Samenvatting voorlichten

Inhoud
Les 1 Gedragsdeterminanten................................................................................................................................................................2
1.1 Persoonlijke determinanten........................................................................................................................................................2
1.1.1 Gedragsintentie....................................................................................................................................................................2
1.1.2 Attitude.................................................................................................................................................................................3
1.1.3 Subjectieve norm.................................................................................................................................................................4
1.1.4 Eigen-effectiviteitsverwachting............................................................................................................................................4
1.1.5 Geanticipeerde spijt.............................................................................................................................................................5
1.1.6 Risico-inschatting..................................................................................................................................................................5
1.1.7 Kennis...................................................................................................................................................................................5
1.1.8 Bewustzijn............................................................................................................................................................................6
1.1.9 Persoonlijkheid.....................................................................................................................................................................7
Les 2 Theorieën.....................................................................................................................................................................................9
2.1 Sociaal-cognitieve theorie...........................................................................................................................................................9
2.1.1 Eigen-effecriviteitsverwachting..........................................................................................................................................10
2.2 Health belief model...................................................................................................................................................................11
2.2.1 Model.................................................................................................................................................................................12
2.3 Het beredeneerd gedrag model................................................................................................................................................14
2.4 Overzicht...................................................................................................................................................................................16
les 3 Gedragsveranderingsmethodieken............................................................................................................................................16
3.1 Algemene methodieken............................................................................................................................................................16
3.1.1 Succesvol communiceren...................................................................................................................................................16
3.1.2 Voorlichting-op-maat.........................................................................................................................................................17
3.1.3 Feedback en bekrachtiging................................................................................................................................................17
3.2 Specifieke methodieken............................................................................................................................................................18
3.2.1 Kennis.................................................................................................................................................................................18
3.2.2 Risico-inschatting...............................................................................................................................................................18
3.2.3 Attitudes.............................................................................................................................................................................20
3.2.4 Sociale invloed....................................................................................................................................................................22
3.2.5 Eigen-effectiviteitsverwachting..........................................................................................................................................23




1

,LES 1 GEDRAGSDETERMINANTEN

UITGANGSPUNTEN
Om gedrag te veranderen moet je eerst weten waarom het gedrag gesteld wordt.

- Welke factoren bepalen mee het gedrag?  determinanten

Voorbeeld:

Iemand stort afval in een gracht: WAAROM?

- Vindt milieubewust leven niet belangrijk?
- Heeft geen oog op de risico’s of gevolgen?
- Weet niet waar het wel gedeponeerd kan worden?

Steeds een zoektocht naar de belangrijkste determinanten.

In de praktijk:

1) Lijst genereren van mogelijke determinanten die een rol spelen
2) Afwegen op basis van:
- Belangrijkheid: het sterkst gelinkt aan het gedrag
- Veranderbaarheid: hoe eenvoudig is het te beïnvloeden
o Inzicht vormt basis voor het ontwikkelen van een interventie/programma
- Vb persoonlijkheid is moeilijker om te beïnvloeden dan kennis

Welke zaken spelen een rol?

Persoonlijke determinanten Omgevingsdeterminanten

- Gedragsintentie - Fysieke omgeving
- Attitude - Sociale omgeving
- Subjectieve norm - Economische omgeving
- Eigen-effectiviteitsverwachting - Politieke omgeving
- Geanticipeerde spijt
- Risico-inschatting
- Kennis en bewustzijn
- Persoonlijkheidskenmerken



1.1 PERSOONLIJKE DETERMINANTEN


1.1.1 GEDRAGSINTENTIE
= de mate waarin iemand van plan is om een bepaald gedrag uit te voeren

- “Ik ga stoppen met roken”
- “Ik blijf dagelijks voldoende groenten eten”

Beïnvloed door: Intentie hangt sterk af van andere determinanten:

- “Ik vind roken niet goed voor mij”  attitude
- “Mijn vriend(in) apprecieert niet dat ik rook”  sociale invloed
- “De prijs van sigaretten is enorm gestegen”  omgeving
- “Het lukt me gewoon niet om te stoppen...” (Ik wil wel, maar ben niet sterk genoeg ) eigen-effectiviteitsverwachting

2

, Pas wanneer voldoende determinanten hier positief aan gerelateerd zijn, zal de intentie veranderen

Positieve gedragsintentie is belangrijke voorwaarde voor gedragsverandering, maar is geen garantie voor succes:

Voorbeelden:

- Goede voornemens die niet gelukt zijn
- “Ik was van plan een condoom te gebruiken, maar op het moment zelf hadden we beiden geen bij de hand...”
o Barrières
- “Ik wil wel dagelijks een half uur bewegen maar het is gewoon niet vol te houden.”
o Eigen-effectiviteitsverwachting


1.1.2 ATTITUDE
= De houding van mensen ten aanzien van een specifiek onderwerp of gedrag

- Redelijk stabiel
- Geven mee richting aan gedrag, maar niet gelijk aan gedrag
o “Dagelijks dertig minuten bewegen vind ik waardevol” maar dit uiteindelijk niet doen vanwege tijdsgebrek
- Gevormd op basis van eerdere leerervaringen

Belangrijk bij het verzamelen van informatie van onze doelgroep

- Totaaloordeel: “Roken is niet goed”
o In welke mate is de doelgroep het hiermee eens?
- Onderverdelen van opvattingen:
o Cognitief: Hoe denkt men erover?  beweging is goed voor je hart
o Affectief: Hoe voelt men zich erover?  bewegen is plezant
o Gedrag: Wat doet men errond?  ik ga vaak sporten

Uitkomstverwachtingen: opvattingen over welke gevolgen een specifiek gedrag heeft

- Vaak in de vorm van voor- en nadelen
o “Roken is gezellig”, “een condoom gebruiken is veilig”
o “Roken is vies voor anderen”, “een condoom vermindert het plezier”
- Vaak onderscheid tussen voor- en nadelen op korte termijn en op lange termijn:
- Voorbeeld: Rokende pubers
o Weten dat roken slecht is voor gezondheid, maar zien dit nadeel vaak als iets op lange termijn
 “Kanker of een hartinfarct dat is iets voor oude mensen, dat speelt pas over meer dan dertig jaar.”
o Vaak zijn dan de voordelen op korte termijn belangrijker
 “Roken is stoer”, “roken voelt prettig/ontspannend”

Belangrijk want: Bij veel gezondheidsgedrag spelen de gezondheidsvoordelen pas op langere termijn een rol, en worden de
nadelen ervaren op korte termijn...

- Houding aan de computer, bewegen, voeding, ...

Voorbeeld:

- Deelnemen aan onderzoek screening borstkanker:
o Voordelen op lange termijn:
 Kan mogelijks je leven redden
o Nadelen op korte termijn:
 Onaangenaam, soms pijnlijk
 Levert stress op (“Wat als ze iets vinden?”)
 Kost tijd

3