LOGISTIEK EN TRANSPORT
Inhoudsopgave
1 Inleiding..................................................................................................................................................................4
1.1 Uitgangspunten...............................................................................................................................................4
1.2 Inhoud en planning..........................................................................................................................................4
2 Logistieke kosten....................................................................................................................................................5
2.1 Inleiding...........................................................................................................................................................5
2.2 Het concept “bedrijfslogistiek”.......................................................................................................................5
2.3 Het concept totale kosten...............................................................................................................................6
2.3.1 Transportkosten.......................................................................................................................................6
2.3.2 Goederenbehandelingskosten.................................................................................................................8
2.3.3 Voorraadkosten........................................................................................................................................8
2.3.4 Stock-out kosten....................................................................................................................................17
2.3.5 Verpakkingskosten.................................................................................................................................18
2.3.6 Bestelkosten en administratie................................................................................................................18
2.3.7 Opstartkosten.........................................................................................................................................18
2.3.8 Kosten van consumentenservice...........................................................................................................18
2.3.9 Lokalisatiekosten....................................................................................................................................19
2.4 JIT aanbod, geen voorraden..........................................................................................................................19
2.4.1 JIT aanbod...............................................................................................................................................19
2.4.2 Geen voorraden.....................................................................................................................................20
3 Transportbeslissingen..........................................................................................................................................21
3.1 Inleiding.........................................................................................................................................................21
3.2 “Square root law” of regel van de vierkantswortel......................................................................................21
3.2.1 Trade-off cyclische voorraadkost en bestelkost....................................................................................23
3.2.2 Bestelkost...............................................................................................................................................23
3.2.3 Cyclische voorraadkost...........................................................................................................................23
3.2.4 Totale kost: bestelkost + cyclische voorraadkost...................................................................................24
3.2.5 Optimale bestelhoeveelheid..................................................................................................................24
3.2.6 Bewijs ‘square root law’.........................................................................................................................24
3.2.7 Aanvullende elementen.........................................................................................................................25
3.2.8 Voorbeeld: Hong-Kong – Brussel (luchtvervoer)...................................................................................25
3.3 Optimale bestelgrootte in de binnenvaart....................................................................................................26
3.3.1 Overzicht van de data.............................................................................................................................27
3.3.2 Vereenvoudigde berekening van de optimale orderhoeveelheid.........................................................28
1
, 3.3.3 Exact calculation of optimal order quantity...........................................................................................31
3.4 Optimale bestelgrootte in het wegvervoer...................................................................................................32
3.4.1 Overzicht van de data.............................................................................................................................33
3.4.2 Eenvoudige berekening van de optimale bestelhoeveelheid................................................................33
3.4.3 Exacte berekening van optimale bestelhoeveelheid.............................................................................34
3.5 Keuze van de transportmodus......................................................................................................................35
3.5.1 Voorbeeld Hong-Kong naar Brussel.......................................................................................................35
3.6 Voorraadconsolidatie....................................................................................................................................38
3.6.1 Besparingen op veiligheidsvoorraad......................................................................................................39
3.6.2 Besparingen op cyclische voorraden......................................................................................................40
3.6.3 Besparingen op vaste kosten per zending.............................................................................................40
3.6.4 Beperkingen op consolidatie..................................................................................................................40
4 Kostenberekeningen in een transportbedrijf.......................................................................................................42
4.1 Uitgangspunten.............................................................................................................................................42
4.2 Tijdskosten en afstandskosten......................................................................................................................42
4.2.1 Complicaties...........................................................................................................................................43
4.2.2 Afschrijving in functie van jaren dienst (vervangingspolitiek)...............................................................43
4.3 Uurcoëfficient en kilometercoëfficiënt.........................................................................................................45
4.3.1 Kostencoëfficiënt bij wegvervoer...........................................................................................................45
4.3.2 Kostencoëfficiënten voor binnenvaart...................................................................................................47
4.3.3 Schaaleffecten........................................................................................................................................47
4.4 Variabele kosten............................................................................................................................................48
4.5 Gemeenschappelijke kosten.........................................................................................................................49
4.6 Kosten voor piek- en dalperiodes.................................................................................................................51
5 Wachttijd in transportbedrijven...........................................................................................................................52
5.1 Inleiding.........................................................................................................................................................52
5.2 Standaard wachtlijnmodel............................................................................................................................52
5.3 De Pollaczek-Khintchine correctie.................................................................................................................55
5.4 Parallelle bedieningskanalen.........................................................................................................................56
5.5 Monte-Carlo simulatie...................................................................................................................................57
5.6 Speciale gevallen...........................................................................................................................................58
5.6.1 Wachttijden bij geregelde vervoerdiensten (‘lijn’ principe)..................................................................58
5.6.2 Wachten op getij....................................................................................................................................58
6 Prijsberekening in een vervoerbedrijf..................................................................................................................60
6.1 Inleiding.........................................................................................................................................................60
6.2 Specifieke omstandigheden..........................................................................................................................61
6.2.1 KT of LT beslissingen...............................................................................................................................61
2
, 6.2.2 Hoeveelheidsaanpassingen of ‘operator pricing’..................................................................................62
6.2.3 Gelijk of gedifferentieerd.......................................................................................................................62
6.2.4 Enkele of koppelproductie.....................................................................................................................64
6.2.5 Capaciteitstekorten................................................................................................................................64
6.3 Eenvoudige case............................................................................................................................................64
6.4 Prijszetting door operator/vervoerder..........................................................................................................67
6.4.1 Optimale marge.....................................................................................................................................67
6.5 Koppelproducties/Gemeenschappelijke producten.....................................................................................68
6.6 Andere toepassingen.....................................................................................................................................70
7 Ritplanning...........................................................................................................................................................70
7.1 Inleiding.........................................................................................................................................................70
7.2 Kortste pad methode....................................................................................................................................71
7.2.1 Dijkstra’s algoritme................................................................................................................................72
7.2.2 Kortste pad methode.............................................................................................................................76
7.2.3 Crow-fly methode...................................................................................................................................77
7.3 Rondritmethode............................................................................................................................................77
7.4 Toewijzing oorsprong aan bestemming........................................................................................................84
7.5 Aanvullende toepassingen............................................................................................................................87
8 Investeringen in voertuigen.................................................................................................................................88
8.1 Optimale samenstelling en omvang vloot.....................................................................................................88
8.1.1 Wachtlijnanalyse....................................................................................................................................88
8.1.2 Routing...................................................................................................................................................89
8.1.3 Prijszetting..............................................................................................................................................89
8.2 Optimale vervangingsstrategie.....................................................................................................................91
8.2.1 Drie benaderingen van optimale vervanging.........................................................................................91
8.2.2 Kostengegevens.....................................................................................................................................92
8.2.3 Berekening zonder intrestlast................................................................................................................96
8.2.4 Berekening met intrestlast.....................................................................................................................98
8.2.5 Toekomstige prijzen.............................................................................................................................100
8.2.6 Vervanging door een andere opvolger................................................................................................100
8.2.7 Vervanging door gebruikte voertuigen................................................................................................100
8.2.8 Conclusies voor berekening tijd- en kolometerskosten.......................................................................101
8.2.9 Belastingen...........................................................................................................................................102
3
, 1 INLEIDING
1.1 UITGANGSPUNTEN
Kern van het proces: je maakt het systeem efficiënter (bezuinigen)
Afgeleid karakter van de vraag naar vervoer
Vervoer wordt niet op zichzelf gevraagd. Er is altijd een reden waarom goederen verplaatst
worden. In principe is er altijd een doel.
Goederen worden vervoerd omdat er nutstoevoeging is tussen het punt van oorsprong tot
het punt van bestemming.
Van sectoranalyse naar productiefactor
30 jaar geleden had men het over een sector als men over logistiek sprak.
Logistiek en transport is nu een productiefactor geworden.
Just-in-time bedrijven moeten zich vestigen naast de site waar ze moeten leveren (bv.
wegens files).
Toegevoegde waarde – activiteiten
In toegevoegde waarde zitten onder andere de kosten voor arbeid, de kosten voor
interestlasten,… Het heeft dus niet altijd te maken met de positieve dingen.
Logistiek levert een toegevoegde waarde maar dit is niet oneindig. Je moet ervoor zorgen dat
de relatie tussen productie, logistiek en de grootte van de markt behouden wordt.
Ruimtelijke heterogeniteit
We veronderstellen altijd dat alles zeer homogeen is (bij het opstellen van modellen). In het
echte leven is dit echter niet zo.
België heeft een hoge populatiedichtheid dus zeer veel mogelijke klanten en we hebben
relatief weinig moeilijkheden (heuvels, kanalen die men moet oversteken etc.)
o Bv. In Vlaanderen is het reliëf is redelijk vlak, terwijl dat in Duitsland niet zo is. Hier
houden we echter geen rekening mee, maar het is wel belangrijk.
o Bv. Oostende bestaat voor de helft uit water. De luchthaven van Oostende speelt
dus voor de helft zijn potentiële markt (klanten) kwijt.
Het belang van ‘transportbedrijfseconomie’
Iedereen is zogezegd specialist in transport. De wijze waarop transport effectief moet
aangepakt worden, weet men echter niet.
We kijken naar beslissingen die genomen worden door managers binnen bedrijven over
transport.
Onderscheid tussen ‘producent’ en ‘gebruiker’
Onderscheid maken hoe we naar iets kijken (verschillende invalshoeken).
1.2 INHOUD EN PLANNING
Transportbedrijfseconomie
Aantal belangrijke toepassingen van economische analyse
Vanuit oogpunt van transportmanager
Twee blokken:
Optimalisering van transportbeslissingen als gebruiker.
Vanuit oogpunt transportbedrijf (carrier).
4
Inhoudsopgave
1 Inleiding..................................................................................................................................................................4
1.1 Uitgangspunten...............................................................................................................................................4
1.2 Inhoud en planning..........................................................................................................................................4
2 Logistieke kosten....................................................................................................................................................5
2.1 Inleiding...........................................................................................................................................................5
2.2 Het concept “bedrijfslogistiek”.......................................................................................................................5
2.3 Het concept totale kosten...............................................................................................................................6
2.3.1 Transportkosten.......................................................................................................................................6
2.3.2 Goederenbehandelingskosten.................................................................................................................8
2.3.3 Voorraadkosten........................................................................................................................................8
2.3.4 Stock-out kosten....................................................................................................................................17
2.3.5 Verpakkingskosten.................................................................................................................................18
2.3.6 Bestelkosten en administratie................................................................................................................18
2.3.7 Opstartkosten.........................................................................................................................................18
2.3.8 Kosten van consumentenservice...........................................................................................................18
2.3.9 Lokalisatiekosten....................................................................................................................................19
2.4 JIT aanbod, geen voorraden..........................................................................................................................19
2.4.1 JIT aanbod...............................................................................................................................................19
2.4.2 Geen voorraden.....................................................................................................................................20
3 Transportbeslissingen..........................................................................................................................................21
3.1 Inleiding.........................................................................................................................................................21
3.2 “Square root law” of regel van de vierkantswortel......................................................................................21
3.2.1 Trade-off cyclische voorraadkost en bestelkost....................................................................................23
3.2.2 Bestelkost...............................................................................................................................................23
3.2.3 Cyclische voorraadkost...........................................................................................................................23
3.2.4 Totale kost: bestelkost + cyclische voorraadkost...................................................................................24
3.2.5 Optimale bestelhoeveelheid..................................................................................................................24
3.2.6 Bewijs ‘square root law’.........................................................................................................................24
3.2.7 Aanvullende elementen.........................................................................................................................25
3.2.8 Voorbeeld: Hong-Kong – Brussel (luchtvervoer)...................................................................................25
3.3 Optimale bestelgrootte in de binnenvaart....................................................................................................26
3.3.1 Overzicht van de data.............................................................................................................................27
3.3.2 Vereenvoudigde berekening van de optimale orderhoeveelheid.........................................................28
1
, 3.3.3 Exact calculation of optimal order quantity...........................................................................................31
3.4 Optimale bestelgrootte in het wegvervoer...................................................................................................32
3.4.1 Overzicht van de data.............................................................................................................................33
3.4.2 Eenvoudige berekening van de optimale bestelhoeveelheid................................................................33
3.4.3 Exacte berekening van optimale bestelhoeveelheid.............................................................................34
3.5 Keuze van de transportmodus......................................................................................................................35
3.5.1 Voorbeeld Hong-Kong naar Brussel.......................................................................................................35
3.6 Voorraadconsolidatie....................................................................................................................................38
3.6.1 Besparingen op veiligheidsvoorraad......................................................................................................39
3.6.2 Besparingen op cyclische voorraden......................................................................................................40
3.6.3 Besparingen op vaste kosten per zending.............................................................................................40
3.6.4 Beperkingen op consolidatie..................................................................................................................40
4 Kostenberekeningen in een transportbedrijf.......................................................................................................42
4.1 Uitgangspunten.............................................................................................................................................42
4.2 Tijdskosten en afstandskosten......................................................................................................................42
4.2.1 Complicaties...........................................................................................................................................43
4.2.2 Afschrijving in functie van jaren dienst (vervangingspolitiek)...............................................................43
4.3 Uurcoëfficient en kilometercoëfficiënt.........................................................................................................45
4.3.1 Kostencoëfficiënt bij wegvervoer...........................................................................................................45
4.3.2 Kostencoëfficiënten voor binnenvaart...................................................................................................47
4.3.3 Schaaleffecten........................................................................................................................................47
4.4 Variabele kosten............................................................................................................................................48
4.5 Gemeenschappelijke kosten.........................................................................................................................49
4.6 Kosten voor piek- en dalperiodes.................................................................................................................51
5 Wachttijd in transportbedrijven...........................................................................................................................52
5.1 Inleiding.........................................................................................................................................................52
5.2 Standaard wachtlijnmodel............................................................................................................................52
5.3 De Pollaczek-Khintchine correctie.................................................................................................................55
5.4 Parallelle bedieningskanalen.........................................................................................................................56
5.5 Monte-Carlo simulatie...................................................................................................................................57
5.6 Speciale gevallen...........................................................................................................................................58
5.6.1 Wachttijden bij geregelde vervoerdiensten (‘lijn’ principe)..................................................................58
5.6.2 Wachten op getij....................................................................................................................................58
6 Prijsberekening in een vervoerbedrijf..................................................................................................................60
6.1 Inleiding.........................................................................................................................................................60
6.2 Specifieke omstandigheden..........................................................................................................................61
6.2.1 KT of LT beslissingen...............................................................................................................................61
2
, 6.2.2 Hoeveelheidsaanpassingen of ‘operator pricing’..................................................................................62
6.2.3 Gelijk of gedifferentieerd.......................................................................................................................62
6.2.4 Enkele of koppelproductie.....................................................................................................................64
6.2.5 Capaciteitstekorten................................................................................................................................64
6.3 Eenvoudige case............................................................................................................................................64
6.4 Prijszetting door operator/vervoerder..........................................................................................................67
6.4.1 Optimale marge.....................................................................................................................................67
6.5 Koppelproducties/Gemeenschappelijke producten.....................................................................................68
6.6 Andere toepassingen.....................................................................................................................................70
7 Ritplanning...........................................................................................................................................................70
7.1 Inleiding.........................................................................................................................................................70
7.2 Kortste pad methode....................................................................................................................................71
7.2.1 Dijkstra’s algoritme................................................................................................................................72
7.2.2 Kortste pad methode.............................................................................................................................76
7.2.3 Crow-fly methode...................................................................................................................................77
7.3 Rondritmethode............................................................................................................................................77
7.4 Toewijzing oorsprong aan bestemming........................................................................................................84
7.5 Aanvullende toepassingen............................................................................................................................87
8 Investeringen in voertuigen.................................................................................................................................88
8.1 Optimale samenstelling en omvang vloot.....................................................................................................88
8.1.1 Wachtlijnanalyse....................................................................................................................................88
8.1.2 Routing...................................................................................................................................................89
8.1.3 Prijszetting..............................................................................................................................................89
8.2 Optimale vervangingsstrategie.....................................................................................................................91
8.2.1 Drie benaderingen van optimale vervanging.........................................................................................91
8.2.2 Kostengegevens.....................................................................................................................................92
8.2.3 Berekening zonder intrestlast................................................................................................................96
8.2.4 Berekening met intrestlast.....................................................................................................................98
8.2.5 Toekomstige prijzen.............................................................................................................................100
8.2.6 Vervanging door een andere opvolger................................................................................................100
8.2.7 Vervanging door gebruikte voertuigen................................................................................................100
8.2.8 Conclusies voor berekening tijd- en kolometerskosten.......................................................................101
8.2.9 Belastingen...........................................................................................................................................102
3
, 1 INLEIDING
1.1 UITGANGSPUNTEN
Kern van het proces: je maakt het systeem efficiënter (bezuinigen)
Afgeleid karakter van de vraag naar vervoer
Vervoer wordt niet op zichzelf gevraagd. Er is altijd een reden waarom goederen verplaatst
worden. In principe is er altijd een doel.
Goederen worden vervoerd omdat er nutstoevoeging is tussen het punt van oorsprong tot
het punt van bestemming.
Van sectoranalyse naar productiefactor
30 jaar geleden had men het over een sector als men over logistiek sprak.
Logistiek en transport is nu een productiefactor geworden.
Just-in-time bedrijven moeten zich vestigen naast de site waar ze moeten leveren (bv.
wegens files).
Toegevoegde waarde – activiteiten
In toegevoegde waarde zitten onder andere de kosten voor arbeid, de kosten voor
interestlasten,… Het heeft dus niet altijd te maken met de positieve dingen.
Logistiek levert een toegevoegde waarde maar dit is niet oneindig. Je moet ervoor zorgen dat
de relatie tussen productie, logistiek en de grootte van de markt behouden wordt.
Ruimtelijke heterogeniteit
We veronderstellen altijd dat alles zeer homogeen is (bij het opstellen van modellen). In het
echte leven is dit echter niet zo.
België heeft een hoge populatiedichtheid dus zeer veel mogelijke klanten en we hebben
relatief weinig moeilijkheden (heuvels, kanalen die men moet oversteken etc.)
o Bv. In Vlaanderen is het reliëf is redelijk vlak, terwijl dat in Duitsland niet zo is. Hier
houden we echter geen rekening mee, maar het is wel belangrijk.
o Bv. Oostende bestaat voor de helft uit water. De luchthaven van Oostende speelt
dus voor de helft zijn potentiële markt (klanten) kwijt.
Het belang van ‘transportbedrijfseconomie’
Iedereen is zogezegd specialist in transport. De wijze waarop transport effectief moet
aangepakt worden, weet men echter niet.
We kijken naar beslissingen die genomen worden door managers binnen bedrijven over
transport.
Onderscheid tussen ‘producent’ en ‘gebruiker’
Onderscheid maken hoe we naar iets kijken (verschillende invalshoeken).
1.2 INHOUD EN PLANNING
Transportbedrijfseconomie
Aantal belangrijke toepassingen van economische analyse
Vanuit oogpunt van transportmanager
Twee blokken:
Optimalisering van transportbeslissingen als gebruiker.
Vanuit oogpunt transportbedrijf (carrier).
4
