Samenvatting deel 2 Inleiding tot het Recht

Eigen samenvatting recht


Deel II: De Belgische Staatsstructuur

1. Kenmerken van de Belgische Staat
Belgische politieke, administratieve & gerechtelijke structuren: van 19 de eeuw (liberale democratie)

1.1 Rechtsstaat
Basis begrip = liberale rechtsfilosofie

- Voornaamste taak overheid: respecteren en beschermen van de persoonlijke rechten van
alle burgers
 Respecteren in fundamentele rechten
 Opsomming van Grondrechten van de Belgen (in GW)
- Overheid moet eigen, democratisch tot stand gekomen wetgeving zelf ook naleven
- Bescherming bieden tegen agressie van buitenlandse mogendheden
- Overheid moet onafhankelijke rechtscolleges beschermen en sancties opleggen als ze
werden geschonden
- Overheid moet uitvoerende structuren voorzien (vb. politie)

Oorspronkelijke rechtsstaatbegrip in 20ste eeuw ondergraven door toegenomen staatsinmenging

- Regels beperken sterk de persoonlijke vrijheid = wetsstaat ontstaan (ipv rechtsstaat)
 Overheid richt zich op het reguleren van het gedrag van de burgers en het besturen van
talrijke overheidsdiensten (minder op het beschermen)
 Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State: ziet toe op wettigheid van
overheidsorganen
 Sinds 1989 bepaalt de GW dat het Grondwettelijk Hof wetgeving kan toetsen aan het
gelijkheids- en non-discriminatiebeginsel en aan alle fundamentele grondrechten van de
burger

1.2 Democratie
Deelname van burgers in het staatsbestuur = kiesrecht

In ons land voor politieke verkiezingen: stemrecht + opkomstplicht

Grondwetsherzieningen van 1893 en 1921 = algemeen mannelijk stemrecht
In 1947 = vrouwen krijgen ook stemrecht
 partijen verbonden met arbeidsorganisaties aanzienlijk veel invloed gewonnen
 daardoor: meer sociale wetgeving, staatsinmenging ih economisch leven, uitbreiding openbare
diensten en semipolitieke rol van sociale organisaties en belangengroepen

Algemeen stemrecht: kloof tussen overheidsbeleid en grote delen van bevolking verkleind

1.3 Scheiding der machten
Trias politica

1. Wetgevende functie: het recht formuleren in klare wetteksten met duidelijke bijbehorende
sancties
 Verkozen parlement
2. De rechterlijke functie: het recht interpreteren en toepassen op concrete situaties waarbij
inbreuken op de wet werden begaan, of waarbij conflicten tussen mensen opgelost moesten
worden
 Onafhankelijke en afzetbare rechters

, Eigen samenvatting recht


3. De uitvoerende functie: het bestuur van de overheidsadministratie
 Koning

Onafhankelijke instanties: om machtsconcentratie en machtsmisbruik tegen te gaan

Koning en regering

- Hebben initiatiefrecht: op vlak van wetgeving via indienen van wetsontwerpen, de Koning
bekrachtigd bovendien de wetten en maakt ze bekend
- Hebben bevoegdheid om rechters te benoemen
- Regering: samengesteld door politieke partijen die via een coalitie een meerderheid in Kamer
en Senaat hebben
 Steunt altijd op meerderheid DUS belangrijkste motor van de wetgevende activiteit

1.4 Eenheidsstaat en federalisering
e
In 19 -eeuwse filosofie: nadruk op gedecentraliseerd gezag

In Grondwet van België: particularisme sterk geworteld, maar ook een compromis dat naast een
sterk centraal gezag ook een ruime autonomie te laten voor de gemeentelijke instellingen
Bevoegdheden provincies echter beperkt

19e eeuw: culturele en politieke elite Franstalig dus verfransende politiek

- Frans was voertaal bij uitstek
- Eerste fase: Vlaamse beweging eist een vernederlandsing van het publieke leven van
Vlaanderen
- Tweede fase: geijverd voor eigen politieke instellingen voor Vlaanderen
 Eis voor regionalisering ook in Wallonië en Brussel
 Zou leiden tot omvorming van Belgische eenheidsstaat tot vrij complexe, federale
staatsstructuur

Aantal hervormingen:

- 1970: Cultuur- en gewestraden opgericht
- 1980: bevoegdheden van de cultuurraden (sindsdien gemeenschapsraden) uitgebreid en
gewestraden geïnstalleerd
- 1988 en 1989: bevoegdheden gemeenschapsraden en gewestraden breiden uit + instellingen
van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest geregeld
- 1993: in Grondwet opgenomen dat België een federale staat is
 Bevoegdheden van gemeenschappen en gewesten verder uitgebreid
 Belgische Senaat hervormd
 Leden van gemeenschaps- en gewestraden vanaf dan afzonderlijk verkozen
 Bevoegdheid van Belgische centrale overheid (nu federale overheid) sterk afgeslankt
 Regionale raden NU parlementen genoemd
 België = volwaardige federale staat
- Laatste (zesde) staatshervorming 2012-2014 in twee fases:
1. In 2012: splitsing arrondissement Brussel-Halle-Vilvoorde (zowel als kieskring als
gerechtelijk arrondissement)
2. In 2014: federale legislatuur nu op 5 jaar (vroeger 4 jaar) + Senaat werd hervormd +
opnieuw bevoegdheden overgedragen van het federale niveau naar de deelstaten