Biologie samenvatting 5.3
- Ik kan de bouw en functie van DNA beschrijven.
https://www.youtube.com/watch?v=hY_IGPkWh-s
Iedere cel in je lichaam bevat informatie over erfelijke eigenschappen: DNA.
DNA bepaalt de functie van de cel en geeft ribosomen instructies om
verschillende eiwitten te laten samenkomen. Bouw bepaalt functie en
eigenschap. Alle eigenschappen in een cel noem je genoom.
Richting lezen en kopiëren DNA
kernDNA: DNA in alle chromosomen in de celkern.
mtDNA: DNA in mitochondriën.
Eukaryoten omvat het genoom het DNA. Prokaryoten DNA (circulair DNA,
plasmiden zijn stukjes circulair DNA) los in cytoplasma vormt het genoom.
DNA-molecuul, nucleïnezuur. In celkern en cytoplasma. DNA, twee ketens aan
elkaar gekoppelde nucleotiden. “Don’t blame it on the fosfaat, don’t blame it
on the suiker, don’t blame it on the base, blame it on the nucleotide.” Suiker is
een monosaccharide en de base een stikstofbase: Adenine, Thymine, Cytosine
en Guanine. Rechts zie je een enkelstrengs DNA-molecuul. 5’-einde is de fosfaatgroep. 3’-einde is de
desoxyribose. De getallen staan voor de plek van de C. De kleuren stikstofbasen geven aan op welke
manier de basenparing plaatsvindt. De lijm: waterstofbruggen. Dubbelstrengs DNA-molecuul heeft een
helixstructuur in tegengestelde richting: 3’ à 5’ en 5’ à 3’.
- Ik kan de rol van histonen bij de vorming van
nucleosomen beschrijven.
Het DNA in de celkern van eukaryoten zit eerst rond een
aantal eiwitten gewikkeld, dit noem je de histonen (de
eiwitten met DNA eromheen). Histonen + omwikkelde
DNA = nucleosoom. De volgorde van nucleotiden in een
DNA-molecuul noem je sequentie. Een gen is een deel
van het DNA dat de code (sequentie) bevat voor de
vorming van eiwitten door ribosomen.
- Ik kan met behulp van BINAS 71D het proces van
DNA-replicatie omschrijven.
DNA-replicatie is het kopiëren van DNA in de celkern
zodat er na de deling in beide dochtercellen DNA zit. De
waterstofbruggen tussen het DNA wordt verbroken en je
krijgt twee strengen. Dit wordt gedaan door enzym:
helicase. Nieuwe streng kan worden ingevoegd door DNA-polymerase, hecht door een primer: energie die
vrijkomt bij afsplitsen fosfaatgroepen wordt gebruikt à dubbelstrengs DNA-moleculen. DNA loopt van 5’
naar 3’ maar de kopie wordt gemaakt van 3’ naar 5’. Je hebt een leidende en een volgende streng de
volgende streng zal bestaan uit Okazaki-fragmenten: geen hele streng, maar stukjes die aan elkaar
gemaakt moeten worden door een covalente binding. Dus:
1. Despiraliseren van de helix m.b.v. helicase.
2. Splitsing basenparen m.b.v. helicase.
3. Koppeling van passende vrije DNA-nucleotiden m.b.v. DNA-polymerase.
4. Verbinden van Okazaki-fragmenten op ‘volgende’ streng m.b.v. ligase.
- Je kan het verschil beschrijven tussen de replicatie van 3’-5’ streng en de 5’-3’ streng.
Bij de DNA-replicatie wordt de 3’-5’ streng in één keer gekopieerd, de leidende streng, en de 5’-3’ streng
wordt in Okazaki-fragmenten opgedeeld, de volgende streng.
- Ik kan de rol van telomeren bij het verouderingsproces omschrijven.
, Het niet-gekopieerde enkelstrengs DNA van de oude streng wordt door een enzym verwijderd à molecuul
korter bij elke celdeling. Om beschadiging tegen te gaan bevat ieder uiteinde van een eukaryoten
chromosoom een telomeer. Ze zorgen ervoor dat DNA kan repliceren, wanneer de telomeren te kort
worden stopt de celdeling en zullen de weefsels verouderen. Ze kunnen worden herbouwd door het enzym
telomerase, herstelt celdeling. Telomeren zorgen er dus voor dat DNA niet ongecontroleerd blijft kopiëren.
- Ik kan uitleggen op welke manieren de basenvolgorde in het DNA kan worden bepaald en hoe met
de verkregen gegevens door DNA-analyse de graad van verwantschap van soorten kan worden
vastgesteld.
- Ik kan met behulp van BINAS 71J de processen van
transcriptie en translatie of eiwitsynthese uitleggen.
Het kopiëren van DNA noemen we transcriptie en het maken
van het eiwit noemen we translatie. DNA à RNA à
cytoplasma à eiwit. De kopie van het DNA is dus RNA, deze
gaat naar de ribosomen en die maakt van de nucleotiden drie
letter codes: codons, coderen voor aminozuren. Het eiwit is
de totale volgorde letters.
- Ik kan met behulp van BINAS 71G van een gegeven stuk
DNA of RNA de bijbehorende aminozuren geven.
Eigenlijk is dit een soort stappenplan. Je kijkt
eerst of je te maken hebt met DNA of RNA,
bij DNA zie je een T en bij RNA zie je een U.
DNA is dubbelstrengs met een matrijs en
coderende streng. DNA heeft GCAT De
matrijs streng wordt afgelezen door RNA-
polymerase van 3' naar 5' dit is dan pre
mRNA. De m staat voor messenger en RNA
bestaat uit GCAU. Het RNA wat gevormd
wordt loopt van 5'naar 3' en zal ook van 5 naar 3 door het ribosoom worden afgelezen. In Binas 71J zie je
het proces van translatie in binas 71E transcriptie. 71K geeft een tabel met alle verschillende soorten RNA.
De drie letters noem je tripletcode, je hebt een start- en een stopcodon.
- Ik ken de verschillende soorten RNA en de bijbehorende functies.
De soorten RNA zijn: tRNA, mRNA en rRNA. mRNA is een messenger RNA, geeft boodschappen door tussen
DNA en eiwitsynthese. Tijdens transcriptie wordt DNA omgezet in mRNA wat op zijn beurt weer een eiwit
vormt. tRNA is een transfer-RNA, het is een dubbelgevouwen RNA streng, zorgt voor het samenbrengen
van aminozuren tijdens translatie om de peptidebinding te vormen. rRNA is een ribosomaal RNA,
hoofdbestanddeel van ribosomen, combineert met speciale eiwitten om ribosomen te vormen die mRNA
lezen om een eiwit te maken. Ribosomen bevatten rRNA en helpen bij het vormen van eiwitten. mRNA à
ribosoom à wordt gelezen à tRNA zorgt voor juiste aminozuren, waar mRNA sjabloon voor staat à
eiwit?
- Ik kan de bouw en functie van DNA beschrijven.
https://www.youtube.com/watch?v=hY_IGPkWh-s
Iedere cel in je lichaam bevat informatie over erfelijke eigenschappen: DNA.
DNA bepaalt de functie van de cel en geeft ribosomen instructies om
verschillende eiwitten te laten samenkomen. Bouw bepaalt functie en
eigenschap. Alle eigenschappen in een cel noem je genoom.
Richting lezen en kopiëren DNA
kernDNA: DNA in alle chromosomen in de celkern.
mtDNA: DNA in mitochondriën.
Eukaryoten omvat het genoom het DNA. Prokaryoten DNA (circulair DNA,
plasmiden zijn stukjes circulair DNA) los in cytoplasma vormt het genoom.
DNA-molecuul, nucleïnezuur. In celkern en cytoplasma. DNA, twee ketens aan
elkaar gekoppelde nucleotiden. “Don’t blame it on the fosfaat, don’t blame it
on the suiker, don’t blame it on the base, blame it on the nucleotide.” Suiker is
een monosaccharide en de base een stikstofbase: Adenine, Thymine, Cytosine
en Guanine. Rechts zie je een enkelstrengs DNA-molecuul. 5’-einde is de fosfaatgroep. 3’-einde is de
desoxyribose. De getallen staan voor de plek van de C. De kleuren stikstofbasen geven aan op welke
manier de basenparing plaatsvindt. De lijm: waterstofbruggen. Dubbelstrengs DNA-molecuul heeft een
helixstructuur in tegengestelde richting: 3’ à 5’ en 5’ à 3’.
- Ik kan de rol van histonen bij de vorming van
nucleosomen beschrijven.
Het DNA in de celkern van eukaryoten zit eerst rond een
aantal eiwitten gewikkeld, dit noem je de histonen (de
eiwitten met DNA eromheen). Histonen + omwikkelde
DNA = nucleosoom. De volgorde van nucleotiden in een
DNA-molecuul noem je sequentie. Een gen is een deel
van het DNA dat de code (sequentie) bevat voor de
vorming van eiwitten door ribosomen.
- Ik kan met behulp van BINAS 71D het proces van
DNA-replicatie omschrijven.
DNA-replicatie is het kopiëren van DNA in de celkern
zodat er na de deling in beide dochtercellen DNA zit. De
waterstofbruggen tussen het DNA wordt verbroken en je
krijgt twee strengen. Dit wordt gedaan door enzym:
helicase. Nieuwe streng kan worden ingevoegd door DNA-polymerase, hecht door een primer: energie die
vrijkomt bij afsplitsen fosfaatgroepen wordt gebruikt à dubbelstrengs DNA-moleculen. DNA loopt van 5’
naar 3’ maar de kopie wordt gemaakt van 3’ naar 5’. Je hebt een leidende en een volgende streng de
volgende streng zal bestaan uit Okazaki-fragmenten: geen hele streng, maar stukjes die aan elkaar
gemaakt moeten worden door een covalente binding. Dus:
1. Despiraliseren van de helix m.b.v. helicase.
2. Splitsing basenparen m.b.v. helicase.
3. Koppeling van passende vrije DNA-nucleotiden m.b.v. DNA-polymerase.
4. Verbinden van Okazaki-fragmenten op ‘volgende’ streng m.b.v. ligase.
- Je kan het verschil beschrijven tussen de replicatie van 3’-5’ streng en de 5’-3’ streng.
Bij de DNA-replicatie wordt de 3’-5’ streng in één keer gekopieerd, de leidende streng, en de 5’-3’ streng
wordt in Okazaki-fragmenten opgedeeld, de volgende streng.
- Ik kan de rol van telomeren bij het verouderingsproces omschrijven.
, Het niet-gekopieerde enkelstrengs DNA van de oude streng wordt door een enzym verwijderd à molecuul
korter bij elke celdeling. Om beschadiging tegen te gaan bevat ieder uiteinde van een eukaryoten
chromosoom een telomeer. Ze zorgen ervoor dat DNA kan repliceren, wanneer de telomeren te kort
worden stopt de celdeling en zullen de weefsels verouderen. Ze kunnen worden herbouwd door het enzym
telomerase, herstelt celdeling. Telomeren zorgen er dus voor dat DNA niet ongecontroleerd blijft kopiëren.
- Ik kan uitleggen op welke manieren de basenvolgorde in het DNA kan worden bepaald en hoe met
de verkregen gegevens door DNA-analyse de graad van verwantschap van soorten kan worden
vastgesteld.
- Ik kan met behulp van BINAS 71J de processen van
transcriptie en translatie of eiwitsynthese uitleggen.
Het kopiëren van DNA noemen we transcriptie en het maken
van het eiwit noemen we translatie. DNA à RNA à
cytoplasma à eiwit. De kopie van het DNA is dus RNA, deze
gaat naar de ribosomen en die maakt van de nucleotiden drie
letter codes: codons, coderen voor aminozuren. Het eiwit is
de totale volgorde letters.
- Ik kan met behulp van BINAS 71G van een gegeven stuk
DNA of RNA de bijbehorende aminozuren geven.
Eigenlijk is dit een soort stappenplan. Je kijkt
eerst of je te maken hebt met DNA of RNA,
bij DNA zie je een T en bij RNA zie je een U.
DNA is dubbelstrengs met een matrijs en
coderende streng. DNA heeft GCAT De
matrijs streng wordt afgelezen door RNA-
polymerase van 3' naar 5' dit is dan pre
mRNA. De m staat voor messenger en RNA
bestaat uit GCAU. Het RNA wat gevormd
wordt loopt van 5'naar 3' en zal ook van 5 naar 3 door het ribosoom worden afgelezen. In Binas 71J zie je
het proces van translatie in binas 71E transcriptie. 71K geeft een tabel met alle verschillende soorten RNA.
De drie letters noem je tripletcode, je hebt een start- en een stopcodon.
- Ik ken de verschillende soorten RNA en de bijbehorende functies.
De soorten RNA zijn: tRNA, mRNA en rRNA. mRNA is een messenger RNA, geeft boodschappen door tussen
DNA en eiwitsynthese. Tijdens transcriptie wordt DNA omgezet in mRNA wat op zijn beurt weer een eiwit
vormt. tRNA is een transfer-RNA, het is een dubbelgevouwen RNA streng, zorgt voor het samenbrengen
van aminozuren tijdens translatie om de peptidebinding te vormen. rRNA is een ribosomaal RNA,
hoofdbestanddeel van ribosomen, combineert met speciale eiwitten om ribosomen te vormen die mRNA
lezen om een eiwit te maken. Ribosomen bevatten rRNA en helpen bij het vormen van eiwitten. mRNA à
ribosoom à wordt gelezen à tRNA zorgt voor juiste aminozuren, waar mRNA sjabloon voor staat à
eiwit?
