Architectuur in context C: Landschap (samenvatting)

Architectuur in context C
Les 2: Voor de Renaissance: de opkomst van het landschapsontwerp
2.1 De omsloten tuin
Zie reader toledo
Omsloten tuin = de tuin gaan afsluiten van het omliggende landschap
De mens gaat een onderscheid maken tussen de natuur en de menselijke wereld, een
basisakte van het maken van de landschapsarchitectuur
Heeft allemaal te maken met de mens die meer en meer sedentair zal worden
De plekken worden plekken van bescherming, plekken van voedselopslag, etc.
 Ringfort in Zweden: rituele betekenis en te maken met de natuur

 Miniatuur van Babuur: er wordt een soort van archi-type van een tuin afgebeeld in
de Afghaanse cultuur. De tuin had een functionele betekenis en ook symbolische
dimensie maar tevens had het ook een maatschappelijke betekenis: ruimte voor de
elite. Landschapsontwerp hangt samen met techniek (capteren van water en het
optimaal benutten ervan)


(In powerpoint slides met een gele achtergrond zijn doorkijkjes naar andere perioden om
verbanden te leren leggen)
Dd De open plek: Het maken van een binnen en buiten, het creëren van een centrum is een
elementaire ontwerpdaad die doorheen de geschiedenis terugkomt.
 Bagh-Ifin: Ommuring en daar binnen wildgroei. Tuin staat in relatie tot het
landschap. De tuin kan er enkel zijn doordat er daar water wordt voorzien door water
uit de bergen in te voeren. De tuinen waren heel geometrisch: het een stuk te maken
met de organisatie van de waterkanalen. Een kruis met op het kruispunt een
paviljoen dat te maken het met verkoeling, symbolische betekenis = de vierdeling.
(een verre voorloper voor de formele tuinen in europa in de 17de eeuw)


2.1 Tuin en territorium
Tuinen liggen vaak aan de voet van grote bergmassieven omdat hier het meeste water
verzameld kan worden maar ook op belangrijke handelsroutes. Ligging is niet toevallig maar
heeft te maken met waterstructuren en handelsroutes.
 Osse in Marrakesh: Het grid van kanalen verdeelt het terrein in vierkanten,
georganiseerd volgens de topografie.

,  Shibam in Jemen: Water werd aangevoerd uit een bergmassief, werd door de velden
gestuurd en dan naar de huizen om daar gebruikt te worden (voorbeeld van
hydraulische beschaving)
 Waterverdeler in Jemen: Hoe breder hoe meer water en hoe meer water hoe groter
de opbrengst van oogst. Er ontstaat ongelijkheid, wie meer water heeft, heeft meer
invloed en op die manier ook meer macht.
 Kleitablet: ontwikkeling van het schrift, bijhouden van wat van wie is. Weerspiegeling
van het landschap op een kleitablet.


2.3 Het Griekse en het Romeinse landschap
Griekse periode:
 Plan van het heiligdom van Appolo in Delphi: Overgang van het principe van de
ommuurde tuin naar de enscenering van een site in relatie tot het landschap. Delphi
verheft zich boven de landbouwvallei en maximaliseert het zicht op de natuur, die
spirituele dimensies krijgt.
Men krijgt het idee dat de mens losstaat van de natuur. We kijken naar de natuur als een
soort buitenstaander.
 Beeld van godin Ishtar: Godin van vruchtbaarheid van de wateren
Romeinse periode:
 Villa Hadriana: Schaalvergroting en kennis van de techniek (grote kennis van hoe
men met water moet omgaan etc.). Het idee van mannelijke overheersing wordt heel
nadrukkelijk weergegeven in de Villa Hadriana.
Ontwikkeling van een survey: terreinkennis op grote schaal
De romeinse cultuur was een Hedonistische cultuur. Veel aanwezigheid van baden, zowel
openbaar als privaat. Binnen de ommuurde tuinen gingen de romeinen plaats maken
voor baden aan te leggen.
Civieke traditie: Groei van de stad en publieke ruimte binnen de stad.


2.4 Het Middeleeuwse landschap
Kerstenen gaat gepaard met het temmen van de wildernis en het in cultuur brengen van het
land: kloosterordes als centrum van landbouwontginning.
 Kloostertuin in ittingen: Kruissymbool komt terug.


2.5 Het landschap in de Islam

,  Waterrad in Cordoba: Geavanceerde technieken, lift om water naar omhoog te
voeren naar het paleis van de emir.
 Waterrad aangedreven door een os.
 Bassin in Alhambra: Uitdrukking van de godheid gebeurde niet via schilderijen etc
maar door uitdrukking in de tuinen en technieken die geavanceerd waren. Een
centraal bassin waarbij het watervlak zo op niveau en stil wordt gehouden dat het de
architectuur zal weerspiegelen. Mathematische precisie. Patio met
sinaasappelbomen, waarbij het irrigatiekanaal wordt bijna abstracte ruimte-
installatie.


2.6 Het Chinese landschap
2 doctrines:
- Confucianisme: legt nadruk op de ontplooiing van het individu en het gezin
- Daoisme: relatie tot de wereld, harmonie met de natuur
De tuin is het creëren van een soort microkosmos = natuurlijke artificialiteit
Ruimtebeleving: de tuin wordt opgedeeld als een serie van scènes, gescheiden door
architecturale elementen.
Gebruik maken van de bonzai-boom en rotsen
Alle tuinen hebben een thema met daartussen architecturale elementen.
Afscheidingen worden ook ruimtes op zich.
Typische aan de Chinese tuin is dat er nooit gewerkt wordt met rechte lijnen, alles volgt
kronkelende lijnen om de natuur na te bootsen.
Niet alleen tuinen, maar ook infrastructuur en projecten op territoriale schaal.


2.7 Het Japanse landschap
Sluit nauw aan bij het Chinese.
!Het heilige en het goede ligt in de natuur!
Niet overheersen maar men probeert een evenwicht na te streven.
Invloed uit China  Geomantie: schikking van stenen en gebouwen.
Symboliek, de steenkegels staan symbool voor bergen, man/vrouw, donker/licht,…
Er is minder afscheiding door architecturale elementen, maar een vlotte overgang tussen
binnen en buiten of tussen ruimten.