrouwen en wederkerigheid
Burgers vertrouwen op een rechtvaardig rechtssysteem
Burgers zijn bereid premies voor sociale voorzieningen te betalen.
De overheid verwacht dat burgers zich aan de wet houden, maar burgers verwachten dat ook
van de overheid -> rechtszekerheid.
Ontstaan rechtstaat:
1. Tot 18e oefenden machthebbers onbegrensde macht uit op burgers zonder zich te hoeven
houden aan een rechtssysteem
2. In de 18e eeuw (verlichting) ontstond het verlangen naar maatschappelijk geluk
3. Arme boeren, arbeiders, burgerij, arme delen adel oefenden druk uit om de macht van
vorsten in te perken en rechtssystemen en machtsstructuren te institutionaliseren.
Sociale rechtstaat: staat waarin er allerlei wetten en voorzieningen zijn om de welvaart en het welzijn
van de burgers te bevorderen.
Vertrouwen en wederkerigheid: ‘voor wat hoort wat’. Bv met sociale premies.
Rechtszekerheid: zekerheid dat je erop kunt rekenen dat je rechten geëerbiedigd zullen worden.
Rede: toespraak
Sociaal contract: tot afspraken komen om in natuurlijke vrijheid en gelijkheid te kunnen leven.
Geweldsmonopolie: Systeem waarin uitsluitend de staat, door middel van de politie of het leger, het
recht heeft om geweld toe te passen.
Beginselen van de rechtsstaat:
Het beginsel van de grondrechten: alle mensen zijn in vrijheid en gelijkheid geboren en
moeten zo ook kunnen samenleven.
Het soeverniteits- en democratiebeginsel: de mensen sluiten gezamenlijk een
vredesakkoord, het sociaal contract.
, Het legaliteitsbeginsel: er is een staat die het sociaal contact tussen mensen kan afdwingen,
maar die strikt gebonden is aan wetten die de partijen zelf hebben opgesteld.
Het beginsel van de trias politica: de macht van de staat wordt voor de zekerheid verder
begrensd door interne scheiding van de staatsmacht.
1e rechtsstaten(VS): sinds 1776 onafhankelijk van Engeland, onafhankelijkheidsverklaring riep op tot
nieuwe samenleving, gebaseerd op vrijheid en gelijkheid. Staatsmacht gebonden aan grondrechten
van Bill of Rights. (vormt samen met onafhankelijkheidsverklaring de constitutie)
1e rechtsstaten (Fr): in 1789 Franse revolutie, 1791 de Verklaring van de Rechten van de Mens en
Burger werd opgesteld. 1799 Napoleon pleegde staatsgreep. Frankrijk werd een verlichte dictatuur.
De Amerikaanse constitutie: de onafhankelijkheidsverklaring, de grondwet en de Bill of Rights (=term
voor historische documenten zoals de eerste 10 amendementen van de Amerikaanse grondwet)
De Verklaring van de Rechten van de Mens en Burger: is een fundamentele en enigszins abstracte
tekst over de democratie en de vrijheid en berust op de denkbeelden uit de Verlichting.
Verlichte dictatuur: waarin de machthebber in zekere mate rekening houdt met de bevolking.
Hoofdstuk 2
Preambule: inleiding van een verdrag
Doelen van de grondwet:
Begrenst de macht van de staat en garandeert daarmee de vrijheid van burgers
Legt de fundamentele rechten van burgers vast
Geeft aan hoe de belangrijkste organen van de staat (koning, ministers, parlement,
rechterlijke macht) in grote lijnen zijn georganiseerd
Drukt de eenheid van de natie uit. Binnen het staatsverband vormen alle burgers, ondanks
alle verschillen, toch een eenheid.
Ontstaan grondwet
1789 Franse revolutie.
1798 Staatsregeling Bataafse Republiek.
1813 Val van Napoleon.
1814 Nederland krijgt eerste echte grondwet
waarin de macht van Koning Willem I
wordt vastgelegd.
1815 Grondwetswijziging (België erbij).
1840 Grondwetswijziging (België weg).
1848 Grondwetswijziging door Thorbecke.
De nachtwakersstaat zorgde voor sociale onrust: arbeiders gingen gebukt onder uitbuiting,
armoede en een hoge kindersterfte. Hierdoor ontstond er een klassenstrijd tussen arm en
rijk.
Hoofdstuk 1
Totalitaire staat: Een manier van regeren waarbij de staat het leven van de mensen van een land
volledig beheerst.
Politiestaat: staat waarin de overheid met een gecentraliseerd, veelal geheim politieapparaat
willekeurig ingrijpt.
Rechtstaat: een staat waarin burgers met grondrechten worden beschermd tegen machtsmisbruik en
willekeur van de overheid. De overheid beschermt burgers tegen elkaar en burgers worden tegen de
overheid beschermd.
Democratische rechtstaat: een rechtstaat waarin burgers mogen meebeslissen
Sociale rechtstaat: er zijn wetten en voorzieningen om de welvaart en het welzijn van burgers te
bevorderen.
Voordelen van een rechtstaat:
Sociale vrede en sociale cohesie
Vertrouwen en wederkerigheid
Burgers vertrouwen op een rechtvaardig rechtssysteem
Burgers zijn bereid premies voor sociale voorzieningen te betalen.
De overheid verwacht dat burgers zich aan de wet houden, maar burgers verwachten dat ook
van de overheid -> rechtszekerheid.
Ontstaan rechtstaat:
1. Tot 18e oefenden machthebbers onbegrensde macht uit op burgers zonder zich te hoeven
houden aan een rechtssysteem
2. In de 18e eeuw (verlichting) ontstond het verlangen naar maatschappelijk geluk
3. Arme boeren, arbeiders, burgerij, arme delen adel oefenden druk uit om de macht van
vorsten in te perken en rechtssystemen en machtsstructuren te institutionaliseren.
Sociale rechtstaat: staat waarin er allerlei wetten en voorzieningen zijn om de welvaart en het welzijn
van de burgers te bevorderen.
Vertrouwen en wederkerigheid: ‘voor wat hoort wat’. Bv met sociale premies.
Rechtszekerheid: zekerheid dat je erop kunt rekenen dat je rechten geëerbiedigd zullen worden.
Rede: toespraak
Sociaal contract: tot afspraken komen om in natuurlijke vrijheid en gelijkheid te kunnen leven.
Geweldsmonopolie: Systeem waarin uitsluitend de staat, door middel van de politie of het leger, het
recht heeft om geweld toe te passen.
Beginselen van de rechtsstaat:
Het beginsel van de grondrechten: alle mensen zijn in vrijheid en gelijkheid geboren en
moeten zo ook kunnen samenleven.
Het soeverniteits- en democratiebeginsel: de mensen sluiten gezamenlijk een
vredesakkoord, het sociaal contract.
, Het legaliteitsbeginsel: er is een staat die het sociaal contact tussen mensen kan afdwingen,
maar die strikt gebonden is aan wetten die de partijen zelf hebben opgesteld.
Het beginsel van de trias politica: de macht van de staat wordt voor de zekerheid verder
begrensd door interne scheiding van de staatsmacht.
1e rechtsstaten(VS): sinds 1776 onafhankelijk van Engeland, onafhankelijkheidsverklaring riep op tot
nieuwe samenleving, gebaseerd op vrijheid en gelijkheid. Staatsmacht gebonden aan grondrechten
van Bill of Rights. (vormt samen met onafhankelijkheidsverklaring de constitutie)
1e rechtsstaten (Fr): in 1789 Franse revolutie, 1791 de Verklaring van de Rechten van de Mens en
Burger werd opgesteld. 1799 Napoleon pleegde staatsgreep. Frankrijk werd een verlichte dictatuur.
De Amerikaanse constitutie: de onafhankelijkheidsverklaring, de grondwet en de Bill of Rights (=term
voor historische documenten zoals de eerste 10 amendementen van de Amerikaanse grondwet)
De Verklaring van de Rechten van de Mens en Burger: is een fundamentele en enigszins abstracte
tekst over de democratie en de vrijheid en berust op de denkbeelden uit de Verlichting.
Verlichte dictatuur: waarin de machthebber in zekere mate rekening houdt met de bevolking.
Hoofdstuk 2
Preambule: inleiding van een verdrag
Doelen van de grondwet:
Begrenst de macht van de staat en garandeert daarmee de vrijheid van burgers
Legt de fundamentele rechten van burgers vast
Geeft aan hoe de belangrijkste organen van de staat (koning, ministers, parlement,
rechterlijke macht) in grote lijnen zijn georganiseerd
Drukt de eenheid van de natie uit. Binnen het staatsverband vormen alle burgers, ondanks
alle verschillen, toch een eenheid.
Ontstaan grondwet
1789 Franse revolutie.
1798 Staatsregeling Bataafse Republiek.
1813 Val van Napoleon.
1814 Nederland krijgt eerste echte grondwet
waarin de macht van Koning Willem I
wordt vastgelegd.
1815 Grondwetswijziging (België erbij).
1840 Grondwetswijziging (België weg).
1848 Grondwetswijziging door Thorbecke.
De nachtwakersstaat zorgde voor sociale onrust: arbeiders gingen gebukt onder uitbuiting,
armoede en een hoge kindersterfte. Hierdoor ontstond er een klassenstrijd tussen arm en
rijk.
